38. BURUA

Desoneskeriako pekaturik gordeteko
seigarren erremedioa da miñagaz kontu eukitea.

1 §.

        Baldin begietako ateaz kontu andia euki bear bada, seguru bere ezta gitxiago bear aoaz, miñaz, berba egiteaz. Lenengo gorde bear gara berba eze, loi, zikin, desonestu, zantarrak esatetik. San Pablo Apostoluak diño solasa loiak, berba, kanta, soñu, ipuin zikiñak galdu ta ezainduten dituezala egite onak. Bada, filosofoak irakasten dabe, miñak erakusten dabela zer daukan batek bere barruan, bere biotzean, bere gogoan. Nor dan bakotxa erakusten dau bere miñak. Norberak gogoan daukana, ori aitatu gura dau besteen artean; miña da biotzaren mandataria; miñean ta berba egikunean agertuten da nor dan bakotxa, baita nongoa dan, San Pedro ezagutu eben legez.

        Eztira esan bear berba alperrak, arinak, zenzunbageak, jokolariak, solasekoak, txantxetakoak, ta guztiz bere desonestuak, loiak ta zantarrak. Bada, oneek irazarten dabe lo dagoana, eregiten dabe eiza ta dakarde bear eztana egitera. Oneek dira suaren biztugarriak, ta alkarregaz lotuteko bideak ta sareak. Onelako berba ta esate loi gaistoetarik gorde bear zara, gorde gura badozu zeure burua aragizko pekaturik.

        Bai ta gorde bear zara emakumeakaz berba geiegi egiterik, konbersaziño luzeak, barrikeriak, solasak, txantxa burlak ta erakeriak esaterik. Bada bestela, laster eransiko da adiskidetasun amorezkoa, alkarren afekto eragotzia ta gogoraziño pekatuzkoak. Emakumeakaz dabillan gizonak, edo gizon artean dabillan andreak, dibersiño, solasa, llaneza geiegietan ta, orrez guztiaz, asmetan ezpaditu tentamentu desonestuak, ta uste badau eztala jausiko pekatuan, sinistu eragin gura dau eztala aragiz egina, eztala gizona, eztabela griña txarrik, edo sua kolkoan sarturik darabillala soñekoa erre baga; edo ikatz gorien ganean dabillala ortosik, oñutsean, oñazpia erre baga.

        Baña Espiritu Santuak bestela esaten dau: ezin dateken gauza dala diño, emakumeen artean ibilli ta ez kalterik artutea; suan erre bage egotea legez dala ori. Nornai dan, dana dala, zareana zareala; nai andia zareala, nai txikia; nai debotoa ta intenziño onez betea; ta, bazara bere zeure ustez arria baño gogorragoa, urrea baño finagoa, baldin andrakumeakaz batu, bildu, lagunduten bazara, eztozu onean asko iraungo; itsutu, amoretu, zoratu ta jausiko zara pekaturen baten. Errotan sarri dabillanari uruna eransiko jako; olan dabillanari, autsa: onela neska-mutilen artean dabillanari, zerbait eransiko jako.

        Onegaiti diño San Pablo Apostoluak: Iges egizu aragizko pekaturik. Iges egizu emakumeetarik; ifini egizu zure ta okasiñoaren artean muralla andi bat; ez alkargana eldu premiña bage; eta ori santu debotoak badira bere; zerren esan oi da: santu santaren artean, arrizko orma bat bitartean. Eztiño San Pablok, beste pekatuetan legez, defenditu gaitezala desoneskeriako pekatuan; eztiño esetsi ta erasoteko eskuz esku armakaz; baña diño iges daigula; ez aurrez aur ifinteko: alde egiteko.

