45. BURUA

Zeruko bidea ze erraza dan.

1 §.

        Egi au, zeruko bidea erraza dala, era askotara ta errazoi askogaz baieztu lei. Lenengoa da San Juan Ebanjelisteak diñoana: Jangoikoaren aginduak eta lege santua eztala astuna, eztala gatxa, eztala nekezkoa. Espiritu Santu berak diño: Mandamentu santuak gordeten dituanak eztau gatxik ikusiko; alangoa pozik, atsegiñez beterik biziko da. Jesu Kristo egiak berak diño: Erdue nigana neketurik, arikaturik, astundurik zagozan guztiok; ta nik arindu, gozotu, nekebagetuko zaituedaz. Artu egizue nire buztarria zuen ganean, ta ikasi eizue niganik ta ni nasan legez umillak izaten, ta idoroko dozue zuen arimentzat bakea, sosegua, konsuelua ta atsegiña.

        Ikasbide onek, diño San Hilariok, berba egiten dau batez bere lege zarreko zirimoniaz kargaturik ta pekatuaren pisuaz astundurik bizi zirian mundutarrakaz. Onei dirautse Jesu Kristok, legez aldaturik, lengo lege zarra largarik ta pekatuen karga astuna itxirik, artu daiela beste karga modu bat, buztarri leun arinago bat, bizitza molde errazago bat, lege gozoagoa ta agindu barri batzuk lengoak baño obeagoak, zelan dan Ebanjelio santua; ta onen moldera bizirik, ikusiko dabela ze gozo, ze arin, ze pozik aurkituko direan; ta gogo onaz ze erraz, ze neke gitxiz serbituko daben Jangoiko maitea; ta ze leuna ta arina egingo jaken bere lege ta buztarri santua jasotea, zeruko bidean ibiltea, pekaturik iges egitea, zerua irabaztea.

        Jesu Kristok esan ezkero arina, gozoa ta jasokizuna dala bere buztarria, bere legea, alakotzat euki bear dogu, zerren Jangoikoak ezin esan lei guzurrik. Baña au berau diñoanak berak dirausku, zeruko bidea estua ta bedarra dala, gatxa ta nekezkoa dala; ta gitxi dabiltzela bide onetan. Eta, barriz, infernurako bidea andi zabal gustosoa dala, ta askok igaroten dabela. Batean adirazoten dau erraza ta zabala dala zeruko bidea, ta bestean gatxa ta gogorra dala. Batek esan gurako dau: Zelan liteke au? Zelan erraza ta gatxa, estua ta zabala? Orra emen non erakusiko deutsudan.

2 §.

        Gai oni eranzuteko, jakin bear da ze, baldin alde batetik Jangoikoaren lege santuari berari begiratuten badeutsagu, ta ze zuzen ta osoro gorde bear dogun; ta bestetik geure aragi argal erbal jausikorrari, irudiko jaku gatx ta latz dala Jangoikoa serbietea, ta onen lege ta agindu santuak gordetea. Baña gogoratuten badogu Jangoikoaren laguntza, etorkizuneko itxaromena, sariaren segurantza, gogo on ta borondate amorezko baten indarra; ta, guztien ganetik, ontasunean dabillanari Espiritu Santuak emoten deutsan indarra, berotasuna, biotz ta gogoa, espiritu ta laguntasunari begiratuten badeutsagu, idoroko dogu eztala gatx, ezpada erraz; ez estua, ezpada zabala; ez astuna, ezpada arina ta gozoa dala Jangoikoa serbietea ta aren lege santua gorde, kunplitu ta betetea.

        Gatxa dirudi Jangoikoaganako bidea ta bere agindu santuak gordetea. Baña, norentzat dira gatx? Barrientzat, oitu bageentzat, nagientzat, nasaientzat, epelentzat, gogoz ta borondatez abiatuten eztirianentzat, aurrera ta gerokora begiratu bage, etorkizunaz konturik euki bage, aragiak eskatu ta buruak emoten deutsena egiten dabenentzat, Jangoikoaren amorerik eztabenentzat. Baña ezta gatxa, ezta latza, ezta gogorra, ezta nekezkoa aragiari jaramon baga, errazoiaz baliatu ta gobernetan direanentzat, etorkizunari begiratuten deutsenentzat, gogoz, amorez ta egiaz abiatuten dirianentzat.

