8. BURUA

Zelan ekandu gaistoak gogortzen
ta ardurabagetuten daben bekataria.

1 §.

        Gauza deungea ta pelligruzkoa da, oraindiño esanik doian legez, bekatuetan egoteaz, irauteaz, jarraitzeaz artuten dan oitura, ekandua, usadioa. Baña orandiño deungago ta pelligruzkoago da usanza onen osteko ondoa: azi atatik sortu, erne, jaio ta datorren garaua, ak emoten daben frutua, zeñ dan bekatuan itsututea, sor-gortutea, gaistoagotutea, ez larritu, ez arduratutea, eta lotsea, ondrea ta prestutasun guztia galdurik, deungero egiñaz preziatutea, olguratutea ta gala ta banidade egitea.

        Inguruan jira-biran dabiltz gaistoak, diño Dabid erregeak (Psal. 11): Babiltz, baña inguruka, probetxu baga, beti lengo lekura biurtzen diriala. Alan dabillenak egiten daben irabazi guztia da lurra oñazpitutea, estututea, zapaldutea, gogortutea. Eta, zenbat eta geiago dabillan, ainbat zapalduago ta gogorrago egiten dau lurra. Onelan, bekatariak bere bekatuan ibilteaz, usatuaz, sarrituaz gogortzen dau bere konzienzia, malluak, gabiak jungudea gogortzen daben legez.

        Adietan emoten dau Eskritura Santuak, umerriak, aumeak, aunzumeak legez diriala gaistoak, ta azkeneko egunean ezkerreko aldean ifiniko dituela Jangoikoak (Math. 23). Aunzkumea, gaztea dan artean, ona da jateko, samur dago, bigun dago; baña galduten dau adinak: gero ta gero doa galduaz, gogortuaz, zalduaz. Adinak, urteak aumea egiten dabe aker.

        Bekatariak lenengoan, bekatu gitxi daukenean, dirudi oraindiño zerbait balio dabela, samur dagoan lekutik, bigun dagoan zatitik atal, parte onik ta gozorik badabela. Eta, alan, orduan sermoiakaz, adibide onakaz, gaixotasunaz, bere lagunak ilten jakozala ikusteaz, trumoiaz eta onelako beste era askotara ikaratuten da, minduten da, sentikor egiten da, ta lotsaturik bere buruaz, etorkizunaz gogoratuten asten da. Baña bekatuz bete ezkero, ekandu oiturazkoa artu ezkero, usatu ta atara egin ezkero, zartu ezkero, gaisto[tu]ten da, deungagotuten da, txartuten da eta ardurabagea egiten da; eta aldez angeru gaistoakaz bardindu ta paretsu egiten da, aen antza artuten dau.

        Angeruak bere adimentuz erdetsi al eban guztia, ez guk legez apurka, gitxika, zatika ta pensatuz, ezpada beingoan, bat-batean, batera ta osoro erdetsi edo alkanzatu eban; ta lenengoan artu eban bideari darroio beti, ta jarraituko deutso betiko iraute guztian. Bein makurtu ezkero alde batera, ezin zuzendu liteke bestera, ez atzera biurtu. Eta alan jazoten jaku guri bere ilten gareanean. Bada, San Juan Damaszenok diñoanez (lib. 2 orth. fid.): Angeruetan bekatuak egin ebana, egiten dau gugan bere eriotzeak. Oneek bekatu egin ezkero, ez euken erremediorik, ez eta guk bere bekatu mortal edo eriozkoan illezkero. Bada angeru gaisto edo deabruen egotaldira urtuten gara gu bere, bekatu eriotzkoa eginik, bekatuetan gogortzera, itsututera ta ez minik ta larritasunik, ez ardurarik artzera gatozanean. Angeru gaistoa beingoan galdu ta gogortu zan betiko; alan bada, gu bere, ez beingoan, baña bai askotan ta bekatu asko eginez, eta eurotan usatuaz ta ekandutuaz, galdu ta gogortzen gara.

