LAUGARREN ITZALDI, EDO PLATIKA

Azaltzen da Jaunaren Legeko bigarren Agintea.

ALABATUA ETC.

Clama etc.

Otsegizu etc.

        Azkeneko aldian aditzera eman nituan Jaunaren legeko lenengo agintearen kontra erraz gerta ditezkean bekatuak. Igaro gaitezen oraiñ bigarren agintera. Enzun arduraz.

* * *

        Sinaiko menditik aditzera eman zienean Jaunak Israeldarrai amar aginteen legea, bigarrenean esan zien: ez dezu alperrik attatuko, edo autan artuko zure Jaungoikoaren izen Santua: Non asumes nomen Dei tui in vanum. Dotrinan esaten degu: bigarrena aren izen santuaz juramentu alperrik ez egitea. Juramentuaz gañera badira zenbait gauza Aginte oni dagozkanak, eta guzien gañean itzegingo det.

        Ez dezu alperrik autan artuko zure Jaungoikoaren izen Santua, dio Jaunak berak: Non asumes nomen Dei tui in vanum. Itz oetan debekatzen zaku lenengo lekuan: Jaunaren onraren kontra zerbait esatea, edo isekak egitea: eta era berean Birjiña txit Santaren, eta Santuen onraren kontra. Bekatu oni deitzen zaio Blasfemia. Jaunari eskerrak euskaldunen artean ez da zabaldu blasfemiazko izketa itsusirik; baña zenbait aldiz gertatzen da Jesusen izen Santua autan ekartzea begiramentu gutxirekin, batak besteari isekaz esaten diola: Jesus. Emendik aurrera, edo ez dezagun attatu Jaunaren izen Santua, edo gorde degiogun dagokan begiramentua.

        Debekatzen da bigarren lekuan aren izen Santuaz juramentu alperrik egitea. Juramentua, bear dan eran, eta bear dituan doaiakin egiten bada, ona da, eta besterik esatea da Wiklefen herejia. Zer doai bear ote ditu juramentuak ona izateko? Iru: oek dira, lenengoa, egiarekin egitea. Bigarrena, zintzoro edo ongi begiraturik egitea. Onetarako ekusi bear da juramentu egiteko premiarik dan, edo egitean protxurik; ez du alabaña nai Jaunak, nolanai autan erabiltzea beraren izen Santua. Irugarrena, juramentuarekin agintzen dan gauza ona izatea. Demagun egiten dezula juramentu era onetan: Demonioak naramala, ezpadiot burua autsitzen urliari. Juramentu au gaiztoa da, zeren gauza gaiztoa dan lagun urkoari burua ausitzea, eta au agintzen dan esan-dedan juramentuan. Juramentuak eskatzen dituan, iru doai oek Jeremiasek aditzera eman zituanak berak dira: jurabis, vivit Dominus, in veritate, in judicio, et in justitia (c. 4.).

        Juramentua izango da alperra, benikbeñ, gezurraren gañean, edo gezurraren beldur, edo enurarekin egiten bada: au berez bekatu larri, edo mortala da guzien iritzian, zeren era onetan gezurraren testigu, eta estalkitzat ipintzen dan Jauna. Jauna, dio batek, Juramentu sarritan egiten det, baña gauza txikien gañean, batzuetan egiarekin, besteetan gezurraren gañean, baña ez det bekatu larri, edo anditzat artu. Ori juramentu gezurrezkoa, naiz gauz andiaren, naiz txikiaren gañean izan dedilla, berez bekatu larri, edo mortala da, zeren gezur-estalkin ipintzen dan Jauna, eta bidegabe andia dan au. Orregatik ardura andia ipiñi bear dezu, oitura itsusi ori utzitzeko. Emen gogoan arrezazu, Kristaua, gauza bat, eta da, Deabrua, Demonioa, arraioa esatea ez dala juramentu, ez dala juramentu, ez dala juramentu, baizik gaiztoari otsegite utsa, eta bekatu beniala berez. Batzuetan gertatzen da, batek esatea onelako edo alako gauza gertatu dala, edo ez dala, ez nolanai, baizik juramentu, eta birauarekin, egin dezagun kontu Deabruak naramala, ala Zerura noala, emendik mugi ez nadilla au onela da: gezurraren gañean egiten badu, gutxienez egingo ditu bi bekatu larri, bata zeren gezurrezko juramentua egiten duan, bestea, zeren birauarekin bere buruari gaiz andia opa dion.

