OGEITA LAUGARREN DOTRIÑA

Birau, eta maldizioen gañean.

        Bostgarren mandamentu santuaren explikazioari narraiola esan degun ezkero aurreko dotriñan, nor diran obrazko pekatuakin mandamentu au ausitzen duenak; gaur esan bear dizuet, nor diran hitzezko pekatuakin mandamentu santu ori bera ausitzen duenak: Jaungoikoaren legeko bostgarren mandamentu santu onek eragozten digu iñor illtzea: eta artako biderik edo motiborik ematea: au da, egitea iñori gaitzik edo kalterik edo obraz edo hitzez edo deseoz. Aditu zenduen zeoro, nor diran eskuarkiro mandamentu au obraz ausitzen duenak: eta orain galdetzen det, nor dira mandamentu au berau hitzez ausitzen edo urratzen duenak? Txit asko dira: bada eragozten digu gure lagun projimoa gure hitz gaiztoakin ofenditzea: gaizki tratatzea edo injuriatzea: eta ori era askotan gertatzen da: eta ala mandamentu onen kontra pekatu egiten due 1. aserretasunarekin, gogortasunarekin, eta desprezioarekin bere projimoari hitz egiten diobenak: eta orrela naigabe edo pena andia ematen diobenak. 2. Pekatu egiten due gaizki esanaz projimoa deshonratzen duenak, injuriazko hitz gaiztoak esanaz, falso testimonioak egotziaz edo fama ona galdu eragiñaz. 3. Pekatu egiten due, eren esames edo txisme gaiztoakin projimoen arteko pakea, eta amorioa galdu eragiten duenak. 4. Pekatu egiten due, desafioakin, besteak aserra erazo, eta tentatzen dituenak: bada ortik ira, eta kolera gaiztoa piztu oi da, eta alkar golpatzea, eritzea, eta illtzea ere etorri oi da. Eta ala mandamentu onek eragozten ditu ira edo aserrea piztutzen duen hitz gaizto guziak: eta batez ere birabak edo maldizioak: eta nola oek aiñ komunak, aiñ sarriak, eta aiñ kaltesuak diran: oen gañean gaur hitz egingo dizuet: eta aditzera emango dizuet: 1. biraba edo maldizioa zer dan: 2. zenbat modutan izan oi dan, eta nolako pekatua dan: eta 3. zer erremedio artu bear diran biraurik ez egiteko.

        G. Zer da biraba edo maldizioa? E. Da deabrua edo demonioa izentatzea, projimoari injuriaren bat esateko edo gaitzen bat etorri dakiola deseatzeko: edo da projimoaren kontra gaitzen bat edo naigaberen bat eskatzea; edo Jaungoikoari berari edo gaitz egin oi duen kreaturaren bati: nola izan oi dan esatea, deabruak aramala: deabruak galduko al au, itoko al aiz: bizirik etorriko ez al aiz: arrastaka ibilliko al aiz: egun onik ikusiko ez al dek: ainbeste da illtzen bazera, burua ausiko al dezu: Jaungoikoak bizia kenduko al dizu; edo arrano edo izurri gaiztoak ababatuko al zaitu eta, onelako deabruzko izkuntza lotsagarriak, Kristau baten aotik iñoiz ere irten bear ez lukeanak.

        G. Zer pekatu da biraba edo maldizioa? E. Gaitz larria edo andia opa badio edo deseatzen badio projimoari ezaguera osoarekin, eta biotzetik, da pekatu mortala: baña gaitz txikiren bat baizik deseatzen ezpadio, berez da pekatu beniala, eskandalo andirik ematen ezpadu.

        G. Eta intenzio bage edo asmo gaizto bage, gaitzik benetan deseatu bage, biraba edo maldizioa bere projimoari botatzen badio? Zer pekatu da? E. Orduan eskuarkiro da bakarrik pekatu beniala hitz alperra dalako eta estutasunari zerbait leku eman diolako: baita birau edo maldizio mota orrekin gaitz andirik ez nai arren, eskandalo ematen badu, zerren birau egin zaionak aitu duen; eta agitz naigabetu, eta aserratu duen, eta gaizki esatera, eta gorrotora mugitu duen edo zerren bere mendekoen aurrean birau edo maldizioak egiñaz, gaizki erakusten dien: orduan pekatu mortala izan oi da, dakatzen ondorengo txarrakgatik.