        Baldin Jesu Kristoren Ebanjelioa, legea, buztarria, karga dala enzuteaz larritu, laztu, bildurtu, atzeratuten bazara, diño San Juan Krisostomok, zeure otztasunari, nagitasunari, zeure buruari errua bota egiozu, ta ez besteri. Bada, gogoz ta borondate on batez prestaturik abiatuko bazintekez, ez litxakezu irudiko gatx nekezkoa, ezpada gozoa, arina, erraza. Bada, San Krisostomo berak diñon legez, berez gatxa, astuna, nekegarria dan gauza bat, erraz, arina, gozoa egiten da gogoz ta pozik artuten danean. Mandamentu guztiak dira errazak amorea dabenentzat, diño San Agustinek. Dan gauzarik errazena egin bedi gogo gaistoz, ta gatxa izango da; danik gatxena egin bedi gogo onaz, ta erraza izango da.

        Onegaiti San Juan Ebanjelisteak, amorea dabenaz ta eztabenaz berba egiten dabela, diño: Amorea dabenari mandamentu guztiak irudituten jakaz bat. Baña amudiorik ez dabenari mandamentu bat bakarra iruditzen jako asko mandamentu. San Agustinek diño amoreak daroala bakotxa gura daben lekura, pisuak balanza daroian legez. Guztia dago gogoan, guztia dago borondatean ta amorioan.

        Mandamentu guztiak amoriotik ta maitetasunetik asten dira, kunplitzen dira, gordeten dira; ta maitetasunera, euren tokira, lekura, azkenera, etxera legez bildu, batu ta biurtzen dira. Bada, au alan izanik, maitetasuna, karidadea daukanentzat erraz izango da mandamentu guztiak gordetea. Amoreak mandamentuai euren garratztasuna gozotuten deutse; mintasuna eztitu ta gozorotu; gatxtasuna erraztu, astuntasuna arindu.

        Dabid erregea egoan amorez suturik ta, Jangoikoaren mandamentuak errazak iruditurik, esan eban: O, Jauna, zure aginduen bidea ain da bide gozo atsegiñez eztitua, ze onetan ibilteaz atsegin geiago artzen dot, munduko aberastasun, ondasun ta olgura guztietan baño. Ezin esan nei, ze gozotasuna emoten deusten nire aoan ta saman zure mandamentu santuak: eztia baño gozoago egiten jataz. Amoreak beroturik ta sendoturik egiten zituezan lenago santuak Jangoikoaren serbizioan ainbeste balentia; igaroten zituezan neke ta penarik gogorrenak, eriotza [ta] martirio latz arrigarriak.

        Zelan ta zegaiti Jakob aita aurren santuari iruditu jakazan laburrak ta denpora gitxikoak Rakel ederraz ezkontzeagaiti igaro zituan zazpi urteko neke ta serbizioak? Maite ebalako, asko gura eutsalako, amorioz beterik biotza eukalako. Amudioak aldats guztiak goiartu, benzututen ditu. Agaiti santuai eritxen entero gitxi Jangoikoagaiti egiten eben guztia, maite ebelako. Apostolu santuak nos eta persekuziño, desonra, karzela, neke geiago eukeen, orduan egoten zirian pozago, kontentuago; gozotasunez betetzen zirian, zekusenean euren buruak persegiturik, azotaturik; Jangoikoaren amorez beterik egozalako; Jaunak berak indartu, sendotuten zituan gogortadeak, nekerik andienak igaroteko.

        Orregaiti diño San Agustinek: Amorioz ta gogoz dabiltzanen nekeak eztira nekezkoak: aetan atsegin artzen da. Eiztariak, arraintzalleak, pelotariak, danzariak nekatzen dira; baña, orrez guztiaz, neke guzti a solasa, olgura, dibersiño, fiestatzat artuten dabe. Maite dan gauzan, edo ezta nekerik, edo maite da nekea; edo ezta lan latzik edo, baldin bada bere, atan olgura artuten da.

        Ikusiko dozu zeinbat neke igaroten dituan ama batek bere ume txikiaz; ta alanbere, umetxoa gaixorik, mindurik, errerik, negarrez, ernegaturik, gogaiturik, zikindurik dagoanean; ta bere loa, sosegua, jana eragozten deutsanean bere, ari daragoio, zaindu ta kontuz darabil gau ta egun. Bai ta onetan atsegin artzen dau; ta seintxoaz, milla erokeria esaten dituala, jostatu, jolastu, poztuten da. Eta au guztiau maite dabelako, bere biotzeko kutuntzat daukalako. Maitetasun, asko-gura onek aztu eragiten deutsaz neke guztiak, poztu, gozotu ta ezerzat emon gauzarik gogor gogaikarrienak.

