Beribil

        Nahuzue hitz berri bat emogun eskuarari? —Zer hitz? —Beribil. —Zer da beribil? —Deus ez oraino; bizkitartean, zuek nahi duzuelarik, izanen da zerbeit. —Bainan zer? —Erraiten dautzuet bada; hitz berri bat; izen bat, eskuarak eztuena orai arte, eta guk eman dezokeguna. —Nola? —Orizue, nola... ditaken gauzarik errexena da. Eskualduna-ren irakurtzale, ba eta egile, orok egun hemenxe berehala elgar hitzhartzea da guzia, nehori deus ebatsi gabe, gurez gure, guhaurek eginikako hitz pollit, eta xuxen, eta garbi horren har-arazteko eskuarari.

        Urrunxkodanik behin, gero hurbilagotik emozue lehenik, solasean barnago sarthu gabe, hor, gain hortan hitz larriz emana den izen... berriari, alde orotarik inguruan, behako bat. Bat aski ez bada, biga; eta beharrez, hiru, astiz, emeki. Bagirea? —Ba. —Ontsa da; orai egia niri hunat: ez dea begikoa, hitz hori?

        Beribil, biribil; ez luzegi, ez laburregi; hexur-mamietan ere hatzemana; buztan herrestarik, ez adar kakolarik, ez eta trunpilorik nehorat gabe, deusetaz ez da izarian huts-egina, itxurala.

        Emazue ahoan eta egin araz bizpahiru itzuli. Nahi bezenbat atxikirik ere, ez dautzue hortzik hautsiko; ez eta, uste gabetarik irets bazinezate, zintzurra larrutuko; berak bere bidea eginen du, deus urratu gabe; hain da leguna, eta goxoa... Beribil.

        Baitire orotan bezala, eskuaran ere hitz batzu nehork ezin garhaituak; idorrez edo bihurriz, hots, lotsagarriak, guhaurentzat ere kasik, are gehiago mihi eta beharri arrotzentzat, hau ez da hetarik. Nornahik, mothel batek berak, errexki erranen dautzue: beribil.

        Sinesten ez duenak ikus beza berak, erranez eta erran-araziz.

        Bainan zeri eman eskuarazko izen berri delako hori? —Huna zeri: otomobil direlako tresna herrementa, gure bide guziak harturik dauzkatela, firrindan airez aire, harat eta hunat hor dabiltzan hoieri.

        Alta ez lukete merezi, hoin izen pollit bat, diren bezalako mamu, abere izitzale, haur lehertzale; bazter guziak, bide hegietako etxe, oinezkoen zintzur eta bulhar, oro erhautsez ithotzerainokoan betherik atxikitzale hoiek; ez lukete merezi guk emanik, izena eskuaraz, beribil.

        Bainan ez gabiltza heien onarengatik. Guhaurena dugu gogoan.

        Engoitik hemen ditugu behingotz gainean; ez dire guk geldiaraztekoak. Poxolurik aski egiten daukute gure bidetan, ez dea hala? Bizkarkinak dire, jasangaitzak. Izanaren gainera izen bat hastiala; izkribuz ere nola eman ez ginakiena: automobil ala otomobil?

        Berri heltzale batek behin ezarri zaungun astomobil, bere samurrean. Zena zenaren utzi ginuen, aldi bat; bainan geroztik berriz igorri daukutenean, harek berak eta bertze batzuk, astoegiz bahitu diotegu beren astoa, eta eman oto.

        Zertako ez auto? Zertako ba? Hortan ginelarik, tresna tzar hoien usainaz bezala, garbiki egia, izenaz ere lephoraino aseak, hor norbeitek, duela bospasei aste, aiphatzen dauku beribil; zoin ontsa loaken izen hori, otomobil orde. To! Berehala buruan hartu ginuen, hemenxe arteka batez emaiteko. Bethi zerbeitek gibelatu gitu; bainan ez ginauden gogoa saldurik.

        Bitxi da zoin gutiz eta zoin ederki hatzemana den beribil, otomobilaren eskuarazko izen berri hori. Ez dugunaz geroz guhauri gogoratua, lañoki erran dezakegu, zer zaukun.

        Latina eta greka... hortako doia dazkitenek dute hobekienik ezagutuko, zenbat eskualde on dituen hitz berri horrek.

        Grekaz auto erran nahi da bera; latinez mobile, ibiltzale; automobile, biak bati emanez, beribil, bera ibiltzen dena.

        Izaitez tresna hori bera dabila, zaldirik... ez astorik gabe: horra zertako astokeria bat zitaken, bertzeak bertze, izen emaitea horri, alegia eskuaraz, astomobil. Makur bezen tonto eta beharri luze ere zitzaukun izengoiti hori, arimaz egia.

        Miletan hobeki da beribil. Hitzez hitz, izanari doakon izenik balin bada, horra bat; eskuarazkoaren bi hitzak frantsesezkoaren sail berean. Frantsesak bi aitaso-amaso zaharri maileatuak biak, berak beretik ezin eginez; eskuarak aldiz bata ala bertzea beretikakoak, eskuara garbiz.

        Eta ororen buruan, eskuarak eta frantsesak hor oraino elgarren eite sudurrez: bat mobil, bertzea ibil, Jinkoak ditzala elgarretara bil... edo bederen hurbil.

        Zer derasate beraz, eskuara lehenago noizpeit zerbeit izan balin bada ere, oraikotz mintzai agortu, hil hurran bat dela? Bertze edozoin bezen bizikor da; eta gaztekor ere litake, lagundua balitz.

        Elheak elhe, beribil delako hitz berri hori bizi dadin ala hil, har dezan ala ez dezan, behin hazteko xedea dugu. Zin zinez gero, eta jostetarik gabe.

        Bizkitartean irri gose direnak ase ditela; egundainoko izengoiti guziak irriz emanak izan dire, eta gero izendu, gelditu, kokatu nolazpeit; erroak egin. Nork daki? Behar bada holako zerbeit da gerthatuko hunentzat ere.

        Behinik behin, ikusteko baizik ez balitz ere, holako zerbeit egin ditakenez, guk huni gure ahalak hitzemaiten dazkogu. Bi urthez, egunetik has, luma hunek hemen ez du izkribatuko ez auto, ez oto... are gutiago astomobil; bainan ba bethi beribil. Hitzeko gizon ez bagira, zuek orhoit-araz.

        Berri heltzalek, behar-orduan, guk bezala egin balezate, lan bat gutiago guretzat otom... uthur eta asto buztan mozten artzea.

        Ohartu gabe bordan sarthuko zauzkunez ez dugu on egiten.

        Bizitzekotz, eginen ahal du norapeit indar berak ere bi urthez; haurrik hurrienak ere bi urthetako luzenaz badoazi xutik. Bera dabilan tresna baten izenak ez othe du adin hortako bereaz eginen? Ba balinba lehenago ere.

        Anhartean, azkartuxe arte baituke gaixoak ororen beharra, emogun laguntza.

        Guhaurek erran bethi beribil, zuek eta guk; bertzek bertzela erraiten dutenean, ez jarraik; egon gu gurean.

        Irri egitea, erran dena, haizu eta on, hitz berriak har dezan ala ez dezan.

        Eta zernahi gertha, delako hitzaren aitak eta aitabitxik barkha, beren Beribil ebatsi badiotegu. Bakotxari berea doakola badakigu; bainan gu bizi girelarik ezkur hau haitz handitzen bada, orhoituko gira nori esker.

        Loth ez baladi, gure gain.

Eskualduna, 1909-04-30