KOPLARIEN TEMA
PALEMON JUEZ DUTELA

      Menalka:

Dametas, orixe bai

dala artaldea!

Melibeo edo nor

dik orrek jabea?

      Dametas:

Ez dik, ez, Melibeo,

baizikan Egonek

eman zidak zaitzeko

txit kontuz neronek.

      Menalka:

Esku onetan zaude

guztiz, artaldea,

txit buru onekoa

da zure jabea;

Neeraren ondotik

or dabil gau t'egun,

enbidia duela

ongi da ezagun;

beldur da ez datorren

onera Neera,

nerekin itzalean

emen jostatzera;

bitartean, Dametas,

ardi-errapeak

ez dek perill ler ditzan

geiegiz esneak;

beti jazten ari aiz,

eta arkumeak

ezur uts biurturik

zeauzkak goseak.

      Dametas:

Polikitxo, Menalka,

beazu itzegin,

badakigu guk zer dan

gertatu zurekin:

badakigu nola zu

lengo egunean,

akerrak bazterrerontz

or begiratzean,

eta aitz-pean Ninfak

zeudenean berriz,

algaraka eztanda

egin nairik irriz...

      Menalka:

Ori zan nik Mikonen

matsak podatzean,

eta aren sagarren

adarrak moiztean.

      Dametas:

Edo onako emen

pago-itzalean

Dafinden tiruztai ta

txirola austean;

norbaitek gazte oni

ziozkalako eman,

i lertzeko zorian,

Menalka, egoan;

eta gaiztakeri au

ez bauen egin,

ilko intzan segurki;

ainbeste uen miñ.

      Menalka:

Zer ez dute egingo

gurekin nausiak,

ausartatzen badira

onetara seiak?

Neronek ikusi aut

Damonen auntz bat nik

ebasten abillela

lazoa jarririk;

bitartean Lisika,

lertzeko zorian,

zangaka ari uen

alegin guztian;

eta ni berriz emen,

nere aldetika,

ojuka neagoan

Titirori deika:

«Atoz, atoz, Titiro,

ara non dijoan!»;

eta i kokorika

gorderik egoan,

ezpata-belar aien

atzean jarririk,

lotsa baño beldurra

geiago izanik.

      Dametas:

Auntza nerea uen,

jakin bear deik ik,

kantan eta txirolan

Damon garaiturik;

aitortzen dik Damonek

au egia dala,

baña esan dik ezin

emango dirala.

      Menalka:

Kantan eta txirolan

ik Damon garaitu?

Ik txirolik deanik

ez diat aditu.

Gari-lasto batekin

ez intzan ibiltzen

marrangaz jendeari

iges eragiten?

      Dametas:

Nai dek bada jokatu

bi gauza oietan?

Ifiñiko diat nik

bei gazte bat teman;

bi txekor zeaukatzik

bere errapean,

eta bi bider jazten

diat egunean;

esan bear dek orain,

jakin dezadan nik,

zer ifiñiko dean

ik ire aldetik.

      Menalka:

Aita ta aozama

dizkiat etxean,

ez diat nik eskurik

gure artaldean;

bi bider gutxienaz

oi dizkitek biak

kontatzen egunean

auntz eta ardiak.

Baña aizen ezkeroz

burutik maingutu

artaraño, non nai dek

nerekin jokatu,

erratillu eder bat

etxean badiat,

eta nere aldetik

ifiñiko diat.

Aitortuko dek seurki,

ura ikustean,

asko balio duela

beiaren aldean:

Alzimedon andiak

egindakoa dek,

beste alakorika

ik ikusi ez dek:

aien luze eder bat

mats-mordo beltzakin

zeukak inguruan

untzen ostoakin.

Erdi-erdian berriz

Kononen itxura,

eta ez nak oroitzen

nor dan beste ura...

Nork zuen lurra neurtzen

lenen erakutsi?

Nork garia noiz ereiñ

eta noiz ebaki?

Ez diat oraindika

aora eraman,

mokanesan bildurik

zeaukadat kutxan.

      Dametas:

Nik ere badizkiat

beste bi txit fiñak,

Alzimedon orretxek

berorrek egiñak;

molorrika ederrak

beren kirtenetan

zeauzkazkitek biak

asko txibistetan.

An zeagok Orfeo

erdian jarririk,

jarraitzen diotela

arbolak atzetik.

Ez dizkiat oraindik

eskuetan artu,

bein nituen ezkeroz

nere kutxan sartu.

Baña ikusten bada

nere bei gaztea,

ez dik ezerk balio

aotan artzea.

      Menalka:

Ez dek iges egingo,...

joango nak noranai,

zergatik iretzat ni

non-nai beti nak gai.

Adi zak... baña zein da

onontz datorrena?

Palemon; orixe dek

juezik onena.

Erakutsiko diat

nik orain nolatan

gizon prestu artean

itzegin bear dan.

      Dametas:

Asi ari, nai badek,

ez nak ikaratzen,

nik ez diat zankorik

atzera botatzen.

Entzun zazu, Palemon,

zuk arretarekin,

ez degu egin tema

gauza gutxirekin.

      Menalka:

Asi zaitezte bada

entzun dezadan nik,

soro eder onetan

biak eseririk.

Orain belar berria

asi da jaiotzen,

orain daude arbolak

lorea botatzen,

orain ostoz betetzen

dirade mendiak,

orain guztia pizten

du udaberriak.

Asi zaitez, Dametas,

kantatzen aurrena,

gero Menalkak beau

kantatu urrena.

Koplarien anparo

diran Musandreak

pozten ditu aldizka

koplak botatzeak.