        G. Eta intenzio gaiztorik edo deseo gaiztorik zuen edo ez birau egin zuenean nundik ezagutuko degu? E. Ezta txit erraz ori ezagutzen. Askok uste izaten due, eztuela intenzio gaiztorik izan, zerren bereala kolera igaro, eta gaizki esana damutu zaien: baña gero damutu arren, birau edo maldizioa egin zuenean, berealako batean edo instante batean izan arren, bear adiña ezaguerarekin gaitz andia projimoari opatu bazioben, pekatu mortala egin zuen: bada pekatu izateko asko da borondateak nai izatea ezaguera osoarekin: baña supitoko aserretasunarekin edo iraren lenbiziko mugidarekin, ondo oartu bage, eta projimoari gaitzik benetan deseatu bage, biraba esan bazuen, etzan intenzio gaiztorik izango, eta ezta pekatu mortalik ere, eta ala ere, nola erraz ezagutzen eztiran oarmenaren edo adbertenziaren gradoak, esan bear da konfesioan alik garbiena gertatu dan moduan.

        G. Baña 1. zenbat modutan, eta nola pekatuak izaten dira birabak? Eta 2. norzuak eskuarkniro birabak edo maldizioak intenzio gaiztoarekin, eta biotzetik egin oi ditue? eta norzuak ez? E. 1. Diot: estutasunean aserre antzarekin abereai edo animaliai, eta baita eskuarteko tresnai edo lanak egiteko instrumentuai, esatea, deabruak edo demonioak: edo lepoak ausiko al dituela edo ondatuko al dira, ta (aen jabeai kalterik batere deseatu bage) izan oi dala pekatu beniala: zerren alde batetik hitz alperrak diran, eta bestetik kolera edo aserreari leku geiegi ematen zaion, baña aen jabeai dien gorrotoak edo gaitziritziak birau oriek eragiten badie, orduan eskuarkiro pekatu mortal oi dira, projimoari deseatzen dion gaitz edo kalteagatik. 2. Diot: gere lagun projimoari deitzea, deabru edo demonioaren izenarekin: zu deabruren bat zera: atoz ona deabru edo demonio ori: batzuetan da pekatu beniala, zerren oarmenik edo adbertenziarik bage, eta gorroto bage esaten dan: eta naigabe andirik aditzen duenari ematen etzaion, nola mendeko bati gaitz bage esaten zaionean: baña beste askotan da pekatu mortala; eta batez ere 1. guraso edo nagusi bati edo beste agintari bati esaten zaionean; bada zor zaion errespeto, eta lotsa galtzen zaio, eta injuria andia egiten zaio. Eta 2. izan oi da pekatu mortala, orrelako hitzkunza gaiztoakin, eskandaloa, edo gaitzki ikasteko, eta esateko bidea humeai, eta mirabeai erakusten zaienean: eta alde onetatik guraso asko, eta nagusi-etxekoandrea asko kondenatzen dira: eta eren humeak, eta mirabeak aren exenplo gaiztoarekin kondena erazotzen ditue: eta eztue zer eskusatu, oitura edo kostunbre gaiztoak edo kolerak erasaten dielako aitzakiarekin; oitura gaiztoa, eta kolora erabagea goitzeko, menderatzeko edo erremediatzeko alegiñak egiten benetan ari ezpadira: baña kontrara egiaz damuturik badaude, eta eren kolera gaiztoa erremediatzeko medio eragilleak artzen baditue; orduan alako estutasunean esaten diran birabak izan oi dira borondate oso bageak; batez ere bereala damutzen bazaie: eta argatik 3. diot: ondo nai zaion persona bati aserre antzarekin biraba edo maldizioa egitea: nola guraso batek maite duen bere humeari: