www.armiarma.eus
idazleak eta idazlanak Herri literatura TESTUAK Corpus arakatzailea Klasikoen Gordailuari buruz



Eskaldunak
Jean Martin Hiribarren
1853

      [liburua osorik RTF formatuan]
      [inprimitzeko bertsioa PDFn]
      [Literaturaren Zubitegia]

 

Iturria: Eskaldunac, Jean Martin Hiribarren (faksimilea). Auņamendi, 1971

 

aurrekoa hurrengoa

    Denbora zaharrean etzen Eskalduna

Baiona hiri izen Laphurdi zuena,

Nobenpopulanian zuen aitzindari,

Hortzak zorrotz zagona bethi gerlateri.

Gaztelu zaharrean eginez egoitza,

Noizean behin zuen harritzen ohointza.

Bizi baitziren urrun haren bidetarik,

Eskaldunek izena eman gaxtotarik;

Lur ala itsasotik zohakon jendea,

Gehiena zelakotz bertzenen zalea,

Deithu zuten atzetan hekien tokia,

Egia zen bezala, hiri Laphurdia.

Laphur hainitz oraino bazen ingurutan,

San Leon ethortzean gurutze eskutan.

Hek zioten burua athetan pikatu,

Eskaldun herritarik zenean bihurtu.

Hamabi ehun urthek hoita hamar eskas,

Eman ziotenean Angelesek solas,

Eta Ricard erregek, grazia handiak,

Lekhuko zirelarik izen bereziak:

Ezpeleta, Garzias, Orthe, Urthubia,

Belzunze, Armendaritz, Eñaut Bertrandia,

Peranburu, Saint-Martin, Garro eta Saulte;

Paperek izen hoiek beiratu dituzte.

Hoita hiru urthekin mende hamabia,

Angelesak hartzean nausituz hiria.

Karlos zazpigarrenak zituen kasatu,

Hiru mende eskasak zirela gozatu.

Hoita hiru urthetan mende hamabortza,

Hurbiltzean Irundik harmada borthitza,

Ezin hartu zuena hiri harmatua,

Bere Baionetean geroztik hantua.

Baionako seme zen Godin kardinala,

Badire seinaleak hark egin zuela

Jakobiten konbenta, jaio zen etxean,

Hamabi ehun eta hogoita bortzean.

Segidan sorthu ziren Karma (1264), Augustinak (1525),

Kordilierak (1231), eta asken Kaputxinak (1615).

Mende hamabian zen Laphurdi izena

Utzi, baia on gatik, deitzeko Baiona.

Hama-zazpi urthetan mende hamabortza,

Sortzean marraskekin izurrite latza;

Bi urthen eskasean hamasei mendeak,

Hiria eramater kolpez uholdeak;

Berrogoi urthe eta zazpi lehenago,

Español traidoreak erran zuen bego;

Eliza nausia da osoki ederra,

Badu ere errenta on eta beharra,

Lormand deithu jaun batek utzia berritan,

Aphezpikuak berak enplegatzekotan:

Hola ez du hirrisku lasterkako lanak

Harrapaka biltzea eragintza onak.

 

    Nola guziak aipha, lasterka batean,

Edo herriz idea labur ematean?

Laphurdin hedatu naiz, bainan ez bertzenan;

Hala izen handiak saltatu orotan:

D'Abbadie, errege arras Ithurrotzen;

Aitoren seme zilhar, Salha Aiziritzen;

Eskaldunen lorea, Arxu Xuberoko,

Luma eta bihotzez lehena lerroko;

Atharrazko Eliza aphaintzen duena,

Mintzari zuhur, pulit, Baratzabal jauna;

Candellé, Larzabalgo errotor ernea;

Goiti, Donibaneko errotor urrea;

Jauregiberri, Pagoi, Larre, Etxegarai,

Elissondo, Rospide, Pen, Elizagarai,

Lardapide, Kurutxet, Nafartar semeak,

Aphez on, jakin, eta herriko loreak;

Erro, Eskaldun handi eta jakinena,

Berritan herioak eraman daukuna:

Karlosen aldeko zen, handizki aitua,

Gora behera denek ezin mudatua;

Bere sinhesteari bethi du itxiki;

Bizi bezala, hil da karlista goraki.

Gutiak dire egun holako gizonak,

Fedea beiratzeko gordetzen direnak,

Jausten bere herrunka, nekhez bizitzeko,

Nonbaiko desterruan hezurren uzteko:

Ez dago ahantzirik Erro mendietan;

Orroitzapen garbiak han bizi mendetan;

Eskara maite zuen, hartaz da mintzatu;

Ager beza premuak zer duen moldatu.

Zure axkidea zen, Darotxetxe jauna,

Franses Nafartar ume ohorezkoena:

Herritar amoreak zaitu beiratuko,

Jaun haren deus erranik galtzerat uzteko.

 

aurrekoa hurrengoa