        Eta alako bekatu gogortuz gerozkoa deituten da Espiritu Santuaren kontrako bekatua dala. Zerren artaraz gero maliziazkoa da. Eta zelan argaltasunez egiten dan bekatua esaten dan Aitaren kontra dala; eta jakinezaz edo ignoranziaz egiten dana, Semearen kontra dala; alan maliziaz, gaistakeriaz ta deungetasunez egiten dana bere, esaten da Espiritu Santuaren kontra dala. Eta bekatu au da ain pelligruzkoa ta ikaragarria, eze itanduten dau Santo Tomasek (22 q. 4 et seq., q. 14, ar. 3) ea parkakizun, parkagarri danez, parka al litekeanez. Eta lenengo eranzuten dau, beintzat merezitzeaz dan aldetik, eztabela parkaziñorik merezi, maliziazkoa, gaistotasunezkoa dalako. Bigarren eranzuten dau, maliziazkoa dan ezkero, eztala berez ta bere egitez, parkakizunetarikoa. Bada, oi dirian legez gaixotasun batzuk ain andiak, gorputz guztia argaldurik, maskarturik, jausia, adorebagea ta ezindua ifinten dabenak, ta gaixoari ain eransiak, oratuak ta eutsiak egiten jakozanak, non bere izatez ta egitez eztaben erremediorik, eztirian osagarriak, sendakizunak: Alan gaisto okerraren, gogortuaren, itsutuaren, ardurabagearen bekatua, gatxa, gaixotasuna bere ain da andia, non bera danez, berez ezta osagarria, ez parkagarria. Zerren osatuteko, sendatu ta sendotuteko, parkatuteko bear dirian sendagaiak, osagarriak, bitartetasunak, berak bere erruz, maliziaz ta borondate gaistoz, bere nai-guraz ta jakinen ganean itxiten dituz probetxu baga igarotera ta galtzera. Eta, alan, alango bekatu Espiritu Santuaren kontrakoa danagaitik diño San Mateok (12), eztala parkatuko mundu onetan, ez bestean.

        Egia da, izanik Jangoikoaren miserikordia ta ontasuna neurribagea, mugarik eztabena, jazoten da, alako bekatuak bere batzuetan parkatuten dituela. Baña, Santo Tomasek diñon legez (ubi supra), ez sarri, ez ugaritasunaz, ez askotan, ezpada gitxitan, milagroz legez. Eta esaten danean alako bekatua eztala parkatuko, aditzen da eztala parkatu, ez Jangoikoak eziñ parkatu leielako, edo batzuetan parkatuten eztabelako, ezpada gitxitan, meatz, ozta, nekez ta gatx parketan dituelako; bai ta, zerren maliziazkoa dan, ta ez argaltasunekoa, eztabe alakoak berez parkamenik merezi.

2 §.

        Itanduten dabe teologoak, ea zegaitik deituten dirian bekatari batzuk besten artean gogortuak, itsutuak ta Jangoikoak berak bere larga itxiak. Eta Jangoikoaren aldetik danez, ezta erraz jakitea, ezta erraz errazoia emotea ta idorotea. Bada, Jangoiko maiteak alan bekatuan gogortuai, zein ganeko bekatari guztiai emoten deutsez mundu onetan dirauen artean salbetako ta bekatutik jagiteko bear dituezan graziak, argiak, laguntza, eskerrak ta mesedeak. Aren aldetik da bear dana, ezta ezer falta, ezta utsik, eskasik, urritasunik. Jangoikoak eguzki argi ederra legez, argi ta on egiten deutse onai ta deungai (Mat. 5). Eta San Pablok diñoanez (2 Timot. 2), guztiak salba ditezen gura dau; guztiai dei egiten deutse; guztien biotzetan dago ate-joka, guztiai biotz-kisketadak biraltzen deutsez, ta gura dau idigi dagioen, diño San Joanek (Apocal. 3).