nagusi edo etxekoandre batek, ondo serbitzen duen mirabe bati: senarrak estimatzen duen bere emazteari: edo onek maite duen bere senarrari, eskuarkiro izan oi dala pekatu beniala; zerren gaitz andirik orrelakoai opatzen etzaie: baña sarri birau egiten badie; eta naigabe andia ematen badie edo len esan dedan bezela, eskandalo ematen badue, pekatu mortal egin oi due: eta orretan erremediatzeko bear diran neurriak edo medioak gogotik artzen ezpaditue; pekatu mortaleko estaduan bizi, eta ill oi dira. 4. Diot: gurasoai, nagusi, etxekoandreai, eta beste agintariai, eren aurrean biraba edo maldizioa egitea, beti da berez pekatu mortala, zergatik alde batetik errespetoa, eta lotsa galtzen zaien: eta bestetik naigabe andia ematen zaien: eta baita intenzio gaizto bage edo asmo edo deseo gaizto bage alakoai eren aurrean birabak egitea da pekatu mortala: zergatik zor zaien honra, erreberenzia, eta errespetoa agitz ukatzen zaie: eta argatik anziñako legean Jaungoikoak agindurik zeukan, aitari edo amari birau edo maldizioa egiten zion semea edo alaba izan zedilla arrika illa pueblo guziaren aurrean beste guzien ikas-bide edo eskarmenturako: eta orobat da Jaungoikoaren aurrean pekatu mortala, eta beste edozeñi egiten zaion baño pisuagoa, gurasoai ixillik, eta erak aditu bage, egiten zaien birau edo maldizioa; eta orduan ezta asko konfesioan esatea, birau edo maldizioa egin zuela: baizik esan bear du gurasoari egin ziola; pekatua osoro konfesatzeko. 5. Diot: eskuarkiro intenzio gaiztoarekin egiñak, eta pekatu mortalak izan oi dirala: 1. gorrotoa, ojerista, ezin ikusia edo gaitziritzia zaien personai egiten zaien birau edo maldizioak: nola izan oi diran aserrean, eta alkarrekiko auzietan dabiltzanak, bata bestea deshonratu, eta kaltertu duelako: bada orrelako aldietan biotza egon oi da pozoi gaiztoz edo gorrotoz beterik: kanpotik gaitzik batere nai eztiela esaten badue ere. 2. Orobat izan oi dira borondatezkoak, eta biotzetik egiñak premian edo estutasunean dauden persona askok egin oi dituen birabak sokorrua edo limosna ematen eztienaen kontra: eta esan oi due, ez al dek bada gauza onik izango: ikusiko al aiz bada ni nagoan premian edo andiagoan: eta orra pazienzia piska bat izan bagez, Zerurako meritu edo irabazi andiak galtzen ditue: eta eren anima gaxoak deabruaren mendean, eta kondenazioko bidean ipinten dituzte: Eta 3. ori bera gertatzen zaio senar-emazte askori alkarren utsegiteak eziñ sufritu, eta bata besteari birauka edo maldizioka egon oi diranai: bada orien birabak eskuarkiro biotz gaiztotik sortzen dira: eta are geiago bata edo bestea, ardaura, joku geiegira edo pauso txarretara oituak badaude. Orduan pazienzia guztiz andi bat: eta karidade andi baten doaia Jaungoikoari benetan eskatu bear diobe, alako naigabeak biraurik egin bage, bere izenean eramateko. Eta baita 4. izan oi dira biotzetik egiñak, eta pekatu mortalak guraso batzuek, eta batez ere ama aserrekor batzuek egin oi dituen birau edo maldizioak eren hume gaizki azi, eta gaizkiago ezirik dauzkatenaen kontra; oek naigaberen bat ematen