BERROGEI TA EMEZORTZIGARREN ERAKUSALDIA

baña ezkonzako edo Matrimonioko Sakramentuaren gañean irugarrena.

ALABATUA &.

        Azkeneko Erakusaldian aditu zenduan, Kristaua, nola ezkonduak beartuak dauden elkar amatzera, eta zer doaiak eskatzen dituan ongi nai, ta amorio onek. Aditu zenduan gañera, ongi nai, ta amorio au aitu ezkero, zeñ pisu, ta samiña dan ezkonduen gurutzea. Orregatik ezkonduak, bekatu larri, edo mortalaren azpian beartuak daude, beren aldetik alegiña egitera, aitu edo itzali ez dediñ ongi nai, eta amorio au. Zer ote da, esango didazu, onetarako emazteak egin bear duana? Au adiraztea izango da gaurko Erakusaldiaren gaia. Gerta liteke, zer edo zer gatz pixkaren batekin esatea, oraiñ munduan barreatzen diran gauzen gañean; baña jakizue, nik esango ditudan gauzak izango dirala, ez zuen kontra, baizik zuen alde, eta itsatsi ez dakizuen, gaizki dirudian, azturaren bat. Enzun bada arretaz, emakume ezkonduak, gaurko Erakusaldi onetan ukituko ditudan gauzak.

§ I.

        Ezkondua zera, emakumea? Beartua zaude beraz zure gizona amatzera, ez nola nai, baizik beti, eta ongi nai, ta amorio garbi batekin, Eliz Ama Santak Jesus maite duan eran: eta bekatu larri, edo mortalaren azpian egin bear dezu zere aldetik alegiña, ongi nai, eta amorio au itzali ez dedin.

        Emendik lenengo lekuan ezagutu bear dezu, gizona dala zure burua, eta borondate onarekin egin bear dituzu beraren aginduak, batezere etxeko gobernu, eta umeen aziera onari dagozten gauzetan. Egin zuan Jaunak emakumea gizonaren galtzarbeko saiets-ezur batetik, eta S. Franzisko Salesek dio, onetan Jaunak aditzera eman zuala, nola emakumeak egon bear duan gizonaren gobernuaren azpian: eta Jaunak berak ala esan zion Ebari Paradisutik erbestetu zuanean: gizonaren esku-mendean bizi bearra zera, esan zion: Sub viri potestate eris. Beraz zuk, emakume ezkondua, egin bear dituzu gizonaren aginduak, bekatu ez diran gauzetan, ezagutzen dezula, gizona dala emaztearen buru, eta agintaria. Emakume ezkonduak gauza guzietan egon bear due eren gizonen mendean, Eliza Jesu-Kristoren mendean dagoan bezala, dio S. Paulok: Sicut Ecclesia subjecta est Christo, ita et mulieres viris suis in omnibus. Alaere omen dira asko emakume zirauaren anzekoak, setaz gizonaren aginduak egin nai ez dituenak: omen dira zaputz egiten duenak, eta mututurik geratzen diranak, zeren gizonak debekatu dien zerbait. Omen dira atzenean, gizonaren borondatearen kontra, alabai apaindura geiegi ematen diezanak. Zer esango det, bekaturako bidea dakarten festa, triska, eta zorakerietara bidaltzeaz? Zer lagun arro, ta gaiztoetara utzitzeaz? Onelako emakumeak ez due, ezkonzako Sakramentuak eskatzen dien, ongi nai, eta amoriorik, eta bizi oi dira konfesio, ta komunio gaiztoak egiten dituela.

