V — KAPITULUA

Komentuenzat ere probetxu handia dela,
haur gazteen hartzea eta altxatzea

        Haurrentzat probetxu handia balin bada komentuan goizik eta gazterik sartzea, ez da probetxu ttipiagoa komentuentzat, ezen komentuek laguntza bereziak izaiten dituzte haurren aldetik. Eta hemen ez naiz mintzo edozoin laguntzaz; mintzo naiz xoilki laguntza surnaturalaz, othoitzetik heldu den laguntzaz. Eta diot, laguntza premiatsu hori ez duela nihork hala ardiesten nola haur gaztek.

        Testament zaharrean ikhusten dugu nola Agar bere haurrarekin bazabilan bazterrez bazter Bersabeko mortuan. Egarri ziren eta urik ez zuten. Haurra zen gehienik behartua, hiltzera zohan egarriaren bortxaz. Eta ama gaixoa nigarrez zagon, Jainkoari oihuka: Oi jauna, ez dut bada ene haurra hiltzerat utzi nahi!

        Eta haurra, zuhaitz baten pean etzanik, hiltzeko azken haspenetan eroria zagon.

        Orduan aingeru bat agertu zitzaion amari eta erran zion: Zer ari zare, Agar? ez izan beldurrik, Jainkoak entzun du zure haurraren boza: Noli timere, exaudivit enim Deus vocem pueri.

        Eta denbora berean ithurri bat agertu zen, eta edan zuten biek.

        Bainan gu ohart gaiten aingeruaren elheari. Ez du ez amari erraiten: Jainkoak entzun du zure boza; bainan erraiten dio: Entzun du haurraren boza: Exaudivit vocem pueri.

        Huna zer dion oraino Testament zaharrak:

        Holoferne, gudulari famatua, Judeako alderat abiatu zen, Jerusaleme beretu nahiz. Berri hori jakin zuenean, Eliakim aphez-nausiak hartu zituen biderik hoberenak etsaiari buru egiteko. Eta zer uste duzu asmatu zuela hazkarrenik eta borthitzenik? Haur ttipiak othoitzean ezarri zituen ahuspez Jerusalemeko tenploaren aintzinean. Eta gero erran zioten guzieri: Etsaia garhaituko dugu, ez ezpatarekin gudukatuz, bainan othoitz khartsuak eginez: Non ferro pugnando, sed precibus sanctis orando. Eta hola gerthatu zen.

        Bi gerthakari horietarik ageri da Jainkoa zoin ixuria den haurren alderat eta zer amodioz onesten dituen hekien othoitzak.

        Bainan haurren artean ere, batzu badire bertzeak baino hobeak; badire haur khartsu, haur jite oneko, haur Jainkotiar batzu. Eta horrelakoak ditu Jesusek hautatzen, mundupetik atheratzen, eta komentuko gordairuan beretzat bildurik zaintzen. Eta baldin haur guzien othoitza laket bazaio, zonbatez ez du hobeki entzuten haur berezi horien othoitza!

        Gure eskualdetan badire bi komentu, haurrak gazterik hartzen dituztenak, beren bokazione sainduaren arabera altxatzeko.

        Hek dire Bastidako aita Benedikanoen kontentua, eta Maule Agerreko fraide Eskola-emailen komentua.

        Jainko maiteari esker, bi komentu horiek hazkartuz eta emendatuz dohatzi. Ez izanagatik oraino zaharrak Eskual-Herrian, jadanik egiten dituzte ongi handiak. Eta nik uste zor diotela gehienik haur gazte horien othoitzeri.

        Bestela ere, Benedikanoak ala Fraide Eskola-emaileak ez dire orai hasiak lan hortan, ezen, hekien lehenbiziko Aitek, san Benuatek eta De la Sala dohatsuak, ez dute deusetan halako entsegurik ibili nola komentu-barneko haurren altxatzean. Hala nola Laborari etxeko-jaunak artha handia baitu bere oihaneko landariez, berdin bi Ordena horietako moldatzailek beren haurrez izan dute artharik handiena.

        Laborariak ez ditu ez landari gazteak larre idekian uzten; inguratzen ditu phezoinez edo hesi hazkarrez; eta holako zerrakian aziendarik ez da sarthuko, arbolek ez dute deus kalterik izanen, joanen dire bethi edertuz eta hazkartuz, eta azkenean oihan bat atherako da hauta.

        San Benuatek eta De la Sala dohatsuak ere holaxet egin dute; bokazione gazteak ez dituzte mundu-pean utzi, bainan komentuko gordairurat bildu. Saindu horiek berek irakasten diote beraz Bastidako eta Maule Agerreko komentueri haur gazte horien altxatzeko bidea eta moldea. Ikhus dezagun nola batak ala bertzeak maite zituzten beren komentuetako haurrak.