        Baña, orrez guztiaz, leku askotan Eskritura Santeak diñoan legez (Exod. 4, Roman. 9, Ysai. 6), bekatari batzuk, besten artean dirian legez gogortuak, itsutuak, Jangoikoak largarik legez bizi dirianak, ta beragaitik Jangoikoak berak faraon legez sor-gortu ta itsututen dituenak: dirudi bear litekela Jangoikoaren aldetik billatu ta emon onetara dakartzen errazoi, kausa ta bidea. Eta idoroteko, jakin bear dozue eze, dakusenean gure Jangoikoak bekatuan jausirik ta sarturik gagozala, bide ta era askotara baliatzen dala gu bekatutik ateratzeko. Maña ta traza askoz baliatzen dala, gu bide onean ifinteko. Zelan geure borondatearen jabe garean ta geure eskuan daukegun; zelan nai badogu baietz, ta gura ezpadogu ezetz esateko libre gagozan, gure borondate libre onen erara, ezertan bere eragotzi baga, deitu ta gakarz Jangoikoak beragana. Eta, geienetan, lenengo aldian ezteusku dedar ta indar andiaz deituten, San Pablori deitu eutsan legez. Baña dei egiten deusku gitxika, bigun, gozoro, maiñaz, konzienzia saminduaz, gaixotasuna biralduaz, predikarien esateakaz, ta beste makina bat era ta moldez. Eta onela, lenengo deituten deuskunean eranzuten badeutsegu, zur zoli irazarriak, prest bagagoz, beraganduten abiatuten bagara, gero bigarren aldian biziago, sendoago, indartsuago deituten deusku; eta onela irugarrenean, ganerokoan ta andik atxina edo aurrera. Alakoz eze, non azkenean osoro ta alde guztietara, barrutik ta kanpotik deiturik ta mesedeturik, bere grazian ta adiskidetasun zorionekoan ifinten gaituz geure erru, uts ta deungetasun guztiak parkaturik. Baña lenengo deiera, esker ta mesede gozo maiteaz konturik egiten ezpadogu, ez jaramon ta enzun-gor egiten badogu, eurokaz baliatuten ezpagara, biotz onaz ondo artzen ezpadoguz, biurtzen bada bere oraindiño barriz Jangoikoa lenengo mesedetara euretara; ta oraindo orduan deitzen bagaitu bere asko dan beste; eta aurrerako prestik badago bere, beste orrenbeste dei ta mesede egiteko edozein bekatari danik gaistoenari; ez baña orduan, ezta komunki aurrerago igaroten. Esan gura dot, len legez bai, baña ezkaituela orduan len baño indartsuago ta sendoago deituten ta mesedetuten. Eta au gure faltaz ta erruz.

        Alan diño jakintsu batek: Ezteuskuz emoten grazia bere gañezkoak, goi-goituak ta eragingille andikoak, eztoguzalako ondo artuten komunak, guztirokoak, guztientzakoak. Kenduten deuskuz bigarrenak, dongero usatzen doguzalako lenengoak. Zerren gauza txikian ta gitxian leiala ta prestua danari ondo emon lekikioz lan ardurazkoak ta andiak. Gauza gitxian kontuzkoa, fidela zinialako, sartu zaite Zeruko gloria andi bete gozoan, diño Jesusek (Mat. 25). Dirudi, bestetik, leiala ta esker onekoa eztanari, emon jakona bere kendu bear lekikiola. Ondo merezi ta egiña da, aurrengo mesede txikiaz konturik egiten eztabenari, eztakiozan emon andiak. Gureak dira erruak. Bada, San Agustinek diñonez (serm. 88 de tempor.): Eztau beinbere Jangoikoak itxiten gizona, baldin gizonak lenik larga ta itxiten ezpadau Jangoikoa. Mesede komunak, guztientzakoak, ta berez asko dirianak emoten deutsez bekatari gogortuai, gaistoenai bere, baña ez bere ganekoak, eragingilleak, oi-ezak. Eta agiri da ezetz. Bada, zelan doian asko graziatik graziara, laguntzatik laguntzera ta mesedetik mesedera, grazia ta mesede euren ganezkoak oi dirianak baño andiagoak dituenak, bertati lenengo ukutuaz sentikortuten dira, abiatu ta mugituten dira, bide onean jarten dira. Edo beintzat badabe euren barruan atsekaba bat, konzienziaren lotsatasun, mintasun, erretasun andi bat, ta ain andia eze ezin ondo euren bekatuetan egon, ez sosega dira. Baña mesede ta bitartetasun euren gañezkorik, komunak ta oi dirianak baño andiagorik ez dabenak, eztabe alako konzienziako lotsatasunik, biotz-kisketadarik, bildur ikara andirik izaten. Lenago bai sosegatuak, epe ta presona seguruak legez dagoz, ta alan egotea da euren atsegin guztia. Alan diño, alangoakaz berba egiten dabela, Espiritu Santuak (Prov. 2): Deungero egitean ta egin ostean, guztietan atsegintasuna artzen dabe, atan poztuten dira. Beste bein diño (ibi. 18): Gaistoak bekatuen oxin ondarrean sartu ezkero, ta aetara luzero egin ta ekandutu ezkero, ez dau ardurarik, konturik, bildurrik; ganeko gaistakeriak ezerezkeria bat legez egiten dituz. Job santuak bere dino (cap. 15): Presona egartsuak ur otza legez, edan ta irunsiten dituez bekatuak. Esan gura dau, erraz, ardura baga ta artan atsegin artzen dabela. Alakoai, dirian legez Jangoikoaren arerioak, ta areriorik andi en ak, ezteutse emoten bere adiskideai edo arerio gitxiago dirianai emon oi deutsezan irazartasunak, zolitasunak, barruko dei ta berotasunak, ta beste argi, esker ta mesede ixil ezkutatu batzuk. Eta oneek ez emonik, eurak euren erruz itsutu, gogortu, nasai zabartuten dira. Alan dino San Agustinek, Faraonez berba egiten dabela (Serm. 88 de temp.): Jangoikoak bekataria larga ta itxitea, itsututea ta gogortutea ezta, ez, Jangoikoak berak a itsumen ta gogortasuna emotea ta ifintea. Baña da Jangoikoak ez argitutea, ez beratu, bigundu ta samurtutea, ta mesede bizi andi ganezkoak, bekatariak berak alan bere zorigatxez mereziturik, ez emotea; ta beragaitik alan itsu sor-gor gogorturik itxitea. Onela aditu bear da, ta au da Jangoikoaren aldetik emon al liteken errazoia, zegaitik esaten dan, bekatari batzuk besten artean diriala itsuak, gogortuak ta Jangoikoak itsutu ta gogortuten dituela. Esan gura dau bigarren mesede andiak bere erruz ezteutsezala emoten; ta itsu ta gogor ditezen permiti edo laketuten dabela.