        Bigarrena: zuk, emakume ezkondua, lagundu bear diozu gizonari biziera onari jarraitzeko, arretaz egiten dituzula emakumeari dagozkan gauzak. Onetarako egin zuan Jaunak emakumea. Egin degiogun bere anzeko lagun bat, esan zuan Jaunak: Faciamus ei adjutorium simile sibi. Au ezpadu egiten emazteak, ez du, Sakramentuak eskatzen duan ongi nai, eta amorio egiazkorik. Emakumeari dagozkan gauzen artean bat da, umeai, txikitxoak dirala, gutxika dotrina, eta Zerurako bidea erakustea eta berak ezpadaki, nola erakutsiko die? Bidaldu bear lituke erakusten duen tokira: baña gertatzen omen da leku batzuetan arzaiak jai-arratsaldeetan, dotriña erakusteko, alegiña egitea, eta aurrak kaleetan jolasean ibiltzea; eta amak? Oek kezka ta lotsa gutxirekin jokoan aritzea. Onelakoai, sardean artuta, galdan dagoan labean igaro aldi bat eman bear litzakee. Emakumeari dagozkan gauzen artean bigarrena da, gizonak, eta etxekoak bear dituen gosari, bazkari, eta aparia alik ongiena maneatzea, edo prestatzea. Eta nola au ongi egingo du, ezpadaki elze bat gustora ipintzen? Ez ote dira gizon asko mundu onetatik irteten, gusto oneko elze bat progatu ere gabe? Ez ote dira emakume asko senargai billa asitzen, eltzeari gatza ematen, arto, ta ogi ona egiten ikasi baño len? Onelakoentzat ezkontzeko deirik eze lizake egin bear, gauz oetan trebe daudela jakin dedin artean. Emakumeari dagozkan gauzen artean irugarrena da, etxea, eta umeak nola nai utzita, gizalanetara ez joatea. Etxeetan, geienetan beintzat, bada emakumeentzat etxapean bertan lanik asko; alaere aditzen det, asko emakume dirala, etxean egotea baño, naiago duenak gizartean laian, eta atxurrean aritzea, utzirik aurrak zai gabe, ta bazkaria zakurren, eta katuen kontura. Zer etorri al diteke emendik? itz loi, edo desonestoak aditzea, ongi ez dirudien lasaikeriak ekustea, eta Jaunaren beldur Santua gutxitzea. Eta utzirik baserrietan gertatzen diran gauzak, begiraldi bat emango baliz erri andietako emakume askoren bizieraren gañean, arrituko giñake, eta esango genduke: oek dira gizonari laguntzeko Jaunak egin zituan emakumeak? Zer lagunza oetatik izango da, ezpadira beranduraño jaikitzen, eta ergelkeria, eta apaindura baizik, gogoan ezpadarabilte? Enzun itzatzu, Kristaua, andre indartsuari Espiritu Santuak ematen diozkan alabanzak; baña ez uste izan, andre indarsuaren izena ematen diola gizonen lanetan sartzen danari, baizik etxea ongi gobernatzen duanari. Nork, eta non arkituko du andre indarsua? Galdetzen du: Mulierem fortem quis inveniet? Asko balio duan gauza da, urrutietatik ekartzen diran gauzak izan oi diran eran: Procul, et de ultimis finibus pretium ejus. Onelako andrearen gizonak utzi zituan etxeko gauzen kezkak, eta etzuan etxea ornitzkeo ezeren billa ibilli bearrik, zeren emazteak prest zedukan guzia. Confidit in ea cor viri sui, et sponliis non indigebit. Billatu zuan lana, eta lioa, eta gogotik iruiñ zuan bere eskuz: Quaesivit lanam, et linum, et operata est consilio manuum suarum. Jaikitzen zan eguna baño len; prestatzen zien morroi ta langilleai bear zuen janaria, baita neskameai ere beren langaia. Au guzia egin ondoan ekiten zion ardatzari: Digiti ejus apprehenderunt fusum. Etzan onenbesterekin kontentatzen: artzen zuan argia; begiratzen zien etxeko bazterrai, eta ekusten zuan nor, eta non zegoan; askotan alabaña gertatu da gazteak gauaren illuntasunaz baliatzea gaiztakerietarako, etxeko buruen beldurrik ezpadue: Consideravit semitas domus suae. Txit laudagarriak dira andre indartsuaren doai oek, baña ezer ez bezala izango lirake, ezpalu beste doai bat, eta da Jaunaren beldur santua. Orregatik azkenean dio Espiritu Santuak: Jaunaren beldur Santuan bizi dan andrea izango da laudatua, ta onratua: Mulier timens Deum ipsa laudabitur. Ona nolako alabanzak ematen diozkan Espiritu Santuak andre indartsuari, edo etxea ongi gobernatzen duanari.

