Eskuara gehiago

        Jaun batek gaizkiak igortzen dauzku bizi-bizia: ea zer ari giren? Ala frantses hori osoki nausitzerat utzi gogo dugunez Eskualdun-ean?

        Eskualdun gazeta ttiki hunen erdia bederen eskuaraz egina behar litakela dio gure jaunak. Ez da gaizki mintzo gizona. Dathorla hunat; uzten diogu lan guzia bere gain zenbeit egun edo asterentzat. Har dezala, nahi badu, sei hilabetherentzat; bethe dezala Eskualdun guzia burutik buru eskuaraz. Dathorla; atseginekin ezarriko dugu bera nausi. Zer diot? Ez bakharrik nausi, bainan langile. Zato, jauna, sei hilabethez zuretzat lan guzia, eta gero handik harat ere ba aitzina, nahi dukezuno. Egiazki. Ez othoi trufatzat har nere eskaintza. Zin-zinez mintzo nitzauzu. Zato. Heldu zirea, ala ez?

        Ez naski? Banuen beldurra! Ah! jauna, zu bezalako kontseilu emaileak merke dire; lana da, lana khario egungo egunean. Langile batentzat badituzketzu bi nausi, hamar kontseilari eta bertze hanbertze so-egile. Eskuzko ala buruzko lanetan, orotan bardin da hori.

        Gure herritar nekhatzaileek badakite deus ez dela langile batentzat jasan-gaitzago nola baitire bazterretikako elheketariak. Hau ez ongi, hura hobeki, ehun mila erasia...

        Gizona, orizu tresna eta loth zaite lanari, edo emaguzu bakea.

        Deus ez lakikegu holako solasak laborarien berenganik heldu balauzkigu; eta ez naiz baitezpada hemen heientzat mintzo.

        Badituzue, laborari gaizoak, zuen lanak aski; ba eta guk ere alafede zenbeit aldiz...

        Halere ez zauku gaitzitzen gure eskualdun irakurtzaile langilek eskuara gehixago galdatzea. Aithortzen dugu ez dela lakhet, astean behin gazeta bat erosten duenarentzat, eskuara baizik irakurtzen ez jakin, eta gazetaren lauetarik hiruak frantsesez direla kausitzea.

        Hortakotz gure ahal guziak egiten ditugu, Eskualdun-ean eskuarari dohakon hedaduraren emaiteko. Larunbat goizetan, gazeta heldu zaukunean, ideki-eta berehala so egiten diogu, ikhusteko ea zenbat eskuara dakharren. Bat, biga, hiru, lau sail... poxi guziak elgarri emanez, laueko hortara bederen heltzen ez girenean, beltzuri egiten diogu: «ez aski eskuara».

        Nor da hobendun? Nehor ez, eta oro.

        Bainan bitxikeria hau da: «zertako ez bederen Eskual-Herriko berriak eman eskuaraz?».

        Galde horri behar diot hemen ihardetsi ahal bezen xuxen eta garbiki. Ez da oraiko solasa. Dugun ikhus, ea hortan bederen nor den hobendun, eta zer dezakegun, ahalaz oroen gogoaren hatzemaiteko.

        Berri guziak ez dire toki berean gerthatzen, ez eta ere beren baitharik heltzen toki batetik bertzera. Ez gu ere, gazeta-egile edo irakurtzale, ez gira oro herri berean bizi; zu zure xokhoan, ni nerean.

        Ez detzazkezu zuk nere berriak jakin, ez badaitzut nik igortzen; ez nik ere, ez dazkiket zureak, baldin zuk edo zurekilako norbeitek ez balin badaitazue heltzen.

        Orai huna zer gerthatzen den gure artean. Baditugu bazterretan adixkideak, hastean aiphatu dugun jaun hori bezala, ederki mintzo direnak. Iduri dute bihotzez atxikiak direla Eskualduna-ri. Begi onez ikhusten dute gazetaño hau beren herritar nekhatzaileen eskuetan. Lakhet zaiote, behar bada, berei ere hunen irakurtzea.

        Bizkitartean badakite gazeta bat ez dela bere baitharik egiten. Badakite nehondik neholere ez detzazkegula guk hemen bazterretako berriak xuxen eman eskuaraz, zoin beren egunetan, baldin ez balin badugu igortzailerik. Baditugu han hemenka zenbeit bakhar; bainan ez dakit nola: lokhartzen zauzkigu ardura, edo bertzela lan handiak dituzte; bethi zerbeit estakuru.

        Aste ondarra ethorri da ba? Gu Eskual Herriko berririk gabe. Dazkigunak igortzen ditugu Baionarat (non ez gituzten gu ere bertze lanek edo zerbeit buruko minek gibelatzen).

        Baionan egiten da Eskualduna ortzegunean. Gu ez gira han orduan, berri biltzeko. Zer gerthatzen da? Gure langilek ez baitakite ongi eskuara, gazeta frantses batzuetarik ebaska bezala hartzen dituzte berriak, eta ezartzen Eskualdun-ean hala-hala: frantsesez.

        Zer egin beraz? Egun horietarik batez bertze adixkide bati erraten nioena: «bakhotxak bere herritik igor ditzala eskuaraz berriak; hala nola zuk zure herrikoak, jauna, baituzu aitzina edo asti, eta jakitate, Jainkoari esker». Bertze alde, zer jakitate behar da, berrien igortzeko? Aski da ez izaitea alfer eta zikhoitz.

        Jaunak ihardetsi daut: ez dela lan hori haren egitekoa. —Milesker!

Eskualduna, 1894-05-18