dienean. Andia da egiaz alako humen kulpa, eta gaiztakeria: baña ezta han oi txikiagoa alako gurasoena: erak bearbada gaizki erakutsi zien: bada modu onean, eta benetan korrejitu ordean, exenplo gaiztoa edo eskandaloa gaitzerako erak eman zien: eta gurasoak, eta humeak eren kulpa ondo pagatuko due. Infernuko su, eta garretan bata besteai egingo dizten betiko birau edo maldizioakin: eta baita bearbada mundu onetan bertan ere, San Agustin andiak dakarren exenplo onetan ikusiko dezuen bezela. Zesareako Ziudadean bizi zan ama alargun bat, zazpi seme, eta iru alaba zituana: eta orra nun egun batean bere seme nagusienak guzien aurrean bere ama txit gaizki tratatu zuen, injuria andiak esan ziozkan: eta eskuak lotsabagekiro ipiñi ziozkan; eta beste guziak, ori ikusi arren, etzioben anaiari atzera esan: eta etzuen penarik, eta sentimenturik agertu: eta emakume tristea ainbesteraño koleran sartu zan; nun urrengo egunean Elizara, eta bateoko pontera joanik, eta auzpez etziñik, Jaungoikoari txit gogotik eskatu zion, arren bere hume guziakin exenplo izateko kastigu izugarri bat egin zezala: eta ozta eskatu zuen, nun bereala Jaungoikoak aditu zuen, eta bertatik aren zazpi semeak, eta iru alabak ikara, ikara beren gorputzeko mienbro guzietan abiatu ziran: eta ezagunen artean, estadu artan agertzeko lotsaz, banatu ziran mundutik, eta Erromako Inperioan Probinzi askotan orrela ibilli ziran. Eta aetalik anaia bat, eta arreba bat, beren ikara izugarriarekin eldu ziran San Agustin bera bizi zan Iponako Errira, nun bera Obispo zan. Anaiari zeritzon Paulo, eta arrebari Paladia: eta biak Paskua aurrean amabost egunean egunoro San Esteban lenbiziko martiriaren altararen aurrean Santuaren bitartez Jaungoikoari erregutu zioben arren libra zitzala estadu triste lotsagarri artatik, eta bere estadu naturalera biurtu zitzala: eta Santu andi ark mesede ori iritsi zien: bat-batean Elizan bertan sendaturik arkitu ziran: eta jende guzia arriturik Jaungoikoari, eta San Estebani eskerrak, eta albanzak ematen deadarka abiatu zan: eta dotriña andiko exenploa: Jaungoikoak batetan kastigatu zituan ama aserratua, eta aren seme gaiztoak. Aditu zuen amaren eskaera erabagea, bere pena geiagorako: bada, kolera igaro, eta sosegatu ezkero; nolako naigabea izan bear etzuen ama batek ikusirik bere seme-alaba guziak era izugarri artan, bere aserrezko eskaera gaiztoagatik kastigaturik? Eta semeak kastigalu zituan Jaungoikoak eren, eta beste askoren eskarmenturako: bada gurasoai egiten zaien injuriak kastigu arrigarria merezi due: baña orobat dira gurasoak kulpadunak, eren exenplo gaiztoakgatik, eta erabageko birau, eta maldizioakgatik: eta orain ere, zenbat hume ikusten dira edo elbarrituak edo itoak edo era askotan desgraziatuak gurasoai eman zien naigabeakgatik; eta gurasoak egin zien maldizioakgatik? Zenbat gurasok, aserratzen diranean, esan oi die eren humeai: itoko al aiz: estanda egingo al dek: ez al aiz bizirik etorriko? Kontu bada arren, N.K. aurrerako; eta oitura gaizto ori kentzeko alegin biziak, eta eragilleak egin itzatzue.