        Onela bada, kristiñau fededun bati bere arindu, erraztu, gozotuten deutsaz neke pena guztiak; aztu erazoten deutsaz Jangoikoaren lege santua gordeteko igaro bearko dituan nekeak, berari deutsan maitetasunagaiti. San Agustinek diño amorioak leundu, eztitu, arinduten dituala gauzarik latzenak, gogorrenak, nekegarrienak. Ezta gauzarik amorearen indarrak bigundu, ezi, beraatu, goiartuko eztabenik. Amorante batek, amorez beterik ta itsuturik dagoan batek, nekerik andienak daroaz gogo onez; gau ta egun txar asko igaroten ditu bere adiskide maiteagaiti. Guztia egiten jako utsa ta eroankizuna, amoreak itsuturik daukalako.

        Munduko amudio aragizkoak au egiten badau, zer egingo dau Espiritu Santuaren suaz, amoreaz, graziaz ukuturik, beroturik, garturik dagoan arima batek? Zeinbat gitxiago sentituko eztitu munduko nekeak; eta zeinbat errazago eroango eztitu Jangoiko maitearen serbizioan idoroten dituan aldats gorak, krutzeak, naibageak ta nekeak? Bada, amudio garbiak, zeruzkoak, Jangoikoaganik datorrenak indar geiago dauka ta euki bear dau, deabruaganik datorren amore nazkagarri, loi, zikin, kirats atsituak baño. Eta onegaiti, errazoiaz diño gure Jesus maiteak, bere Ebanjelioko buztarria leun erraza dala, ta bere karga edo zamaia arina dala.

3 §.

        Gogozko gauza gozo, arin, erraz, maitegarria da Jangoikoa serbietea ta bere agindu santuak gordetea, ez asieran, ez lenengoan, zerren aragi gaistoak, griña txarrak, usadio, ekandu ta oitura deungeak kontra andia egiten dabelako. Baña, atara egin ezkero, probatu ezkero ta espiritua aragiari jaundu ezkero, ez da munduan Jangoikoa serbitzea baño gauza gozo zalegarriagorik. Zapatak, oñetakoak janzi barrian estutu ta min egiten dabe; baña egun batzuetan erabilli ezkero, moldatu, bigundu, oñaren neurrira datoz. Oña sorturik, loak arturik dagoanean ta gorputza gogor, nagi dagoz ibilteko ta jagiteko; baña bein jagi ezkero, piska bat mugitu ezkero, bertati sendotu, indartu, irazarri ta bizkortuten dira. Presona jatun batek, matralla andituaz, aginetako minaz dagoanean, eztau gusturik artzen jaten asten danean, lenengo kopauan; baña bein asi ezkero, andik ara jaten dabena ona ta gozoa idoroten dau.

        Berberau jazoten da Jangoikoaren serbizio santuan ibilli gura dabenaz: lenengoan ikusten da nagi, epel, gogor, agor, leor, atzeraturik; baña, artara egin ezkero, abiatu, zaletu ta oitu ezkero, berotuten da; gogoz darraio Jangoikoari, ezta aspertuten, ezta ase betetzen. Beste janariak ilten dabe gosea, diño San Gregoriok, baña Jangoikoaren serbizioko jateko on onek geitu ta biztuten dau. Zerren barrurago obeago ta gozoago idoroten dan.

        Munduko atsegiñak, diran andienak bere, denporeaz aspertuten dabe; baña Jangoikoarenak geroago ta geiago biztu ta geituten dabe gustua. Eta andik ara, ekandutu ezkero, atsegin andia da Jangoikoaren bidean ta serbizioan ibiltea, bere agindu santuak gordetea, bizitza on bat egitea.

4 §.

        Bai ta atsegin andia da Jangoikoa serbitzea, emendik datorren probetxu, sari, irabazte ta onagaiti, baldin ifinten baditu gogoa ta begiak zeruan emongo deutsen sari ugari gozo betean. San Juan Krisostomok diño, gauzarik gatx nekezkoenak egiten direala erraz, gozo, arinak etorkizuneko bizitzaren itxaromenaz. San Agustinek diño, dan lanik andiena txikituten dala, kargarik astunena arindu, andik etorriko dan irabaziari begiraturik. Lan bearraren konsolagarria dala sariaren esperanzea. Gura badozu, diño santuak berak, iraun lanean, gogoratu egiozu oni darraion sari ta irabazteari.