        1° Goraxago erran dut nola San Benuatek haur mulxo bat bildu zuen eta zer artha handiarekin altxatzen zituen. Bainan guzien artean, bat bazen gehienik maite zuena, eta hura zen Plazide ttipia, zazpi urthetan komenturat ethorria.

        San Benuatek ez zuen kasik urrats bat egiten bere Plazide maitea gabe. Guziz, nahi zuenean Jainkoarenganik grazia zerbait ardietsi, berekin zuen bethi Plazide, othoitz eginarazten zion, ararteko emaiten zuen, eta aintzinetik segur zen Jainkoak onetsiko zituela haur prestu horren galde guziak.

        Saindurik ez da menturaz San Benuatek bezenbat mirakulu egin duenik. Noiznahi, kasik urrats guziez, gauzarik espantagarrienak egiten zituen. Bainan hau da ohartgarri, mirakulu horietarik ederrenak ardietsi baititu bere komentuko haur ttipien othoitzez, edo bederen hekien onetan eta hekientzat amodioz. Hala-nola san Mauro uraren gainean xutik ibili zenean eta Plazide bere adixkidea osina-leizetik atheratu.

        Mirakulu horiek guziak ez dezazket hemen aipha. Bainan badire biga hain hunkigarriak non emaiten baititut hemen burutik buru.

        Lehen mirakulua. Plazide gaztearen othoitzek ardietsia da, eta bigarrena bertze haur baten onetan egina.

        San Benuatek hamar komentu altxatu zituen Zubiakon. Guziak ederki zohatzin, bazuten bokazione frango, erregelan ere bai atxikitzen jarraikitasunik khartsuena. Hitz batez, arimaren aldetik deusen eskasik ez zuten. Bainan gorphutzeko beharren aldetik, zonbat eskasia! Eta guziz, komentu korietarik hirur arraz gaizki ziren. Makhurrik handiena zuten uraren eskasa, eta nola mendiaren kasko-kaskoan baitziren, lan handia zen hekientzat ur garreion ibiltzea bide gaitz hetan. Eta gero zer hirriskuak mendi xut leizeitsu hartan! demendren behaztopa azki patarrari behera xahutzeko!

        Egun batez hirur komentu horietako fraideak biltzen dire eta badohazi San Benuatengana. Erraiten diote: Oi aita, urketa akhitzen baikare gu, hor gaindi, mendi zolatik kaskora, edari xorta bat ezin etxeratuz! Othoi bertze nonbait koka detzagun gure hirur komentuak.

        San Benuatek entzuten ditu hekien arrangura guziak, zonbait elhe on erraiten diozkote eta igortzen ditu bakean.

        Ondoko gauean, ilhundu bezain sarri, gure Sainduak hartzen du berekin Plazide gaztea, eta badohazi biak mendi gaineraino. Harroken erdian belhaunikatzen dire eta othoitz egiten. Gero San Benuatek biltzen ditu hirur harri eta metaturik ezartzen toki hartan berean.

        Lan hori egin-eta komentura jausten dire biak, nihor ohartu gabe.

        Handik zonbait egunen buruan, fraide berak heldu zaizko arrangura berekin. Eta Benuatek orduan: Zoazte holako tokira, hirur harriak alda zaitzue, Jainko onak sorraraz dezake ithurri bat mendi kasko hartan.

        Dohazi laster fraideak, zilo bat egiten dute erran tokian, eta horra non ithurri eder bat atheratzen zaioten! Geroztik bethi ur garbi nasaiak heldu dire ithurri beretik mendiari behera.

        Komentuaren alderdi bat nahi zuten gorago altxatu; eta xutik egoitekotz murrua behar zen xuxen eta lodi. Bainan goratasun hartan asentu-gaiak ez zitezken hel nekez beizik. Lan gaitza zen. Harginek berek ez zezaketen gain-behara so egin durduzatu gabe.

        Zer gertha ere, San Benuat othoitzean zagon, bazakien Jainko onak dituela langile gaixoak hobekienik zaintzen eta begiratzen.

        Othoitzean delarik, agertzen zaio debrua. Desafioka abiatzen zaio; debalde duela bai othoitz egitea, jakinen duela laster bere langilen berri, eta arte hortan badohala harginen ikhustera.

        San Benuatek berehala bidaltzen diote fraideri go eman dezaten, hekien artean dela bebrua, beldur izaiteko dela zerbait behaztopa gertha dakioten. Berri hori jakin duteneko, murru guzia erortzen da eta haur gazte bat lehertzen du.

        Haur hori, Enperadorearen gorthetik ethorria, armadako aintzindari baten semea zen.

        Murruaren erortzeaz baino miletan gehiago izitzen dire haur maite horren hiltzeaz. Lasterka badohazi Aita Benuatengana. Sainduak manatzen diote ekhar dezakoten berehala haur gaixo hori.

        Oro zathikatua, ez du haurrak jendearen itxura demendrenik.