        Azkenik beste birau edo maldizio mota bat guztiz ikaragarria da, batek, penaturik, eta naigabeturik dagoenean, bere buruari egiten diona: esanaz, arraio gaizto batek akabatuko al nau: deabruak erongo al nau: ez al naiz geiago biziko onenbeste pena ikusteko. Birau edo maldizio izugarri oek eskuarkiro pekatu mortalak oi dira: ezaguera bage edo oarmen edo adbertenziarik bage egiten ezpadira. Bada edo tristura andi batetik edo kolera irazeki batetik jaiotzen badira ere, eta orrelako tristurak, eta kolerak adimentua illuntzen, eta libertadea gutxitzen badue ere; eta alde orretatik, maliziaz, eta ezaguera osoaz egiten diran pekatuak beziñ pisuak, eta larriak ezpadira ere; ala ere eskuarkiro libertadea, eta ezaguera eztue osoro kendu edo galdu oi; eta barruak guztiz galduak, eta gaiztatuak dauzkatela aditzera ematen due, kanpora agertzen dituen hitzkuntza izugarri oriekin.

        G. Zer erremedio bada birau edo maldizio gaiztorik iñola ere ez egiteko; ez bere buruari, eta ez lagun projimoari? E. Egiaz erremediatu nai bazerate, zuen eskuan daukazue Jaungoikoaren laguntasunarekin batera: eta ala konfesio on bat, ondo prestaturik, beiñik beiñ egiñ ezazue: eta 1. oitura gaizto aiñ kaltegarri, eta iguigarri ori goitzeko, eta eskuratzeko asmo irmo, indarsu, eragille bat arturik, egunoro goizean jaikitzen zeratenean, lenagoko birau guzien damutasun egiazko batekin Jaungoikoari barkazioa eskatu, eta proposito edo asmo firme ori berritu bear dezue, egun orretan biraurik batere ez egiteko: eta ori obeto kunplitzeko, Ama Birjiña Santisimari, zuen Aingeru guardakoari, eta zuen izeneko edo deboziozko Santuai beren laguntasuna eskatu bear diezue: eta ala ere estutasunean gertatzen bazatzue ustekabean bezela birau egitea, bereala humillatu bear zerate, zuen argaltasuna ikusirik: eta bertatik damutasuna, propositoa, eta orazioa berritu: eta orretan jarduten badezue, erremediatuko zerate. Eta 2. ori obeto iristeko oitu bear zerate, edozeiñ naigabe datorkizuenean, bereala esatera: Jaungoikoaren izenean izan dedilla: Ama Birjiña Santisima balia dakidala: Jesu-Kristok geiago sufritu zuen nigatik: berak arren pazienzia eman degidala: eta naigabetu zaituanari birau egin ordean, esazu: Jaungoikoak arren erruki zaitzala, eta ondu zaitzala: edo beste onelako gauza onak esatera oitu bear zerate: eta orrela oitura gaiztoa erraz eskuratuko dezue: eta meritu edo irabazi andiak Zerurako egingo dituzue: 3. eta oraindio, egiaz erremediatu nai dezuela aditzera emateko, ustekabean esaten dezuen birau bakoitzeko, miñ emango dizuen, eta zenzatuko zaituen penaren bat zeuron buruari ipiñi bear diozue: nola dan edo onenbeste limosna ematea: edo apaldu bage egun artan gelditzea: edo mingañarekin lurra garbitu, eta gurutze galant bat egitea: edo beste edozeiñ gauza nekagarri, eta akordagarri egitea.

        Baña 4. erremedioa, guzien andiena, eta eragillena da, gaitzaren sustraiak ebaitea: Eta zeiñ dira sustrai oriek? Guzien andiena, eta beste guzien burua, eta sortzallea da gere buruaren amorio propio erabagea: igui degun gauzarik sufritu nai ez izatea: eta maite ditugun gauzak berokiro deseatzea; eta iñork eragoztea eziñ sufritua. Amorio propio erabageko orrek sortzen, eta piztutzen du gugan soberbia edo arrotasuna, abarizia edo ondasun gura modubagea: lujuria: gula: ira edo kolera gaiztoa: eta enbidia, eta baita nagitasuna ere: eta bizio, griña edo pasio gaizto oek eziñ kunplitu ditugunean, aserratzen gera: eta gure barruko alterazioa, eta mintasuna kanpora agertzen degu, birabak, eta maldizioak egiñarekin: eta ala oek txit eskusatzeko; sustrai prinzipala, au da, gure buruaren amorio erabagea bere erro gaiztoakin goitzeko, menderatzeko, eta azpiraturik edukitzeko alegin guziak egin bear ditugu: eta orretarako nai ta ez Jaungoikoaren argia, grazia, eta laguntasuna, eta indarra bear degu: eta ori gogotik, eta sarri eskatu bear diogu: eta egiazko humiltasuna, alkarrekiko pazienzia, eta karidadea exerzitatzeko alegin biziak egin bear ditugu: alabaña eziñ gure pasio gaiztoak eziko ditugu, eziñ Jesu-Kristori jarraioko diogu, eta eziñ Zeruko Erreinua iritsiko degu; Jesu-Kristok berak agindu zigun bezela, gere burua, au da, gere borondate gaiztoa ukatu bage: egunoroko gere gurutzea edo naigabeak pazienziarekin eraman bage; eta Jesu-Kristoren exenploari jarraitu bage; baña, zertan batez ere? humiltasunean, mansotasunean edo pazienzian, eta alkarrekiko amorioan.

        Orra biraurik edo maldiziorik batere aurrera ez egiteko: pake egiazkoa gere buruarekin, eta lagun guziakin izateko: eta Zeruko betiko ondasun, eta atsegiñak iristeko erremediorik egokiena: Jaungoikoak orretarako guzioi bere grazia digula. Amen.