Barrizaleak

        Kofradi barri egiteko, zer bear dot? Adiskide batek itaundu deust. Zer bear dan ez dakit ba, erantzun deutsot. Eskapulario andi bana lepotik zintzilikan jarriko, uleak moztu, bizarra kendu ez edo.

        Orreik kofradi bat egiteko bideak izango dira; kaputxino edo olako fraileak bizar, eskapulario ta abar izaten dabez, nik baiña kofradi barri bat asmatu gura neuke.

        Aita Santuaren baimenik ete dauko, larri itaundu deutsot adiskide minari.

        Ezta, erantzun deust, ez daukok Erromako baimenik. Bearko ete dogu ba? Ez dozu bearko ba!

        Ara ba, jarraitu eban neure lagun orrek. Kofradi bat esan dot, baiña bi be izango dira. Galtzadun mutillak asmatu bear doguz. Galtzak besteak be eukiten dabez, gizona, nik. Galtzak estalduta areik, erantzun deust berriro.

        Ea ba! Azaldu egidazu zelako kofradia egiteko zaran! Idazleakaz kofradi bi egin gura dodaz.

        Neure begi andiak ikusi ebazan edo, larritu zan ba. Ez dozu sinistuten ezta? baiña idazleakaz kofradi bi egingo dodaz. Batzuk bizar luze, eskapulario, jantzi nabar, ortozik, barazkiak baiño jaten ez dabezanak.

        —Kofradi orretan neu ez naz sartuko, ba.

        —Ez, kofradi orretakoak izanen dira errez zaleak. Bestekoak barriz, señorito antzekoak. Oraingoan idazten daben ginbaladunak. Nefelibatas deritxoe. Elegante ibilliko diran arren, anaitasuna bearko dabe, besteak be euren aurka gogor egingo dabe.

        —Ez dira burrukaldi txikerrak izango kofradi bi onein artean.

        —Burrukaldiak non ez dira ba? Iñoren lanari eskerrak egiten ez dakienak, «que todo tiempo pasado fue mejor» eta orrela itz egiten dabenak kofradi zaarrera joango dira. Txoroak, ganora bakoak barriz, bestera.

        —Jaungoikoak eskutik eukiko al gauz.

        —Bai; Goikoak eukiko gauz eta ganera epailleak jarriko doguz, euren eztabaidetan gauzak zuzenduteko.

        —Epailleak jarri? —galduak gara.

        —Baiña nortzuk izango dira batekoak eta bestekoak?

        —Gauza erreza, ezin konsentidu edo sufritu geinke, esplikaziño klarua eta abar idazten dabezanak alde batera, bestera ostantzekoak.

        —Eta erdian ez dira geratuko batzuk?

        —Ez, erdikorik ez dago. Bakoitza zein kofradiko dan epailleak esango dabe. Batzutan eztabaidak arteztuteko etorriko dira, iñork dei egin ez deutsoenak. Erderaz esaten dabena, oneik be agertuko deuskue: «Ya estoy aquí porque he venido». Norberak bere agoa daukonik ez da entzungo. Kofradi batekoak edermen zuria, besteak baltza. Ta kito, ez itzik ez putzik egin gero!

        —Baiña gorria, beillegia, urdiña, nabarra, oria, orlegia, ostiña ta abar dira margoetan be.

        —Ezetz gizona, edermen bardiña guztiak eta kito! Neurkin bardiñak emongo jakez. Zuek lau metrokoak, besteak bostekoak. Eta batera ebagiko dozuez idazkiak. Maitenon modara. Besteak Court erara. Orain aldatu da aintziñako esakera: nabartasunean, edertasuna. Ordu baten guztiak idatziko dabe, ordu baten izparringira bialdu, lerro be bardiñak. Kobrau bear danean olakorik ez da zainduko, baiña... Tira, ez dago txarto. Askatasunik ez.

        —Larri izan bear dogu, ba.

        —Larri, bai. Eta epailleak barritzaletzat zigortuko dabe leenengo «Larreko» alorra. «Lizardi» barriz mordoillo zale ta idea bako idazleen saillera sartuko dabe, ausardikeri andiak egin dauzalako.

        —Ura ta ogiagaz bakarrik urte bian esituko dabe Lizardi ori. Orixe jauna bizitza guztirako espetxean sartu «por incorrecto». Zigor gorriegia daualako!

        Argi idazten ez eban Virgilius idazle azkarrak eta ete dakizue zer jazo jakon bati? Neurtitz batek onela dasa:

        Timeo Danaos et dona ferentes...

        Eta erdaldun batek onelaxe irakurri eban: Timoteo Danaos y doña Ferentes. Bazkal orduan ezagunak dira oneexek euren etxeetan!

1932-II-25