        Jatekoaren gisua, diño San Anbrosiok, dala baraua ta gosea. Zeinbat gose gosetiago, ainbat janaria gozoago, zaleago. Zelan gosea dan janari guztien salsea, janbidea, gisua; neke guztien konsolagarria, zalegarria, atsegin emollea ta arintzallea da nekeari datorkan saria ta pagua. Onegaitik ziñoan Dabid errege santuak: Erabagi neban, Jauna, zure mandamentuak kontuz gor[de]tea, emetik elduko jatan sari, on, probetxuagaiti. Iñok ezer itxaroten eztaben lekuan, nagi dago; oiña astun dauko, gogoa illik; baña irabaztearen itxaromena dabenak, oñak arin ta bizkor ditu.

        Nekazariak frutuen esperanzan gogo onez igaroten ditu lur lanetako nekeak, gose-egarriak, otz-beroak, eguraldi txarrak. Merkatari batek ondasunak irabazteko deseoaz, itxasoz ta leorrez, gau ta egun, iños aspertu baga egiten ditu joan-etorriak, or-emen ibilteak, bide-inguruak. Irabaztearen esperanza onek biztu, abiatu, irazartzen dau mundu guztia. Ta ori alakoz eze, esperanza onegaz egiten jakez udak negu, gaubak egun, euria aterri, minak gozo, nekea atsegin, naibagea poza, pozkaria, gozotasuna.

        Bada, baldin mundu onetako irabazi labur uts baten esperanzeak, ta askotan engañaturik itxiten gaituenak, ain gogoz, ain arindurik, ain gozoro bear eragiten badeusku, zer egin bear eztogu zeruko esperanza, uste, sari ta etorkizunagaiti? Irabazte guztien ganeko irabaziagaiti? Au gogoratuten dabenari irudituten jako erraza ta gozo[a] oraziñoan egotea, arerioari parkatutea, aragiaren nai-gura gaistoak itxitea, barau egitea, sarri konfesetea, zeruko gauzetara emotea. Zerren daukan esperanza, oraingo neke laburrak gaiti emongo deutsela zeruko gloria, betiko saria.

        Agaiti diño San Agustinek: Gogoratuten badozu ze sari andia, ze zorionezko ondasunak emongo deutsuezan oraingo neke gitxiak gaiti, esango dozu ez dozula orrenbeste merezi ain gitxigaiti.

5 §.

        Bai ta idoroko dogu erraz ta arin Jangoikoaren lege santua, gogoratuten badogu legeko buztarri au bien artean jasoten dogula: Jangoikoaren laguntzaz geuk. Onegaiti zirautsen Jesu Kristok bere ikasleai Jesemaniko ortuan: Sufritu egizue orain emen puska bat, itxozue apur bat, zagoze piska baten irazarririk oraziñoan nigaz batera, nire laguntzan. San Pablo Apostoluak ziñoan: Nik besteak baño bear geiago egin dot, baña ez neuk bakarrik, ezpada Jangoikoaren graziak lagundurik; ez da gauzarik nire lagun on onegaz egin ez neikenik.

        Konsuelu andia da geure lan, bear, estura, premiñetan lagun on bat eukitea. Konsolatu ta poztu gaitezan, bada, ikusirik guztian lagunduten deuskula Jesu Kristo geure laguntzalle maiteak. Egiteko on baten zabiltzanean, etzagoz iños bere bakarrik; zugaz dago Jangoikoa; lagundu, zuzendu, gidatuten zaitu. Ta onegaiti da erraza ta arina Jangoikoaren lege santua: berak parterik geiena, astunena jaso ta daroalako.

        Jangoikoaren mandamentuak dira idien adarrak legez; barkuaren erremu edo arraunak legez; ontziaren bela[k] ta egaztien egoak legez. Adarrak karga dira; baña idiak karga onegaz karga geiago daroe. Dirudi kargeak karga eroaten laguntzen deutseela. Erremuak ta belak karga dira; baña eurakaz batera, arinago ta lasterrago doa ontzia. Egaztien egoak bere badabe pisuren bat; baña pisu onek eztau astunduten kargea, ezpada arindu ta goratu. Bada, San Agustinek diñoalez, egaztiak darabilz lurrean bere egoak, ta eurok jasoten dabe aidean egaztia bera: daroaz egoak ta egoak daroe gora. Esan lei, on baño kalte geiago egingo geu[n]skiola egazti bati, errukiturik bere ganean daroian egoa kargeaz, kenduko bageunskioz egoak. Zerren aidean egaz pozik ebillana, lurrean bakarrik ibilli bearko leuke.

