54. BURUA

Infernuan dagozanak eztauke esperanzarik andik urteiteko.

1 §.

        Andiak, biziak, izugarriak dira infernuko penak. Baña, orrez guztiaz, dirudi ta esan lei, piska bat arindu ta zerbait konsolamentu eukiko leukala infernutar batek, nos edo nos, iñosko denporan akabatu, laburtu, arinduteko esperanza edo itxaromena baldin baleuka. Baña ainbeste pena, ain andiak, ain latzak, sekula azkenik izango eztabela gogoratutea, au da jasoten dabena bere pena ezin geiagoko puntura. Zerren esperanza ez dabena, oraingo peneak legez, etorkizunekoak bere penatzen dau; a bere orain legez, bere aurrean, bere ganean, beretzat legez dakus, dauka, dazau. Baki beretzat dagoala, berak igaro bearko dabela.

        Orain emen munduan dolorez, minez inguraturik zagozanean, idoroten dozu bideren bat konsolatzeko. Gaixorik zagozanean, adiskideren bat jatortzu ikustera; zerbait arinduten zaitu; jatortzu osagillea; onek bere indartuten zaitu; etxekoak lagunduten deutsue. Eta besterik eztozunean bere, beti edo geienetan zagoz esperanzaz, gatxa arinduko dala, osatuko zareala, ta esperanza onek poztuten zaitu; ta, guztiz bere, oraindiño bizirik zagoz. Baña infernuko gaixotasunean, ango neke ta gatxetan, alde guztie[ta]ra dagoz itxirik esperanzako ateak, portuak ta bideak; ez dabe iñondik bere pozik, konsuelurik, ez argirik ikusten. Zarraturik, itxirik dago aentzat miserikordiaren atea, errukiarena, merezimentu, grazia, parkaziñoarena, ontasun guztiena; ta iños idigi ta zabalduko ez jake.

        Ebanjelioko aberats zeken kutizioso abariziosua infernutik, erretan egoan lekutik asi zan negarrez, deadarrez, deiez, ta esaten Abran santuari: Aita Abran, badakusu zelan nagoan su onetan errea, kiskaldua, egartsua; euki egizu, arren, nire errukia; eta biraldu egidazu Lazaro, ak bere eskuko atz txikiaz, urean bustirik, aoko miñean ukutu deidan, piska bat busti, freskatu, ezkotu deidan; bada, emengo bero andiaz egarriak ito gura nau. Eskari au egiten deutsut, au da nire erregua.

        Ze eskari labur, eskas, txikerragorik, edo erregu txikiagorik egin eukean? Etzan azartu, ez aurreratu eskatutera biraldu eiola pitxar bat ur, edo esku guztia uretan sartu egiala; ez eta atz txiki guztia urean sartua. Bere eskaria ta deseo guztia zan, atz puntea uretan sartu, ta agaz miña busti eiola, mesede au egin egiola. Gauza apurra zan, deseo pitina zan; baña laburra bazan bere, ez eutsen emon, ukatu eutsen; sekula emongo ezteutse. Emen da agiri, infernuan dagoanari mesede ta konsuelurik txikiena bere emongo ezteutsela: ateak alde guztitik itxirik dituala. O, kastigu arrigarria!

        Itxaso zabalean jausten direanak, dabilz zerbaiti lotu ta oratu naiz: eskuak luzetu, estutu, or-emen darabilz, baña alperrik; bada, eztau idoroten zeri oratu, ezpada ur engañagarria. Alan jazoten jake, bada, infernu zabal, ondarbagean jausten direanai bere. Eztabe topetan non oña ifini, zeri lotu, zeri oratu; eztabe idoroten kirtanik, esku-tokirik, sostengurik, ta ez poztuteko biderik, ez esperanzarik.