        Juramentua izango da bigarren lekuan alperra, egiarekin, baña premia, edo protxu bage egiten bada. Ez da au berez bekatu larri, edo mortala, baña begira, Kristaua: etzaitezela oitu juramentu egiaren aitzakian erraz egitera; zeren oitura onek berekin dakar gezurraren gañean egiteko perilla. Sarritan juramentu egiten duana, beteko da bekatuz, eta ez da aren etxetik irtengo nekea, esaten digu Espiritu Santuak (Eccli. 23).

        Atzenean juramentua izango da alperra, baldin juramentuarekin batean agertzen bada gauza gaiztoren bat egiteko asmoa. Demagun, esaten dezula: ara gurutzea, ez diot urliari utziko burua autsi gabe. Juramentu au alperra da, zeren bear duan ondasunik ez duan, edo zeren gauza gaiztoa egiteko asmoa agertzen duan.

        Badira izketa batzuek sarritan auan ekartzen diranak, egin dezagun kontu: Nere konzienzian: nere animan, nola naizan Kristaua, nola naizan Pedro, ala fede, eta batzuek bear bada juramentutzat artzen ditue. Enzun arretaz esatera noana. Nere konzienzian esatea ez da juramentu gizon jakintsu askoren iritzian, eta ez dezazuela aintzakotzat artu. Nere animan esatea batzuek, esan oi duen eran, ez dirudi juramentu, beste batzuetan juramentuaren antza dakar, eta juramentu dala geienak erakusten due. Orregatik etzaitezela oitu, Kristaua, nere animan esatera. Nola naizan Krisataua, nola naizan Pedro, ala fede, itz oek ez dira juramentu: izan ditezke itz alperrak, eta alde onetatik bekatu benialak, baña ez juramentuak diralako.

        Guazen oraiñ birauen gañean itzegitera. Birauaren izenez aditzen (aditzen) degu geienetan izketa bat, zeñarekin adirazten duan batek, opa diola norbaiti gaitzen bat. Opa dan gaitza txikia bada, txikia izango da egiten dan bekatua ere, baña andia, opa bada gaitz andia. Demagun, esaten diozula señide bati: ez aldin utziko Amak gingak jaten. Birau txikia da au, zeren txikia dan opa dan gaitza: baña esaten badiozu benaz, eta biotzetik: itoko al aiz, au izango da birau andia, gaitz andia da ala baña itorik geratzea. Birauen gañean itzegitea gauz egokiagoa litzake bearbada bostgarren Mandamenturako, baña ukitu oi da bigarrenean, zeren askotan juramentuarekin nastutzen dan. Birau egitean, benaz eta biotzetik opa bazaio lagun urkoari gaitz andia, orduan biraua izango da bekatu larria, eta konfesioan esan bear da zenbat bider, eta zenbat lagunen aurrean. Era berean esan bear da umearen, senide, edo gurasoaren kontra bota dan. Esan det, lagun urkoari opa bazaio gaitz andia; emendik idiai, beiai, abere, eta egaztiai birauak botatzea ez da bekatu larria, Santo Tomasek erakusten digun bezala. Alaere utzi bear da griña txar au, bestela mingaña erraz irristatu liteke lagun urkoen kontra. Esan det gañera, lagun urkoari opa bazaio gaitz andia, zeren gaitz txikiaren gañean danean, txikia izan oi da biraua ere. Esan det atzenean, benaz, eta biotzetik opa bazaio lagun urkoari gaitz andia, zeren biotzetik, edo benaz botatzen ezpada biraua, orduan ez oi da izan bekatu larri, edo mortala. Baña enzun arretarekin esatera noana, zuek guraso, nagusi, etxekoandre, eta umeak. Gurasoak, sarritan, edo oituraz botatzen badiezte birauak ume, eta mirabeai, bekatu larri, edo mortala izan oi da au, naiz biotzetik, naiz bestela bota ditezela. Nola ori, esango didazu? Zeren ematen zaten oitura itsusi au ikasteko bidea. Zerren gañera, ume, ta mirabeak, ekusirik beren buruak birauen kargapean, gogaitzen dira, eta galtzen due guraso, ta nagusiai zor diezan onginai, eta begiramentua. Era berean, umeak gurasoai birauak egitea, izan oi da bekatu larria, biotzetik egiten ez diranean ere, aditzen baditue gurasoak, edo aditzeko perilla bada. Zergatik? zerren galtzen zaten onelako itzegiteakin, dagoten onra, eta begiramentua.