        Esango baleu legez: beste pekatuai esetsiko badeutsegu bere kontraraturik, eurt atzera eginik, baña desoneskeriako ari iges eginik. Alan goiartu benzutuko dogu; bestela ez. Bada, urreraturik, alkarturik, solaska jostatzen ibillirik, alkarregana eldurik, gatx da jausi bage geratutea, sarean sartu baga egotea. Ezta zurtasuna peste izurri gaixotasuna dagoan lekura erremedioetan fiaturik joatea. Etzaite eldu; aldegin zaite: au da erremediorik onena ta seguruena. Desoneskeriako pekatua gorputz-gaixotasunaren antzekoa da: asko da eransiteko gatx au edozein ukutze, beragandute bat, berba, arnasa, eskuka bat. Artu daigun, bada, San Pabloren adibidea, iges egitea okasiño deungetarik, pekatuzko laguntasun ta bideetarik.

        Elexa Ama Santaren persekuziñoetan iges egiten ebanak enperadore ta errege tirano gogorretarik, galduten eban martirioko palma, koroia ta saria. Koroi au irabaziko ebanak, zorion au eukiko ebanak, ez eban iges egin bear. Baña kontrara da kastidadea ez galduteagaiti iges egitea: iges egite au, okasiñotik alde egin ta zeure burua gordete au da martirioa ta martir izatea. Onegaiti diño San Agustinek, eztagiala iñok esan, gure denpora onetan eztala martir santurik: badira orain bere martirak; bada, aragiaren griña ta gurari gaistoak benzutu, azpitu ta goiartutea, ta pekatu onetarik iges egitea, balentia andia da, ta martir izatea.

2 §.

        Baña, zegaiti esaten da beste pekatuak defendituaz, kontra egiñaz benzutu bear direala, eta aragiarena iges eginik? Errazoi askogaiti. Lenengoa da, gizona ta andrea sua ta amukoa legez direalako: alkarren ondoan ifinirik, eztago segurantzarik; aldeginik egotea obe. Bigarren errazoia da, eztalako on urreratuaz indar artzen daben arerioetara eldutea. Gure aragia len geldi ta bakean egoana, ta sosegu onean, beste aragi edo personagana urreraturik, biztuten da, errebelatzen da, indarrean sartzen da, arerio biurtzen da.

        Errege bat atzeratu ta bildurtuko liteke bere arerioen kontra gerra ta konbatea emoten, baleki bere soldadu proprioak, bere traidore dituela, bere kontra jagiko direala. Onela, gu bere bildur izan bear gara aragiaz disputan ta pelean sartzeko, gure aragi au traidore bat legez gure kontra jagiko dalako.

        Errazoi au adietan emoten dau Santo Tomasek, diñoanean: Pekaturik beti iges egin bear da; baña pekatu baten tentaziñoa ta esetsitasuna batzuetan benzutu bear da iges egiñaz, aldegiñaz, apartatuaz; ta beste batzuetan defendituaz, kontra egiñaz, burruka egiñaz. Baldin defenditzeaz, esetsi, eraso ta kontra egiñaz gitxituten bada tentamentua, jazoten dan legez aragizko bekatua ez beste guztiakaz: orduan obe da defendietea ta pekatuaren kontra esetsitea. Baña defenditu eta peleatuaz geiago biztu, azi ta geia[go]tuten bada tentaziñoa, aragizko pekatuan jazoten dan legez, orduan bear da iges egin; ta ez ifini gogoratuten, ea zelan defenditu edo eskudatuko dan; bada, gogoeta ori berori da sua biztutea edo su-biztugarria.

        Iges egiteagaiti pekaturik adirazoten da, aldegitea pekatuzko okasiñoetarik, lagun gaistoetarik, idorote deungetarik, solasa, dibersiño, barriketa amorezkoetarik ta bide txar guztietarik. Bada, dirua eztago seguru lapurrak direan lekuan; ez ardia otso artean; ez amuko amilua, liñoa ta polborea suaren alboan. Gauza peligruzkoa ta arriskatua da gizon ta emakumeak batera, alkarren artean ta sarri batu, bildu, lagundutea.