        Konsuelubageko, azkenbageko, kaburik izateko esperanzarik bageko puntu onetan gau ta egun konsideratu bear genduke; emen ifini begiak, emen josi geure biotza ta gogoa. Onetarako ekartzu gogora, gaixo batek gau luze baten igaro daroan nekea, batez bere gaixotasuna bizia, zorrotza danean; gau guztian dabil iraulka, itzulka; orduak zenbatetan ditu; orduak egunak egiten jakaz; gau luzea iruditzen jako; beti dago egunsentiaren begira. Bada, baldin gaixo bati emengo gauba, ain laster igaroten dana, orren luze egiten bajako, zer irudiko jako infernuan dagoanari, ango gau luze sekulako irauteetan azkenik eukiko eztabena? O gau luzea, arrats ilun itsal ikaragarria, argisentiko izarrik, ez eguzkirik izango eztabena, sekula argitu, egundu ta akabatuko eztana!

        Ze pena, ze neke izango da, argituko eztan arrats atan; ez munduko gaixoak legez oe onean ta bigunean, ezpada laba gori beroan, sutegi gartuan, oe gogorrean, ilinti ta plantxa gorien ganean betiko etzatea ta egotea? Nok zuetarik, diño Isaias profeta santuak, nok zuetarik eukiko dau biotza egoteko buruz sarturik ta ondaturik infernuko su ta bero betikoan? Alango lekuan, ain su beroan, betiko garrean nor egongo da? nor biziko da? nok iraungo dau? nok eukiko dau sorbaldarik ta indarrik jasoteko, sufrietako, igaroteko? Emen munduan dan nekerik txikerrenak, su gar, txatar, txingar batek orrenbeste min emoten badeusku: zer izango da, suz ta garrez kanpoan ta barruan, ariman ta gorputzean artua, inguratua, ta burriña goria legez goritua ta sutua egotea? Eta sekulako alan egon bearra? Non da gure zenzuna? Zelan galdu dogu adimentua? Ipuiñak, amesak edo guzurrak ete dira oneek? Gugaz edo besteakaz berba egiten ete dabe egia oneek? Fedeak irakasten deusku, gugaz berba egiten dabela; guri dagokiguz; gureak ta guretzat dira. Eztira, ez, ipuiñak, amesa[k], guzurrak, ezpada egiak; ta egiaz igaro bearko ditugunak, baldin pekaturik urteiten ezpadogu, bizitza gaistoa obetuten ezpadogu: gu geu ikusiko gara infernu ikaragarri onetan, ilten bagara pekatu mortalean.

        Infernuko penak, beste nekeen artean, eukiko dabe pena au bere geiago: egotea beti estadu batean, egoera batean, modu batean, beti berde, eze, zartubageak. Eztira igartuten, ez gitxituten, ez aldatuten. Munduko gauzak eztagoz beti egotaldi batean: igoten ta jausten dira, egiten ta eginbagetuten dira, gitxitu ta azi, mudatu, aldatu; baña infernuan ez. Itxasoak bere gora-berak ditu, bere mareak, aldantzak. Gizonak, abereak, ondasunak, etxeak ta gaixotasunak eztagoz beti egontza batean. Eztago kalentura edo sukar ain andirik, denporeaz beetu ta goituten eztanik; ez minik ain bizi zorrotzik, goienean dagoanean, arinduten eztanik. Mundu onetako neke guztiak denporeaz batean austen dira, amatetan dira, ezereztu ta azkenduten dira; baña ez infernuko sua ta nekea. Beti da bat, berbera, beti ezea ta barria, egoera baten dirauana, iños aldatu baga.