        Molde auhendagarri hortan ekhartzen diote San Benuati. Gelatik kanporat igortzen ditu jende guziak eta gelditzen da bakharrik hezur eta haragi puska horiekin. Ahuspez eta nigarrez othoitz egiten du; eta ez alferretan. Phizten da haur hori, hezur eta haragi zathi hek elkarri lotzen dire, gorphutzak berriz ere jendearen itxura eta moldea hartzen du, eta gure hila xutitzen da hazkar eta sendo. San Benuatek besarkatzen du eta berehala lanerat igortzen. Oi zer bozkarioa langilen artean! Murru eroria alegeraki berriz hasten dute, eta egun gutirik barnean lan guzia akhahatzen.

        2° Fraide Eskolo-emailen kongregazionea edo elgartasuna, Elizan behinere agertu den handienetarik bat da. Hedatua da, ez bakharrik Frantzian, ez-eta ere xoilki Europan, bainan oraino Afrikan, Ameriketan, munduko bazter guzietan.

        Jan-Bastista De la Sala dohatsuak bildu eta asentatu izan du Fraide Eskolaemailen elgartasuna. Saindu hori ez da guretzat arrotza, eskualduna da bere ethorkiaz eta odolez, ezen haren familia atheraia da Ziboroze-Salako jauregitik. Eta nork ez daki Ziboroze eskual-herri bethean dela, Atharratzetik hurbil? Hamalau ehun eta lauetanhogoi eta lauean, harren arbasoek saldu zuten Ziborozeko beren ontasuna, eta joan ziren Frantzia behereko eskualdetarat.

        Handik bi menderen buruan, hamasei ehun eta lauetanhogoi eta hamekan, morde De la Salak argitarat irakasi zuen Fraide Eskola-emalen elgartasuna. Eta ordu beretik Fraide-gai bezala hartzen zituen haur gazteak. Huna nola abiatu ziren.

        Egun batez gure Sainduari jiten zaio haur gazte bat, baizik-eta Eskola-emaile egin nahi dela, eta othoi bere komenturat har dezan. Aste hartan berean ethortzen zaizko bertze zortzi; eta holaxet emendatzen da berehala Jan-Batista de la Salaren nobizia ttipia.

        Ez diteke erran Saindu horrek zonbat maite zituen haur gazte horiek. Kasik egun guziez bai-eta egunean frango aldiz, bazohan hekien ikhustera; berak moldatzen zituen hekien izpirituak eta bihotzak, berak irakasten ziozkoten berthutean aintzinatzeko biderik hoberenak.

        Laguntzaile eta bidari bezala eman zioten Jesus-Haurra. Eguberri-gauean, gure Sainduak bere burua kontsekratzen zion lehenik Jesus-Haurrari, eta gero, haur maite horiek; eta xede hortara, guziek othoitz berezi bat erraiten zuten goraki. Iduri zitzaion haur inozent eta obengabe horien othoitz khartsuek laguntzen eta hazkartzen zutela harren Ordena berria. Eta bestalde haur horiek Fraiden egiazko haziak eta landariak ziren. Hazi eta landare horietarik athera dire hainbertze Eskola-emaile saindu, ongirik handienak egin dituztenak Eliza katolikoaren hegal guzietan.

        Egungo egunean ere Fraide Eskola-emailek hartzen eta altxatzen dituzte haur gazteak Nobizia ttipietan. Frantzian berean badituzte bi mila baino gehiago. Ez dire guziak heltzen, bainan bai gehienak. Eta horra nola altxatzen ahal dituzten eskola girixtinoak hainitz eskualdetan, eta guziz jende erromesen eta beharren artean.

        Bai jende beharren artean, ezen nihor ez da sekulan agertu, Jan Batista De la Sala bezenbat eman denik jende xeheari; nihork ez ditu sekulan erromesak harrek bezenbat maitatu eta lagundu. Zer diot? Ez xoilki maitatu eta lagundu bainan oraino, aberatsa zelarik bere sortzez, erromeseri eman ditu bere ontasun guziak eta hekien heineraino jautsi izan da bera. Berak jasan ditu hekien behar-orduak, hekien nekeak, hekien aphaltasun eta gabetasun guziak.

        Bestalde nahi izan du bere dizipuluak ere egon ditezen bethi jende xehearen heinean eta izarian. Hortik mendez mende Fraide Eskola-emaileak jende beharraren urrats beretan dabiltza bethi. Hekien artean badire asko, sortzez aberatsak, dohainez eta jitez kargu handietako on litezkeenak; bainan ospe guziak ostikatu dituzte eta ontasun guziak arbuiatu. Beren hautuz bizi dire aphal, erromes, eskoletan akhituz, nekazaileak bezala behartuz. Eta zertako? A! Jainkoaren amodioz, arimak salbatu nahiz, eta bereziki jende xehearen laguntzeko xedez.