        Irugarrena: zu, emakume ezkondua, janzi zaite zure adiñari, eta Jaunak eman dizun mallari dagokan eran, baña modestiarekin: bestela ez da zugan ezkonduai dagoten ongi nai, ta amorio egiazkorik izango. Iru gisatara utsegin dezake emakume ezkonduak gai onetan. Utsegin dezake benik beñ, apaintzen dala duan adiñari ez dagokan eran. Nork ez du farra egingo, adiñean aurreratu dan emakume bat ekusten badu emezortzi urteetako neskatxa baten eran apaindua? Utsegin dezake urrena, geiegi apaintzen dala kanpora, ta bere gizona gabe dijoanean. Badijoaz txango larunbatez, edo beste denboraren batean inguruko erriren batera emakumeak, ala ezkonduak, nola ezkongaiak: begiratzen diezu, eta ezin igerri dezu, ezkonduak, edo ezkongaiak diran, eta are gutxiago goi mallakoak, bitarteakoak, edo bekoak diran, edo ez. Gaizki dirudian gauza da au, batezere emakume ezkonduetan; aditzera ematen due alabaña, ego-aizez beteak dauzkeela goiak, eta ez dirala kontentu beren gizonai bakarrik agradatzearekin. S. Franzisko Salesek dio, apaindu ditekeala emakume ezkondua senarrak nai duan eran, eta berarekin danean. Baña senarrarekin ez danean, aldare nagusia bezala apaindurik badijoa kanpora Zer esango due ekusten duenak? Noren begiai, esango due, noren begiai atsegin eman nai ote die urlia onek onenbeste apainduararekin? Orra zer dion S. Franzisko Salesek. Atzenean utsegin dezake gai onetan emakume ezkonduak, baldin etxean, eta etxe inguruan badabill baldana, enasa, eta goragalea emateko eran. Zoazte zenbait etxetara: ekusiko dezue, kanpoan añ eder, eta arro agertzen dan, urlia zanko utsean, buruko zapirik gabe, kolkoa salgai duala, eta aste guzian aurpegirik garbitu gabe. Zer atsegin, eta gusto izan dezake gizonak, onelako andre enasari begira egotean? Eta gizona bestegana joaten bada, noren kulpa izango da? Orregatik emakume ezkonduak zan bear due janzian garbiak, txukunak, ez arroak; modestia da alabaña emakume baten apaindurarik ederrena.

        Laugarrena, setaren griña txarra ilduratu, eta ezi bear dezu; bestela laster itzaliko da ezkonduak elkarri zor dioen ongi nai, eta amorioa. Zuk seta ori utzi nai ezpadezu, ez da pakerik izango zu bizi zeran etxean. Eta zer gustorekin biziko zerea munduan, pakerik ez dezula zere gizonarekin? Eta nork, eta nola igaroko du bere bizi guzia, zu bere aldean zaituala? Enzun ezazu, zer dion Espiritu Santuak andre setatsuaren gañean: etxape batean emakume setatsuarekin bizitzea baño, obe da, dio estalirik ez duan edozeñ tokitan ere bakarrik bizitzea: Melius est sedere in angulo domatis, quam cum muliere litigiosa, et in domo communi. Onelako emakumeak bizi oi dira bekatu larri, edo mortalean, eta ez due egiten konfesio onik, zeren biotzik ez duen beren griña txarra utzitzeko.

