IV — KAPITULUA

Probetxu handia dela komenturat
goizik eta gaztedanik sartzea

        Tokiaren gainean sorthu arbola hazkarrago da ezenez berant landatua. Komentuan ere erro hobeak egiten ditu, gazterik ethorri bokazioneak, ezenez berant helduak.

        Deus khotsurik gabe mundutik urrundua, haur gazteak ez daki gaizkia zer den. Deus trabarik gabe Jainkoari dago osoki eta lañoki. Ez du hegaletan demendren herrautsik; zalhu dabila berthute guzietan; nahi bezain gora altxatzen da saindutasunean.

        Eta nola adin hortan bihotza guri eta ethorkor baita, nola gogoak eta jiteak ibil errexak baitire, komentuko itzulietara osoki moldatzen eta egiten da.

        Bizitzeko bide guzietan probetxu handia da goizik abiatzea. Jainkoak berak dio: Dohatsu gaztedanik uztarria ekhartzen duena; zahartzearekin ere sail berari jarraikiren da eta halaber dohain ederrak agertuko ditu.

        Ttipitik xuxen abiatu zuhamua, xuxen goratuko da; ur xirixta jarraikiren da, lasterra lehenik eman dion errekari; gazterik hezi zamaria, gero ere eskupean ibilkor eta maltso atxikiren duzu.

        Halaber, ttipitik trebatu den haurra, gero ere errexkiago aintzinatzen da komentuko eginbidetan. Bertzeak uzkur eta lotsa direlarik, hura erne eta zalhu dabila. Betzerentzat gaitz eta leizetsu diren bideak, harrentzat zabal eta ordoki dire.

        Hortakotz komentuek bethidanik altxatu dituzte haur gazteak.

        Hirur ehun eta lauetanhogoiean, San Jeromek bere komenturat biltzen zituen haur gazteak, eta berak egiten zioten eskola; berak moldatzen zituen komentuko bizitze sainduari; berak izkribatu eta ederki xehatu izan ditu hekien ongi altxatzeko biderik hoberenak; eta erran du nola gogoan eta bihotzean zerauzkan bethi, oilo batek bere xitoak hegalpean gorderik derauzkan bezala.

        Erromatik eta Italiako bertze tokietarik, jaun aberats batzuek, bai-eta asko jende arruntek, igorri ziozkoten San Benuati beren haurrak, lau ehun eta lauetanhogoi eta hamabortzean.

        Bi jaun handi, Eutychez eta Tertule, jin ziren berak San Benuaten ikhustera, eta utzi ziozkoten beren bi semeak. Eutychezek utzi zuen Mauro, hamabi urthetako haur bat; eta Tertulek utzi zuen Plazide, ez zituelarik oraino zazpi urthe beizik.

        San Benuatek bildu zuen holaxet haur multxo bat. Edozoin eskoletan bezain ongi altxatzen zituen, eta handituz geroztik on ziren non-nahi agertzeko.

        Bainan lehen-lehenik irakasten ziozkoten Benedikano khartsu egiteko urratsak. Hori zen haur gazte hekientzat jakitate beharrena, eta berek ere ez zuten bertzerik nahi, ezen hortarakotz athera ziren mundutik eta komentuan sarthu.

        Amodio handia zuen San Benuatek haur horientzat. Arthatzen zituen, baratzezain batek bere lore-landareak arthatzen dituen bezala. Eta zinez non diteke baratze hain aberatsik nola baitzen orduan Kazineko mendia? eta non diteke lore hain ederrik nola baitziren haur gaixo hekien bihotz gazte eta garbiak?

        Gure Sainduak erran zezaken bai, Salomonek erraiten zuena bere Kantiken-kantiketan. Bozkaria gaiten, ezen loreak agertu dire gure lurrean; Oi zuek, haur maite gure lore ederrak, handi eta hazkar zaitezte, liliak baratzetan handitzen diren bezala, eta heda zazue gure komentuan zuen usain ona, hobengabetasunaren usaina.

        Bortz ehun eta lauetanhogoi eta bortzean, San Kolonban ethorri zen Irlandetik Frantziako lurrerat.

        Herriz herri predikatzen ari zelarik, gelditu zen Aitoronseme aberats baten etxean. Aitoronseme hura zen jaun Añoalde.

        Bazuen hamar urthetatako seme bakhar bat eta irakatsi zion sainduari, erraiten ziolarik: Huna ene seme bakharra, othoi benedika zazu.

        San Kolonbanek ihardetsi zion: Bai benedikatuko dut zure haurra, bainan Jainkoak beretzat nahi du haur hori, komenturat igorri behar duzu.

        Elhe hortan, aita gaizoaren bihotza histu eta goibeldu zen. Hargatik ez zen bihurri, eta nigarra begian Sainduari ihardetsi zion:

        Haur maite hori bakharra dut, ene gozo guzia da; bainan zer naiz ni Jainkoaren nahia hausteko? Jainkoak komentuan nahi duenaz geroz, eremazu zurekin eta egizue biek othoitz enetzat.

        San Kolonbanek komenturat ereman zuen haur gaztea eta berak altxatu zuen arthoski, bertze asko haurrekin.

        Haur hori halako suarekin lothu zen berthuteari; non ttipitik egiten baitzituen mirakulu frango. Aldaretarat alxatua da eta izena du San Aile.