        Ango su ta garra, ango beroa ezta bein bere indarbagetuten, ezta beeratuten; beti dago goienengo mallan ta lenengo puntuan. Eta, ze neke andiagorik, nekegarriagorik, beti leku batean, era berean, sekula mugitu bage, aldatu bage, arritua legez pena baten geldi egotea baño? Munduko jatekorik gozoena, preziatuena, zalegarriena, beti jaten danean, bestera aldatu bage, gorrotatzen da; ase bete, aspertu, nazkagarria egiten da. Ezin zatekean janaria gozo obeagorik, Jangoikoak ermu bakarrean Israelgo semeai zerutik biraltzen eutseen mana zeru-janaria baño. Baña, zelan atarik beretik egunero, besterik probatu baga, beti jaten eben, ainbeste aspertu ta nazkatu zituen, ze batzuk etorri zirian errebesatu ta ganez egitera, ta Ejitoko porru ta kinpullak jan naiago izatera.

        Eta alan, oe bigun baten bein bere mugitu, aldatu, itzuli bage alde baterik bestera egotea ta etzatea bere, neke nekezkoa egiten da. Zer izango da, bada, infernuan lenengo sarreran jausten dan lekuan, an bertan egotea, ez gau batean, ez urte betean, ez milloi bat urtean, ezpada sekula betiko irauteetan, kaburik izango eztaben denporetan? Emen munduan ordu luzeetan oe bigun eder baten, leku baten, fiesta, solasa, musika gozoen erdian gogaituten bazara, neketu, aspertuten bazara, zer egingo dozu, dakusunean zeure burua infernuko neke ikaragarrietan, beti iraungo dabenetan? Gogoratu dozu iños neke latz samiñ au? Atera dozu kontu au? O, irazarri zaite, zabaldu egizuz begi itsutu orreek, aldatu egizu onera bizitza gaisto ori, gura ezpadozu an egon betiko aldatu bage!

2 §.

        Gure burua laburra da ulertuteko infernuan igaroten direan neke andi arrigarriak; an dagozanak bakarrik, ta ez bestek ezagutu leiz, ulertu leiz. Agertuko balitz orain ementxe Judas, ta itanduko bageunskio: Esan eiguzu, Judas zorigaistoa, Jesu Kristoren ikasle eskerbagea, zeure maixu onaren saltzallea: zer egiten dozu infernuan, zer igaroten da an, eta zeinbat denpora da an zagozala? Ai, ai, eranzungo leuka, denpora luzea ta urteak dira ni an nagoala su bizian sarturik. Milla ta zortzireun urte badira an nagoala. Eta orduan an sartu zineanean, zeinbat pena zor jatzun? Beti-betikoa, sekulakoa, iños azkenduko etzana. Eta emendik beste milla ta zortzireun urteren buruan, zeinbait zorko jatzu? Bardin orduan bere, asieran lainbeste; pena kabu, neurri, mugabagea. O, iraute luzea! Gogoratute berak bildurtuten dau: zer izango da, bada, infernuan bertan astiro ta luzero igarotea?

        Infernuko kontuak beti dagoz neurri baten. Ango zorra ezta iños kitutzen, ango zensuaren jausia, interesa ta obligaziñoa ezta bein bere pagetan: beti dago zor prinzipala interesakaz. Eta badirudi bere, ango penakaz zerbait kitutu edo gitxitu bear litekeala pekatuaren zorra; baña ezta alan: zorra beti dago osorik, bere oñean. Bada, dagozan legez borondate gaistoan, malizian gogortuak ta itsutuak; ta igaroten daben penea bere, ez borondatez, ez gogo onez, ezpada ezinbestez, gura ta gurez; eta pagatzeko ta merezimentua irabazteko denpora igaro zan legez; guzti onegaiti Jangoikoak ezer bere artuten ezteutse kontutan, saritzat, ordetzat, pagutzat. Len ezer igaro ezpalebe legez, asten jake penea. Eun milla milloi urteen buruan ta kabuan, ain urrin egongo dira kitutasunetik, zein lenengo an sartu zirian egunean ta orduan.