3 §.

        Zergaitik esaten dan, bekatari batzuk besten artean diriala itsutuak, gogortuak ta Jangoikoak berak bere itxiak, bago gure aldetik bere errazoi bat, oraindiño argiago ta adietako errazagoa; ta da bekatariak bere bekatuetan luzero irautea, jarraitutea, ekandututea, oitutea ta egotea. Andik, alan egotetik itsutu, argibagetu, ilundu ta gogortuten da bekataria. Andik onera baño, gaistotasunera jausiago, makurtuago ta emonago geldituten da. Andik sustraiak egiten dituz. Azkenez, andik bekatuak beretu ta beraganduten dau, jan ta edan baga baño geiago, bekaturik egin baga ezin egon litekela irudituten jako.

        Egiten dozu gaur bekatu bat, ta bekatu onezaz gomutetan zara arratsean, lotsatuten zaitu zeure konzienziak. Egiten dozu biar beste bat, ta orduan bere gogoratuten jatzu. Baña gaur baño biar gitxiago gomutetan zara. Lenengoan sentikor, ta geroago gitxiago. Lenengo bekatua egiten dozunean, bildur zara, bigarrenean bere bai, baña lenengoan baño gitxiago. Eta ainbat egiten zara bekatura, ainbeste darroiozu, ze alde guztitik bildurra galduten deutsazu: atara egiña, usatua ta oitua legez, atan gozatu, poztuten zara; ta andik ara bapere ezpazendu baño geiago eztozu jaramoten, ez konturik egiten. Bekatu bat baño eztaukena, minbera da, mintsu da, sentikor da, bildur da, ezin sosega diteke; baña eun dituanak, bekatua bekatuari batu ta eransirik, bekatuz beterik dagoanak ez dau ardurarik, ez sentimendurik, ez bildurrik, ez konturik. Zerren usatuaz, oituaz, ekandutuaz batean, itsutua, gogortua, ganora bakoa ta sustraiak eginik, bekatuetan barrurago, sakonago, ondatuago ta sartuago geldituten da.

        Gizon batek, bere sort erritik kanpora, Indietara edo beste leku urrin batera urteten dabenean, ta oraindiño bere erri urrean, inguruan, ondoan danean, sarri begiratuten dau atzera bere jaiet erriko mendietara. Baña aurrera igaro ezkero, bere erria ta erriko lurrak begiz galdu ezkero, biurtu ta itzulten da beste aldera, joan bear daben ta doian leku atara; eta an bere begiak ta gogoa ifinten ditu. Bada, au berau jazoten jako len ona ta jangoikotarra izanik, aspaldi baten bekatu baga egonik, bekatu egitera abiatu, prestatu ta doianari. Abiadura ta asiera barri atan, sarri askotan begiratuten dau atzera, itxi daben erri on prestu maiteari; agaz gogoratu ta gomutaturik, emoten ditu zizpuruak ta arrauziak, artzen dau bere biotzean tristura ta naibagea. Baña bekatuetan aurrera igaro ezkero, lenagoko aztura, oitura, ekandu ta egite onak begi-ikustetik galdu, igaro ezkero, gogotik larga ezkero, bere gogo, asmo ta biotz guztia ifinten dau orduan darabiltzen bekatuetan ta atseginetan. Eta andik ara, eztau lengo erriaz ta bizitzeaz konturik egiten; urrin, asago dago; oraingoak daroioz bere gogoa, zenzunak, almenak ta dan guztia.

4 §.