        San Leandre, Zebilleko aphezpikuak, bazuen anaia gazte bat, Izidoro. Hori zen bortz ehun eta lauetanhogoi eta hamarrean.

        Nola Leandre bera Benedikano baitzen, komentuan zeraukan anaia ttipia ere, bertze zonbait haurrekin. Izidorok ez zituen oraino hamar bat urthe beizik.

        Haur gaixoa lotsatu zen komentuko bizi hertsiaz eta bere anaia Leandren larderiaz. Eskapatu zen eta joan ihesi.

        Bidez bide zoharik, akhitua eta egarritua, gelditu zen ithurri baten aldean. Ura xuhur zen; ez zen xortaka beizik heldu. Edan-eta, egoiten da ithurriari beha; ohartzen da ur xortek joiten dutela harri lodi bat, eta harri hori oro legundua dela eta erditik arraildua.

        Urketa jin emazteki bati galdegiten dio: Zerk egin othe du harriaren erreka pollit hori?

        Eta emaztekiak irriz: Ur xorta ttipi horiek egin dute.

        Orduan gogoetatu zen eta bere baithan sarthu gure Izidoro gaztea. Ikhusi zuen lan handiak ez direla egiten emeki beizik, eta haurrak ere gizontzen direla entsegatuz eta akhituz.

        Bere komenturat itzuli zen orduan, barkhamendu galdegin zion bere anaia Jaunari, eta eskolarat aintzina jarraiki zen. Zer-nahi ikhasi zuen eta egin zen Benedikano. Jakintsun bezain khartsu eta saindu zen; eta San Leandre hil zenean, gure Izidoro egin zuten Zebilleko aphezpiku.

        San Frantses Saleskoak nahi zuen, bokazionea duten muthil eta neskatxa gazteak, komenturat sar ditezen goizik.

        Ardurako solasa zuen, deus onik ez duela uzkur egoiteak; ernatu behar dela eta Jainkoaren gomituari laster jarraiki. Huna zer hitz ederrak diozkoten gazteri eta nola sustatzen dituen:

        «Baldinetaria zuen zorionak deitzen bazaituzte garbitasunezko eta birjinitatezko eztei dohatsuetara, eta begiratu gogo baduzue bethierekotzat zuen birjinitatea; Jainkoagatik atxikazue eta begira zuen amodio guzia delikatasun eta prekozione handirekin Espos dibino harrentzat, zeinek, bera den bezala garbitasuna bera, deusere ez baitu hanbat maithatzen nola garbitasuna; eta zeinari baitzaizko zor gauza guzien hastapenak eta premiziak, eta beregainki amodioarenak.» (Philotea, Haranederrek eskuararat itzulia.)

        Jesusen irakaspenak ere berdin manatzen du, ezen goizik eta haur-haurretik gorde zen Jesus, mundutik urrun, Nazareteko etxean, Mariarekin eta Josepekin. Jesusen irakhaspen horri jarraikitzekotz, bokazionea duen jende gazteak behar du komenturat goizik lehiatu.

        Huna zer dion Atxularrek bere Geroko-geroan:

        «Pintatzaile batek egin baleza imajina eder bat, alde guziz konplitua eta abantailatua; imajina hark, baldin ezagutzarik balu, nori lehenik behatu behar othe leraukaio? Segur da pintatzaileari berari, bere egileari. Beraz huneletan gizonak ere, Jainkoak berak bere imajinara eta idurira, hain ederki egina denaz geroz, adimendura heltzen den bezain fite, bere egileari berari, bere iduria eman dioenari behar dio behatu, harren zerbitzuan behar du bere ahala enplegatu.» (Geroko-geroan, p. 35).

        Komenturako bokazionea duenak ere ezagut dezala Jesus baithan bere bokazionearen egilea; harri beha dezala. Eta ezagutuz geroz, lehia dadiela harren irakhaspenari jarraikitzerat Mundua laster utzirik, sar dadiela komentuko gordairuan, hala-nola Jesus Nazareteko etxean.

        Bestalde orhoit zer erran dutan goraxago: ttipitik trebatua den haurra, gero ere errexkiago aintzinatzen dela komentuko eginbidetan; eta bertzeak uzkur eta lotsa direlarik, hura erne eta zalhu ibiliko dela. Hemen ere ederki mintzo da Atxular; huna zer dion:

        «Badituzte gauza guziek bere sasoinak, trenpeak eta denborak. Bada ereiteko denbora, eta bai biltzekoa ere. Eta erho handia da, bildu behar den denboran eta mugan, ereitera dohana. Gaztean behar da erein eta trabailatu, eta zahartzean bildu, gozatu eta pausatu. Fin gaitz eginen duk, xoria, baldin gaztedanik ezpadakik kafia, dio errefranak. Zuk nahi baduzu gaztean alfer egon, eta gero zahartzean trabailatu eta obra onen egiten hasi, hori da ordenantzaren haustea, sasoinik ez begiratzea, bildu behar denean ereitea, eta pausatu behar denean lanari lotzea.» (Gerako-geroan, p. 41.)

        Komentuan gazterik sartzen denak, ereiten du egiazko aroan eta denboran. Harrek bilduren ditu uztarik aberatsenak Jainkoarentzat eta zerukotzat.

        Eta gibela daudelarik bertze asko, akhitzen eta lotsatzen direlarik saindutasuneko bidetan; hura deskantsuan ibiliko da; errexki eta trebeki aintzinatuko da.