        Orain emen bizi garean bitartean, erraz pagatu giñei pekatuen zorra, neke puska bat kitusaritzat igarorik, pena apur bategaz, biotz-damu egiazko bategaz, konfesiño on benetako bategaz. Bada, orain Jangoikoaren ontasun ta miserikordiaren ateak idigirik ta zabalik dagoz ordu guztietan ta pekatari guztientzat; orain geure borondatea libre dogu, aldatu gindekez gaistotik onera. Baña infernuan sartu ezkero, galdu dau libertadeak bere indarra, itsutu da adimentua, gogortu borondatea, akabatu arimako feria, zarratu miserikordiazko ateak ta errukia eukiteko denporak.

        Angeru gaistoak pekatuan jausi zirianean, geratu zirian legez gaistotasunean itsutuak, gogortuak, erremedio baga sekulako kondenatuak ta galduak: alan geldituten dira gizonak bere, pekatu mortalean ilten direanean, betiko infernuan ondatuak. Aretx bat jausten dan lekuan, edo eskoatara, edo ezkerretara, an betiko geldituten dan legez: alan arima bat bere eriotzeak ebagiten dabenean, jausten dan aldera, an datz, antxe egongo da sekulako, mugitu bage, jagi bage, aldatu bage, ta jagite[ko] itxaromen bage.

        Baldin angeru batek esango baleuskie Jangoikoaren partez infernuan dagozanai: Ea, jente penatuak, poztu zaiteze, barri on bat ta pozkari bat dakartzuet. A Jauna, esaizu zer; bada, orren bearra dogu, gagozan leku triste onetan. Jakin bear dozue, bada, berandu elduko bada bere, agertuko jatzuela pena gogor latz min andiok akabatuko jatzuezan eguna. Zerupe ta munduaren artean dagoan utsune miragarri luze zabal onek kabitu ta artu al daizan gari garau ainbeste urte igaro ezkero, akabatu dira zuen penak, urtengo dozue infernu ikaragarri orretarik. Edo esango baleutsee, au jazoko zala, itxaso eta munduko ur guztiak edan daizanean iñurri batek, ez edanik ezpada urtean bein. O, ze atsegin andia artuko leukeen infernutar errukigarriak, onetariko promes bat egingo baleutse angeru santu batek Jangoikoaren partez!

        Poztuko litekez barri on au enzunik; arinduko litxakie ango nekea zerbait; animatuko litekez; ez leuke andik atxina lengo nekearen erdia; nosbaiteko esperanzeak konsolatuko litukez. Bada, zerupe guztiak artu al daizan gari garauak, millaka ta milloika geiturik, askoturik balira bere; eta iñurri, euli, eltxo pitin batek, millatik milla urtera baño ez edanik, munduko ur guztiak agortuteko bear zituan urte luzeak baño, denpora luzeagoan egongo dira kondenatuak infernuko pena, su ta gar bizian sarturik, sekula arindu bage, konsolamenturik artu bage. Garia ta ura bein edo bein gitxituaz joango litekez; baña ez infernuko penak, irautez ta iraupez azkenbageak direalako. O, gauza arrigarria! O, iraute luzea! Eztakit zelan pekatu egiten daben au sinisten daben kristiñauak.

3 §.

        Gogoratutea bakarrik, zer izango dan infernuan betiko egotea, sekulako penak igaro bearra, ta iños bere pena oneek ez azkendutea, ez esperanzarik orretarako eukitea da asko laztu ta ikaratuteko pekataririk andiena, galdu gaistoena. Jangoikoak eukiko eztaben legez finik, ez eta infernuko nekeak bere: zerren iraungo daben Jangoikoak dirauan artean.