        Jauna, biraua ote da esatea ai amorratua, edo gogaikarria! Ez, itz oekin alabaña ez gaitzik, ez onik opa diozu lagun urkoari. Jauna, askotan esaten det ah puzoi txarra! Au ere ez da birau. Jauna, ta arranoa esatea? Ori ere ez. Atozea: arranoa zer da? egazti andi bat, eta ori attatzea, edo belea, saizuria, edo sapelaitza esatea berdin da. Era berean arraioa, edo oñaztarra esatea ezer ez da, edo da tximista esatea bezala: besterik litzake esango bazendu: Tximista gaiztok puskatuko al zaitu, orduan izango litzake birau, zeren gaitz andia opa diozun lagun urkoari. Jauna, Deabrua, Demonioa galtzagorria esatea? Ez da ori ere biraua, baña ez da ongi autan erabiltzea Deabruaren, eta Demonioaren izena, batezere gurasoetan, zeren bereala ikasten duen umeak. Etxe batzuetan bekatu jatorrizkoa bezala izan oi da biraua, eta juramentua, igarotzen da alabaña aurrekoetatik ondorengoetara. Atzenean: Beistegizula, Beistegiala ark, askok esan oi due, batezere beterri aldean, baña nere ustean eztakie zer esan nai duen itz oek, eta ez dira birautzat artu bear.

        Bigarren aginte onetan bertan ukitu oi dira boto, eta promesak ere. Oen izenez aditzen da agintzea zerbait Jainkoari, ez nolanai, baizik agindua egiteko egin-bide, edo obligazioarekin. Baldin artzen badezu asmo oso, eta andi bat Lezora joateko, Mezaren bat ateratzeko, ez da au botoa, ez promesa, zeren asmo dezuna egiteko egin-bide, edo obligazioa zere gañean artu ez dezun. Au bera diot, garbitasuna gordetzeko, eta ez ezkontzeko asmoagatik. Baldin egiten badezu boto, edo promesa Lezora, Aranzazura joateko, urliarekin gura dezun eran ibiltzeagatik, ez du balio promes onek, zeren asmo gaiztoarekin egiten dan, eta da blasfemia bat, zeren adirazten dan Jaunari agradatzen zaiola gauza gaiztoa. Era berean Meza ateratzea, argia ipintzea onelako, edo alako Santuren aurrean, edo erregutzea, suerte ona izan ez dezan, edo gaitzen bat etorri dakion urliari, edo zandiari da blasfemia, zeren aditzera ematen dan, Jaunari agradatzen zaiola gauza gaiztoa. Asko da gaurko.

* * *

        Aditu dezu, Kristaua, zer debekatzen zakun jaunaren Legeko bigarren Agintean. Ez dezazula auan artu Jaunaren izen Santua nolanai, baizik begiramentu andiarekin.

Etzaitezela oitu juramentuak erraz egitera, eta birauak botatzera. Ez beñere egin boto, edo promesarik zure konfesorearekin egon gabe. Bizi zaite Jaunaren beldur Santuan, onela iristeko prestaturik daukan betiko bizitza. Amen.