www.armiarma.eus
idazleak eta idazlanak Herri literatura TESTUAK Corpus arakatzailea Klasikoen Gordailuari buruz



Parnasorako bidea
Eusebio Maria Azkue
1896

      [liburua osorik RTF formatuan]
      [inprimitzeko bertsioa PDFn]
      [Literaturaren Zubitegia]

 

Iturria: Parnasorako bidea, Eusebio Maria D. Azkue (R.M. Azkueren edizioa). Astuitar Moldagintza, 1896

 

aurrekoa hurrengoa

SANTO DOMINGO TA ESPAIÑIA

 

Milla zortzireun eta

irurogei urte

igaro, ta urrengoa

doiala dot uste,

ta laugarren ilaren

seigarren eguna

amairu ordutan argi

gaur egin deuskuna.

 

Etorri naz Bilborantz

Algortako aldeti

Ibaizabal-ganean

dagoan bideti,

neugaz bakarrik berbaz

gaubeko amarretan

zer ginean munduan

lengo aldietan.

 

Lutxanako zubirik

Deusto bitartean

batzar bat ikusi dot

Nereiden artean:

bat egon da lumazko

aro ederragaz,

besoak apaindurik

perlaz da urreagaz.

 

Ibili da mosuka

danai arpegian

eta artuten eurenak

bere bekokian:

mosuak amaituta

iarri da arri baten

ta irribarreka asi da

besteai esaten.

 

Ibaizalgo Ninfa

euskaldun maiteak

eta lenago legez

gaur adiskideak;

barri gozo bategaz

nator zuekana:

oraingo gizaldian

inon iazo eztana.

 

Naz Santo Domingoko

Nereida gazte bat

eta Ozamako errekan

gela eder bat daukat:

amalau egun dira

nik urten nebala

ta inon atsagon barik

etorri nazala.

 

Ozama ta Ibaizabal

erreka izentsuak

lengo iru gizalditan

zirean bitsuak:

au zan merkatarien

goi bien argia,

ta Ozama Amerikako

eguzki barria.

 

Orduko aldietan

gomutetan gara

zeinbat ontzi ioiazan

Bizkaiti Ozamara:

guk artuten genduzan

Bizkaiko burdinak

ta Ibaizabaleri emon

urre zati zinak.

 

Artuten genduzalez

orduko egunetan

gauza guztiz ederrak

emengo ontzietan,

bialduten genduzan

bana banakoak

perlak, apainduteko

Ibaizabalgoak.

 

Baina gizaldi onetan

geldika geldika

Gaulo Sajoi labanak

il dabe Amerika:

Santo Domingo bere

len zana zerua

baltzakaiti erkindu zan,

—Gauloak errua.—

 

Eta Sajoi bizkor

baltzak sututeko

gizon zuri prestuak

azpiratuteko!

gizon baltzen menpean

seme Pelaionak!

Nun da sajoirik onei

iminteko gonak?

 

Españolen semerik

inok eztau goitu

gudan makaltsunak

inos eztau loitu:

alan erakutsi eben

Dominikanoak

beti beti goitu ta

baltz Haitianoak.

 

Alper zirean asko

ta zuriak gitxi

onek inos ezeben

goitu barik itxi.

Seireun Dominikanok

armindu ta garratz

bein imini ebezan

amabi mila baltz.

 

Goiturik baltzak beti

nagosi zuriak;

libre izan dira gero

gizon eta erriak

inon ardura barik,

—eta ezta guzurra—

nai dabena egiteko

euren Taldelurra.

 

Agaiti orain Martian

Don Pedro Santanak

agintariak, eta,

—berba baten— danak

gogoz zin egin dabe

euren nai izatez

Espainiar izateko

len zirean legez.

 

Eta artu dau Santanak

guztiau entzunda

bertako Erreginatzat

Isabel segunda:

orduan kantau doguz

Ozamako Ninfak

lengo aldietako

la, si, do, re, mi, fak.

 

Au da Santo Domingon

iazo dan guztia

ta zelan dan España

alderdi zuria:

Ninfak eta gizonak

gagoz gaur pozturik

Espaniagaz betiko

len legez baturik.

 

Biba Isabel segunda

ona baino obea,

Isabel lenengoan

birloba noblea:

alper biziko gara

askoz urrunago;

ezta Erregina izango

emen maiteago.

 

Nun da munduan beste

Santo Domingorik?

nun dago badia bat

Samana langorik?

nun artzen da Amerikan

an lango kaferik?

nun dagoz gaur mendiak

ain basoz beterik?

 

An artzen da azukrea

ta ugari kakaoa

eta saltzeko dago

bertan tabakoa,

miak dagoz ugari

artzen da algodoia:

eta merezi leuke

Antilen koroia.

 

Iaunak len emon eutsan

lenengokoari,

ta biurtuten deutso

gaur bigarrenari:

onak... zan ta dalako

Isabel bitzuak:

eztabe au sinistuten

fede bako itsuak.

 

Viva Isabel segunda

urte luzeetan

Viva Santo Domingo

lengo legeetan...

Viva viva esan dot nik

eurekaz batera

eta iges egin dabe

neure gedarrera.

 

Gelditu naz ni pozik

erreka-ganean

ain barri gozatsua

iakin dodanean:

baina bear izan dot

eregi pausua

urrun egon dalako

gaubeko lekua.

 

Eldu naz geldi geldi

ta bakar Deustura

neure arreba maite bat

bizi dan lekura:

eta elduta bertati

asti apur baten

bertsoan imini dot

entzun dodana len.

 

aurrekoa hurrengoa