        Bostgarrena, iraren griña alik ongiena garaitu bear dezu, eta au ez egitera ez da zugan ezkonduai dagoten ongi nai, eta amoriorik izango: ongi nai, eta amorioa alabaña eramankorra da, dio S. Paulok: Charitas patiens est: ez da aserratzen: non irritatur. Beraz zuk, emakume ezkondua, ederretsitzen badiozu erriertari, eta gertatzen dan edozeñ gauzarekin jartzen bazera gaizkiñakiñ dagoan baten eran, ez da zugan ezkonduen ongi nai, ta amoriorik, eta itzaliko dezu bizi lagunak duana ere. Au aditzera emateko, dio Espiritu Santuak gisa onetan: ez da, dio, sugearen burua baño gaiztoagorik: Non est caput nequius super caput colubri: eta ez da emakumearen ira, eta aserrea baña andiagorik: Non est ira super iram mulieris. Lenago egingo da edozeñ leoi, eta dragoi batekin bizitzera, ezen ez emakume irakor, eta gaiztoarekin: Commorari leoni, et draconi placebit, quam habitare cum muliere nequam. Emendik igerri dezakezu, emakume ezkondua, ira, edo aserrearen griña garaitzea dala gauza bearra, baldin zure lagunarekin ongi nai, ta amorioan bizi nai badezu. Au ez egitera, galduko zera betiko.

        Seigarrena, etzaitezela izan zelotia, eta bide txit andirik ezpadezu, ez sinistu senarrarentzat gauza gaiztorik; bestela itzaliko da zuen arteko ongi nai, ta amorioa. Zeloak bizilagunari erraz artzen diozkanak, aditzera ematen du, ez diola ongi nai, ta amorio andirik, zeren onelako amorioa norbaiti dionak ez du erraz aren kontra gauza gaiztorik sinistuko. Aditzera ematen du gañera, S. Franzisko Salesek dionez, senarrari dion ongi nai, ta amorioa ez dala garbia. Ez da erraz ongi adiraztea, zeñ gurutze samiñ, eta gogaikarria izango dan onelako emakumea ala beretzat, nola gizonarentzat. Beretzat, zeren gizonaren edozeñ itz egite, eta ibillera alde gaiztora botako duan. Asko izango da, gizona auzora, festara, edo norabaitekin itz egitera joatea, emakume zelotsua beregan erkiturik egoteko. Ez du lo onik egingo: batzuetan zelatan dabill, besteetan egiten ditu bere galdeak, zerbait jakiñ ote dezakean. Eta beretzat gurutze añ samiña bada, nolakoa izango da gizonarentzat? Izango da samintasun guziak berekin dituan gurutzea. Oraiñ jarriko da kopeta beltz, eta zimurturaz betearekin, gero itz egin nai ez duala; oraiñ egingo du zaputz, gero galduko die beren izen on, edo fama gizonari, eta arekin itz egiten duen guziai. Enzun ezazu, emakumea, Espiritu Santuak gai onetan esaten diguna. Iru gauzak izuturik uzten due, dio, nere biotza: oek dira batek bere erria saltzea, errietako jendea asaldaturik jaikitzea, eta norbaiti gauz itsusiren bat bidegabe, edo gezurrez egotzitzea. Eriotza bera baño ere astunagoak dira iru gauz oek; baña bada beste bat oek baño ere astunagoa. Zer ote da au? Au da emakume zelotsua. Onelako emakumea da biotzeko oñaze, eta iluntasuna bera: Dolor cordis, et luctus mulier zelotypa. Bere mihian dakar guzientzako azotea, eta ez dio barkatzen, ez gizonari, ez andreari, ez ezkongaiari: Flagellun linguae omnibus communicans. Orra, zer esaten digun Espiritu Santuak.

        Atzenean, zu, emakume ezkondua (ezkonduai dagoten ongi nai, ta amorioa itzaltzea nai ezpadezu) izan zaite onestidadearen ispillua, ezkonzako egunean agindu zenduan bezala. Gai onetan laudagarriak dira inguru oetako emakumeak, eta ez degu zer nekatu gai onetan.

§ II.

        Aditu dezu, emakume ezkondua, zer egin bear dezun zere aldetik, itzali ez dedin ezkonduak elkarri zor dioen ongi nai, ta amorioa. Begira ondo nola egin dezun au oraindañokoan. Au egin gabez biziera gogaikarri bat izan badezu, aurrerako arritzatzu neurri egokiak. Egizu konfesio on bat: egizu zure aldetik alegin guzia pakean zure gizonarekin bizitzeko: gertatzen diran nekeak eskeñi giozkatzu Jaunari zure bekatuen zorren alde: onela arinduko dira guziak, eta iritsi dezakezu betiko bizitza doatsua. Amen.