3 §.

        Baña oraindiño alkar egoteaz alako peligrurik ezpaliz bere, bago beste errazoi bat gizakume ta emakumeak alkarregaz ez ibilteko, ez askotan ta sarri batuteko, ez solasa ta konbersaziño geiegian ta luzean egoteko; eta da iñori zer esanik ta gatx-biderik edo eskandalorik ez emotea; bada, geienetan emon daroe gazteak badira, lenago fama txarrekoak badira, bide bakarretan, leku ezkutuetan, gaubez edo bear eztirian etxeetara batuten direanean.

        Ezta asko zeure konzienzian, zeure barruan garbia, kastua, onestua izatea; kanpotik bere, munduaren begietan, alan bear dozu izan, agertu, erakusi, San Pablok diñoan legez. Emen dator ondo Espiritu Santuak emazte prestuagaiti diñoana. Billatu zituan, diño, lana ta liñoa; ta biak bere eskuz landu ta irun zituan: lana ullea kanpoko ta liñoa barruko. Lege zarreko utxa famatu a urre finez kanpotik ta barrutik urrezturik egoan. Zeruko esposoak bietan deituten dau ederra bere esposea. Adietan emoteko kristiñau ona izango danak, kanpotik ta barrutik izan bear dabela ona: bietara euki bear dabela kontu ta ardura.

        Gizon bat askotan bakarrik, bakarrean ta premiña bage andra bategaz egoteak emoten dau bidea besteak uste izateko ta sospetxa egiteko, euren artean bear eztan gauza txarren bat, maitetasun gaistoren bat edo zerbait dala. Gura eztabenak esakizunik, ezpegi emon okasiñorik. Nai eztabenak deitu daioen otsoa, ezpegi janzi otso-narrurik. Gura eztabenak kerik jagi dedin, ezpegi surik.

        Lege zuzenean agindurik dago probantzarik asko dala andra bat gaistotzat eukiteko, gizonaz bakarrik, bear eztan orduan edo lekuan ikustea. Bada, siñu, kiñu, esate, ibilte, egote aek dira asko bidea besteai emoteko, an euren artean zerbait igaroten dala. Beragaiti, ezta asko zuk orretan intenziño, ez tratu txarrik ez eukitea; bada, kendu bear dozuz besteen zer esanak, sospetxak, juizioak ta eskandalo emoteak.

        Naturalezaren aldetik danaz bere, eztagoz iños seguru gizona ta emakumea alkarregaz. Asko da gizon ta andrea izatea peligruan ifinteko; deabru tentatzallea bere eztatza beinbere lo; onek eregiten dau erbia, biztuten dau sua, gogoratuten dau pekatua, irazartzen dau aragia. Eta bein irazarri ezkero, gatx da loak artzen; gogoa aidean jaso ezkero, ezta erraz sosegatzen ta bere lekura biurtzen.

        Zurtasun andia da emakumeaz ez adiskidetasunik, kariñurik, maitetasunik artzea; aetarik iges egitea; aekaz ez lagundutea. Bada, bein alkargana abiatu ezkero, gatx nekezkoa da andik biztuten dan sua atsemon, amatetea; ta jenteari zer esanik ez emotea. Lenengoan erraz da andreagaz adiskidetasunik, llanezarik, traturik ez artzea, alkarregaz ez bildutea, maitetasun geiegirik ez eukitea. Baña, bein adiskidetu ezkero, lagundu ezkero, berbaketan, alkarregaz solasean, presenteak ta bisitak egiten asi ezkero, peligru andian ifinten dira euren arimea galduteko ta jenteari ejenplo txarra emoteko.

        Onegaiti, bada, desoneskeriako pekaturik gorde gura dabenak, ez bakarrik euki bear dau kontu andia begiakaz, bai ta miñagaz bere; eta bai konbersaziño luze zoragarrietarik iges egiteko.