      Dametas:

Aditu, Musandreak;

Jaungoikoagandik

nere koplak botatzen

asi bear det nik;

diot bada arkitzen,

da mundu onetan

gure Jaungoiko ona

leku guztietan;

ematen oi du lurrak,

Ark naita, frutua,

eta Ark berak dauka

kopl'oien kontua.

      Menalka:

Ni ere maitatzen nau

nere Jaungoikoak,

baditut erregalo

Ark egindakoak:

moredin ederra ta

erramu berdea,

eziñ arki diteke

emaitz bat obea.

      Dametas:

Galateak, dalako

neskatxa ariña,

sagar bat tira eta

eman ziran miña;

zariketara iges

laster joanagatik,

nai zuen ikus nezan

gorde baño len nik.

      Menalka:

Nik Amintas ederra

det asko maitatzen,

baña orrelakorik

ez oi dit egiten;

ain maiz etortzen zat non

txakurrak oi duten

Delia beziñ ongi

ura ezagutzen.

      Dametas:

Agiri da emendik

arako an aitza,

nere maitearentzat

an daukat emaitza:

joan dan egun batean

an ikusi det nik

uso bat arraultzakin,

kabia egiñik.

      Menalka:

Nik bialdu diozkat

nere maiteari,

basoan topaturik,

sagar umotxo bi;

bata eta bestea

ziran ain oriak,

non urrezko sagarrak

ziruditen biak.

Beste bi an daukatzit

arbolan zintzillik,

bialtzeko berari

ongi umoturik.

      Dametas:

Zer itz eder ez dizkit

esan Galateak!

A, eraman balitza

zerura aizeak!

      Menalka:

Zer zait niri Amintas

zuk nai izatea,

mendian bazabiltza

utzirik sarea,

eta, zu basurdetan

zabiltzan artean,

bakarrik banaukazu

sareen aldean.

      Dametas:

Nere egunak dira

egun, Galatea,

naiko nuke Filida

niri bialtzea;

ofrenda-egunean

berriz, Galatea,

naiko nuke zerori

onotz etortzea.

      Menalka:

Iñork baño geiago

maite det Filida,

nigatika negarrez

joan zana ori da,

«Adio, nere ederra!»

esan ziranean,

eskua estuturik,

emendik joatean.

      Dametas:

Zer gauza tristea dan

otsoa artegian,

gariak itaitzean

ujola zelaian,

arbola gazteentzat

egoa-aizea,

neretzat Amarilis

muxin egotea!

      Menalka:

Arratsean etortzen

dan euri lanbroa,

lur ereiñentzat oi da

onenetakoa;

titia utzi duten

auntzentzat da berriz

kaudanaren muskilla

bazka ona anitz;

zarika dute maite

azunduta ardiak,

eta nik maite ditut

Amintasen deiak.

      Dametas:

Nere koplak gustatzen

zaizka Polioni,

gizentzen daukat txal bat

eskaintzeko oni.

      Menalka:

Polion bera ere

da txit koplaria,

onentzat bazkatzen det

zezen bat lodia;

jotzera saiatzen da

jasoaz adarra,

eta maiz zabalduaz

oñakin ondarra.

      Dametas:

Polion, zu maitatzen

zaituen guztia,

bijoa egitera

non-nai zure naia;

eman dizazutela

arkaitzak eztia,

eta basoko larrak

berriz madaria.

      Menalka:

Entzuteko ire antza

duten koplariak,

beaizkik batek izan

asto-belarriak;

uztar ditzala onek

azeri okerrak,

eta jatzi ditzala,

nai badu, akerrak.

      Dametas:

Marrubi eta lore

biltzalle gaztea,

kontu, belar azpian

or dago sugea;

zoaz ortik igesi

lasterka, gaisoa,

sar ez dizazun arren

oñetik mistoa.

      Menalka:

Ez joan, ardiak, arren,

ibai-bazterrera,

erori ez zaitezten

andikan urera;

begira non datorren

lasterka aria,

burutik oñetara

osoro bustia.

      Dametas:

Ardi oiek, Titiro,

ibai-bazterretik

atzera-azo itzak

doakabetanik;

nik neronek errekan

edo iturrian

garbituko dizkiat

nai dedan guztian.

      Menalka:

Ekarri itzazute,

mutillak, etxera

ardi oiek larretik

laster itzalera;

errapeak baditu

beroak idortzen,

alferrika ariko

gaituk aiek jazten.

      Dametas:

Orren argala dabill

zezena larrean,

triparaño estaltzen

duen belarrean;

zezena ta nausia

daduzkatzi biak

amorearen miñak

galdurik guztiak.

      Menalka:

Ezin esango det nik

nere arkumeak

daukatziela beintzat

argal amoreak;

ezur uts egiñika

eman dit gogoak

ifiñi dizkidala

niri begizkoak.

      Dametas:

Esan zadak ik: non da

munduan lekua

sei kana bakarrika

duena zerua?

Au esaten badirak

segurki nik beintzat

idukiko aut beti

nere jaungoikotzat.

      Menalka:

Esak: non dira arros

eta azuzenak,

erregeen izenak

sortzez dituztenak?

Erantzuten badirak

duda gabetanik,

Filida izango dek

iretzat bakarrik.

      Dametas:

Ez nezake nik beintzat,

jaunak, erabaki

zeñek kopletan egin

dezuten obeki;

batak eta besteak

dezute merezi

bei gazte eder ura,

dedanez ikusi.

Orobat merezi du

beldur dan guztiak,

engañatu ez dezan

amore eztiak;

eta ez gutxiago

amoreen miñak

progatua daukanak

dirala samiñak.

Itxi, itxi, mutillak,

atakidak itxi,

soroak edan ditek

gaur urikan aski.