        Beraz, karga badira bere, on dira adarrak, belak, erremuak, egoak ta bai Jangoikoaren lege santuaren buztarria bere. Bada, buztarri au karga izan arren, onegaz batera obeto, errazago, arinago igaroten dira munduko nekeak, atsekaba ta naibageak. Jangoiko lege emolleak lagunduten deusku legea gordeten; ta onetarako buztertu legez egiten da gugaz batera.

        Au ezaguturik zirautsan San Agustinek Jangoikoari berba labur baña ederrakaz: Jauna, emoizu aginduten dozuna, ta gero agindu egizu gura dozuna. Ezta antsi karga izatea, indar andia ta lagun ona danean. Jangoiko berak lagunduten badeutsu jasoten, esan ziñei erraza, leuna dala bere buztarria, ta arina bere karga edo zamaia.

6 §.

        Gure lege santu ta aginduaren kargea, ez bakarrik da arina, baita aringarria. Alde baterik kargatzen, astunduten bagaitu, bestetik arindu ta ateratzen gaitu beste karga, premiña, pisu askoren azpitik. Teologuak itanduten dabe, ea guk geure pekatuak gaiti Jangoikoari satisfazi[ño]rik, kitugarririk, ordearik emon giñeikion. Dirudi ezetz. Bada, Santo Tomasek diño satisfaziñoa, lema, ordetasuna edo kitu-saria dala, bestela zor eztoguzan obrakaz, geure esku ta naian doguzanakaz, gura badoguz baño egitera bearturik ez gagozanakaz, zor doguna pagatu, kitutu, ordetutea. Bada orrela, dirudi ezin e[gin] giñeikiola Jangoikoari kitutasunik, pagurik. Zerren dan Jangoikoa guztien ganeko ongillea, emollea, egillea, jabea; ta dogun guztia bere ontasun prestuari zor deutsegun; aganik dogu guztia, berak emona da. Ta au alan izanik, esan lei ez jakula ezer geure eskuan gelditzen, eztogula egite librerik berak agindurik eztanik; zeini teologuak deituten deutse obra gurez ganekoak, borondatezkoak, gura badoguz baño egitera premiñaturik ez gagozanak. Nolabait dirudi ez dala onelako obrarik; eta baldin ezpada, seguru da ezin kitutu giñeiola Jangoikoari zor deutseguna.

        Baña, orrez guztiaz, eranzun ta erakusten dabe teologuak, alde guztietara zordunak bagara bere Jangoikoari, orrez guztiaz, obra asko direala geure nai-gura libre borondatezkoan dagozanak, gura bagodu baño egitera bearturik ez gagozanak; zelan direan bariku guztietan barau egitea, astegunetan meza enzutea, gauberdiraño oraziñoan egotea, lur edo ol baten ganean lo egitea, gorputzean zilizio, latztasun edo nekegarri bat erabiltea. Gauzok egitera ezkagoz premiñaturik, borondatezkoak dira, g[u]eure aukeran ta eskuan dagoz. Bada, Jangoikoari zordun bagara bere, ta ge[u]re alegin, indar ta gogo guztiaz serbidu bear badogu bere; baña Jangoikoaren ontasuna ta prestutasuna da ain andia, ze kontentu dago guk bere mandamentu santu guztiak gordeteaz, guk pekaturik ez egiteaz; ta ganeko egiteak geure esku ta borondatean largetan ditu. Eta alan, mandamentuen neurria ifinteaz ta señalatzeaz gitxitu ta laburtu euskuzan mandamentuak ta kargea arindu euskun. Zegaiti ze, mandamentu señalatuak ta neurtuak ifini ezpaleuskuz, gauza guztiak izango zirian mandamentu.

        Onetan, bada, da agiri, errazoiaz esan ebala Jesu Kristok: Ene buztarria leuna ta erraza da, ta nire kargea arina, eroankizuna ta jasogarria. Alan da egiaz; ta karga izanik, da beste karga astunen aringarria, gitxigarria. Emeti atera lei, zeruko bidea zuzen artez dabilla[na]rentzat dala leuna, gozoa, erraza, neke gitxikoa, atseginez betea.