        Bekatu bat egiten dozunean, gaixotuten da arimea; bi egiten dozuzanean, gaixoagotuten da; ta asko eginez atara egin, ekanduten zareanean, ta ekanduturik, ekandutua legez, aetan goza ta poztuten zareanean, orduan gaixoago zagoz, orduan urrinego dabil arimea. Eta alangoak, ez adibide onez, ez predikarien esatez, ez bere lagunak ilten jakazala ikusteaz, ez beste onelako gauzaz, eztau konturik egiten, eztau jaramoten, ez onik ateretan, kaltea baxen.

        Alakoari jazoten jako Jangoikoaz, gaixo bati medikuaz gerta oi jakona. Mediku osagillak emoten deutso gaixoari edari bat, purga bat; berez, bere egitez, beragan danez ona ta gaixotasunari ondo dagokana. Baña purga ona izanagaitik, gaixotasuna da ain andia ta indartsua, gaixoa ain dago jausia, argal ta maskartua, igaroa ta usteldua, eze ezteutso purgeak bapere onik egiten, gatx baxen. Osagilleak ta osagarriak eztabe errurik. Nogan, bada, dago uts egitea? Barruko gaixotasunean, barruko usteltasun ta prestaera txarrean. Onela bada, gure Jangoikoak Zeruko Mediku Sendagilleak emoten deutsoz bekatari gaixoari edariak, osagaiak, abisuak, deiak, adibide ta era askotako sendagaiak. Baña dirian guztiakaz bere ezta osatuten. Geiago bai, orduan gaixoago egiten da, urrinego aldegiten da. Eta nok dau errua? Ez medikuak, ez Jangoikoak. Nok bada? Gaixoak berak, bekatariak berak: alde guztiz galdua, loitua, atsitua, kirastua, usteldua ta sustraiak eginik, bekatuz ta ekandu gaistoz beterik egoteak. Eguzkiak beratu ta bigunduten dau argizegia, ta gogortu lur lupetza. Eta nondik dator au? Ez eguzkia beraganik: zerren onek biak bardin berotzen ditu. Baña au dator argizegia ta lurra euren artean banaak izatea ta era biko izatea eukitetik. San Pedrok ta Judasek, biak egin eben bekatu; ta biak deitu zituan Jangoikoak; biai emon eutsen osagarri, bitartetasun, laguntza ta graziarik asko. Eta onez guztiaz, osatu ta ondu zan bata, ta ez bestea. Osatu zan San Pedro Jangoikoaren graziaz, ta gelditu zan osatu baga Judas, bere erruz ta borondatez; eta bere gatxa sekula osatuko ezta.

        Jangoikoak gorde zagizala bekatua ez sentitzera etortetik, bada alakoai dirautse Jangoikoak berak (Joan 8): Zeuroen bekatuan ilgo zara, zerren atan gogortuak ta bildur ikara bageak zagozen. Eta diño Espiritu Santuak (Eccl. 5): Biotz gogorra dongero izango da bere azkenean.

        Baldin itxiko bazendu arri andi bat eskuetarik, nora joango ete liteke, gora ala bera? Seguru da bera joango litekela. Bada, arima galdua ainbeste urtean, arria legez, bekatuan urtetua dagoana ta egongo dana, norako da bere azkenean, Jangoikoak bere eskutik larga dagienean? Ezta zer itandu. Zorakeria andia da, arria bera legez, bekatuan dagoana bere eztala Infernura jausiko uste izatea. Bada, arria zein pisutsua dan, ain pisutsuago da bekatua.

        Bada zuk, igaro dirian urte guztietan beinbere ondo konfesatu baga, bekatuan gogorturik ta ardura baga zagozan orrek: zertara etorriko zareala uste dozu? Zelan dozu esperanza, itxaromena salbetako? Eztakizu, mundu onetako aldia dagizunean Infernua zuretzat dagoala? Zu lakoak gaitik esaten dala: jausi zirian arri astun bat legez ondarrera?

        Bada onela, ezta gerotik gerora ibilli bear. Ezta denpora luzean bekatuan iraun ta egon bear. Zerren a egotea da gure zorigaistoko galdugarria, ondamendia. Andik erne, sortu, jaioten da usadioa; usantzatik eder-eretxitea, eder-eretxitik bildurra galtzea; bildur ta ardurea galdutetik ez sentitzea; ez sentietarik itsututea, gogortutea; ta azkenean, lotsea galdurik, atan preziatutea, poztutea, eta baneria ta atsegiña eretxitea. Eta andik ara, gerorengo agaz konturik ez eginik, deungero dago, urrin dago, illaren antzekoa egiten da.