IV. gutuna

(Larrosorotik)

Hazilaren 5a 1903

        Adiskide ona,

        Zu! Erran gogo ez dena eta kasik erran behar ez dena, jali araz zinio. Beharrik badakit ez zerabiltzala, beste frango bezala, jakin goseak. Sudurra luze baino beroago duzula bihotza badakit.

        Horra zertako, atxiki behar ditudanak atxikiz, erranen dautzutan laburzki hor... hitz labur on horien igortzalearekin ukan dudala mokokaldi bat, min handi egin dautana zortzi bat egunez. Urgulutsuia zirela diozu zuk. Zu. Gaizoa! Deus ez zira beste zonbaiten aldian.

        Hau banakiin puska bat bazela. Ez ordian hoinbeste. Bainan oraikoak aldia egin du. Joan da. Nere federik hoberenian bi hitz igorri nazkon, beharrenak hunkituz, Eskualduna-ren xokoak miatu balin baituzu ez baitut erraiterik zertaz, iragan egunetako ateraldi... «lerrakor» batzuez.

        Orotako handienetarik biga, guziz bat: (irrintzina = hennissement de la femme violée..) Loti edo nik dakit noren burutikako perttolikeria, Donapaleoko joan-jinaren xehetasunetan ziren. Eta nola ene eskuietarik iragana baitzen mintzaldi hori, eta arte eskasez hala hala igorria bainiin, behako bat doi doi hegier emanik, barnia miatu gabe, niri zela zaudan ene buruiaren garbitzia.

        Izariz mintzatu nitzaio, ustez. Luzexko ba, hasian hasi, bainintiin beste arrengura ttipi batzu ere. Baia ba! Ez dautzut erranen zer eta nola ihardetsi dautan.

        Pentsa! Nihaurek ere aldi bat baizik ez dut irakurtu, eta joan da berehala surat, erretzeko hobia baitzen. Burutik behar du ukan boltaka, giza gaixoak: erran ere badaut, asko ele makurren artetik, baditakela, ororen buruian «kintze bat» badiin.

        Ni hiltzen baniz eta lan huni buruz harekin uztartzen bazira egun batez, orroituren zira huntaz.

        Bego. Ihardetsi nakon ez hotz ez motz, bainan labur eta gizonki ahalaz, buru-bihotzek elgar zaukatela. Sans rancune emana baitzaundan, halako «irri hotz» bere gisako batekin (arrazoina du Irrihotz sinatzeko, alafede baietz!); ihardetsi nakon: sans rancune oui, mais pas sans tristesse. Eta gero hamar bat lerro, ahal bezen xuxen eta sarkor: ez nakola sekulan gehiago hutsik altxatuko; ginozin aitzina lanari, nahi baziin, zoin gure alde. Igortzen zaitanak eskuztatuko nintiila, deus erran gabe, iduri zitzautan bezala, eta berak galdatu edo onetsi bezala. Esku eta esku eta fini...

        Nindagon ondorioari. Ja ikusi dukezu Lekorneko errientari eman dakon sistako berria. Ezin egona.

        Geroztik igorri dait «Orotarik» eta bizpahiru berrixka on; eta barnian karta hau... ez gaizki.

        Bi egun espres luzaturik, igorri dakot ene karta, hitz hunekin, orotara dagona: merci.

        Hortan gira. Ukanen du briden beharra gure pottokak. Bizkitartian zerbait onik ere badu segur; eta miletan nahiago dut holako buru bat, zeiharka ere onerat itzulia, ezen ez gaixtorat. Non geldi litake? Pereka dezagun ile alde, bainan soka labur atxikiz eta zaldare beroturik ahalaz ez emanez. Ferdetik ausarki; eta karrosan hirunazka ezar beti erdian. Halere ni beldur lanak emanen dauzkula. Agian ez! Nik ez dut kitzikatuko...

        Bestiaren ezkontza berriz! Agian emazte ona izanen du. Bastart on bat buluzirik hobe, miliuner bat askoren kapetarekin baino. Bazinaki zoin gogoan dudan gaizo haur ona! Jinkoak ez ahal du nahiko gaizki kausituia izan dadin.

        Ontsa balin badoazi, erran gabe doa, on litakela untzitik apur bat esku onetarat eror dadin sarrixago.

        Dodgson ez ahal zauku samurtuko. Au ba! Azala lodi dute holakoek; eta herritar zonbeit jostatuko dira. Bizitasun poxi bat ba, bainan moldegaizkeriarik ez zaut iduri erakutsi dudala. Merexi zukeen.

        «Errabia» joan da; dena berriz izkiriatu dut, bi aldetan eina zelakotz. Han hemenka zonbeit itzuli luze laburtu daitzut; taakoari xehaldiño bat eman, bi agoardient ihizñorekin, pizteko. Zure lana atxiki dut, hitz batzuz mintzatzeko, aizina dukegun batez. «Zakur guziak «h»-rik gabe eman daitzut; «heldarra» eta «hezurrak» ez...

        Ah! zer lan ona egin duzun. Hain xuxen hainbeste zakur errabiatu izan baita aurten; itoka irakurtuko dute.

        Gibelaxko gira eta hurriki doa lana; bainan Eskualduna-ren saltzale berrier esker, salduko da... gasna bezala.

        Milesker; eta aitzina beti! Berririk balin bada ttipi edo handi, otoi ez niri lokar.

        Igandian igurikatzen dut Larrieu «Action Libérale»ko sekretarioa. Zaude, zaude, erranen dakot Hazparnen lehenik noren ate-mailua jo!

        Zu ziin bezalakoa behar zinen apeztu edo ezkondu: bat ez bestia ez baituzu inen. Barka! Eskapatu zaut. Zerbeit jakinki eta... hitzik ez nautzun erran behar. Lerratu... luma. Barka!

        Zure zorduru hartzeduru, ase-ta-gose beti.

Manex Hiriart Urruty

        Ez dut ber-irakurtzeko arterik. Hutsak bete gogoz otoi zuhauk.