EUSKALDUN BAT

Emen nago ni tristea

galdu ta eskubidea

        kartzela baten

        alak esaten

daukadazanak ugari,

neure gogo larriari.

Neure lenengoko argia

zan euskaldun eguzkia

        Ama maitea

        zan emaztea

gizon beargin ta onena,

errian zan zintzoena.

Ume nintzaneko egunak,

danak alkarren lagunak

        ioan zirean

        euren bidean

beti betiko lekura

ez etorteko mundura.

Amar urte neukazala

iakin zan Errege il zala;

        enekian nik

        asiko zanik

agaiti guda-kezkea,

ez gitxi zer zan gudea.

Asi zan ordu txarrean

erritar utsen artean:

        erbestekoak

        euren asmoak

eukezan gu sututeko,

ta erria zapalduteko.

Amaika orduko euskaldun

neuk nebazanak ezagun

        gazte zintzoak

        ta erru bakoak

gurasoentzat galdu dira!

ta erriak?... zorren azpira.

Egon leitela bakean

baso-mutilen arteen

        Aita ibili zan

        Lartaunen gisan

beti guztien aurreti,

zauri barik baina ez beti.

Apurtuta iztar-azurra

io eban bein atzerantz lurra;

        eta arrak iaten

        berezi baten

kristinau legez il zan

ta umezurtz gelditu nintzan.

Noizbait egin zan bakea

bake lotsari bagea

        baina Ingalaterrak

        alango gerrak

badoguz Iaunak emonik,

eztau eukiko gizonik.

Ai Ama triste neurea!

nun zan laguna zeurea?

        galdu zenduan,

        baina munduan

daukazu seme kutuna

izatea zor deutsuna.

Amazazpi urte daukadaz

gorputz ta osasun onagaz

        ta itxasoetan

        gaur ontzietan

irabazten da geiago

eta aberastu lenago.

Eldu zan laster eguna

neure Amantzat iluna

        zeinen goizean

        ioan ginean

euskaldun portu batera,

ontzi bat bilatutera.

Fragata eder bat egoan:

Habanarako gogoan:

        ontziratu nintzan

        morroian gisan,

ta berrogei egunean

Habanara eldu ginean.

Ontzien armadoreak

Bizkaitar gizon nobleak

        euren etxean

        almazenean

kapitanen esanagaz

artu nenduan pozagaz.

Habanan neukan bizia

zan amak irakatsia:

        goizean iagi,

        ez belu ez nagi,

mesea entzun ta gosaldu,

gero lekua zabaldu.

Izena artuta bertati

ioan nintzan Habanati

        salgeiagaz

        ta ugazabaz

batera Vera-Cruzera

beste etxe bat imintera.

Itxi nenduan bakarrik,

ta eneukan ekandu txarrik

        mutil gazteak

        ezik bageak

neu lez burua ikusi lei

irabazten euneko hogei.

Nintzan Amagaz aiztu,

ez inok ori sinistu;

        eun ogerleko

        lenengo urteko

azkana ain laster eldu zan,

etxera agindu nebazan.

Gero boskarren urtean

eneban inor artean,

        etxeko kutxan

        dirua bazan,

eta sarritan Amari

bialdu neutsan ugari.

Egoten ginean sarri

euskaldunak guztiz larri:

        eldu zirean

        ordu txarrean

Cuernabakako malantzak,

Españolentzat garratzak.

Bariaku-gau batean

eldu iatazan atean

        soldadu batzuk,

        igonda zeintzuk

lotu nenduen sokakin

gedarrez: muera el Capuchin.

Ordurik ona kartzelan

bizi naz eztakit zelan:

        sarri ta askotan

        daukat gogotan

kendu baleuste bizia,

ain daukat bizi larria!

Espainiako Konsulak

alper daukaz gure ardurak,

        Mexikon eztau

        ezer alkantzau

ain dauke España gitxitzat

ze euren buruak anditzat.

Neure ana biotzekoa!

Nun dozu orain Iaungoikoa,

        alkantzetako

        semeantzako

zeuk euki zendun indarra

il iatzunean senarra?