        O, mundu zoroa, kristiñau itsu sor gortu adimentubagea! O zu, beti pekatuan sarturik bizi zareana; gorputzari nai dituan atsegiñak emoten deutsazuzana; Jangoikorik, zerurik, infernurik ezpalego legez bizi zareana! emengo pena labur bat, neke gitxi bat, ordu bateko mina ezin sufritu dozuna; gorputzeko gatx bat dozunean ainbeste kontu ta ardura artuten dozuna: kontu egizu, gogoratu egizu, ea zer izango dan gorputz ori betiko suan erreten ikustea; gomuta zaite sekulabageko sekula agaz, esperanzabageko beti agaz; ta ondo gogoratu ta konsideraturik onetan, larga egizuz geroko luzementu ero utsak; gerotik gerora ibilteak; geroko uste engañagarriak konfesetako, penitenzia egiteko, pekaturik urteteko, bizitza santu bat egiteko, Jangoikoagana biurtuteko.

        Infernutarrak infernuan egon ezkero urte milla askotan; ta ikusirik euren pena luze igaroaz ez dabela probetxurik, dirudi biotz triste, jausi, ilunaz esango deutseela Jangoikoari: Zer da au, Jangoiko andia? Non da zure miserikordia, biguntasuna, errukitasuna? Zelan dozu gugaz orren biotz gogor kalzaiduzkoa? Nos artean eukiko gozuz penazko leku onetan? Urteak eta urteak igaro dira emen gagozala errerik, goriturik, arikaturik. Ezin sufridu dogu onenbeste. Nos, bada, akabatuko dira emengo penak, nos urtengo dogu emendik, nos aldatuko dozu gure kontra emonik dozun sentenzia? Nos? A, galdu gaistoak, eranzungo jake, onik merezi eztozuenak, izango bere eztozuenak, erremediobageturik zagozenak. Itanduten deustazue zer izango da[n] zuekaz? Nos urtengo dozuen ortik? Itxozue oraindiño puska bat; gox itoten zaree; denpora txarra da orain kontu ori aterateko; len munduan atera bear zenduen. Jakinik zagoze, zuen penak oraintxe barriro asten direala; ta emetik beste orrenbeste urteen buruan, bardin orduan asiko direala. Itandu egizue, bada, beste bein, ea nos akabatuko direan. Ortxe sekula betiko egon bearko dozue; nire sentenzia ezta iños aldatuko; bere indarrean sekulako egongo da.

        Eranzuera otz, motz, gogor au enzuten dabenean, zer pensatu, zer esan ta egingo dabe arima madarikatuak? Ze sentimentua erakusiko eztabe? Asiko dira negarrez, dedarrez, zizpuruka, biraoka, ernegaturik, errabiaturik, desesperaturik. Asiko dira euren miseria ta zorigatxa, euren buruak eta besteenak madarikatuten: aginka, atzamarka euren gorputzak zatitzen. Eta geratuko dira entero triste, biotz-jausiak, etsituak, penatuak; iñondik bere konsuelurik, erremediorik, bitartekorik, esperanzarik eztaukan bat geldituten dan legez.

        Eta zegaiti au onela? Zegaiti onenbeste gatx, min ta neke? Eta zergaiti kabu akabantzarik izateko itxaromen bage? Zergaiti? Pekatu mortal bategaiti. O, ze gatx ikaragarria dan pekatua! Ze gorroto andia deutsan Jangoikoak! Asko da ara joateko pekatu mortal bakar bat. Zelan, bada, egiten dira ainbeste, ain sarri, ain ardura bage; ta ori kristiñau fededunen artean? Emon lei itsutasun andiagorik? Ta zagoz sosegu ta epetasun orregaz, konfesatu bage, pekatu mortalean? Badozu sinismenik, federik? Eta lo egiten dozu? Barre, solasa, jostatzen zabiltz? Gogoratu dozu zer dan infernuan egotea, Jesusen laguntzarik ta zerutik erbesteturik, deabruz, su ta garrez inguraturik? Zuk orain usteko dozu bidebage andia egiten deutsala Jangoikoak kondenatu bati, istante baten egin eban pekatuagaiti sekulako kastigua emonaz. Baña urrengo buruan erakusiko deutsut, ezteutsala orretan pekatariari injuria, ez bidebagerik egiten.