42. BURUA

Gerotik gerora ibilteak galduten dau
konzienzia onaren bakea ta sosegua.

1 §.

        Gauza jakiña, segurua, argia ta geure begiz dakusguna da, konzienzia gaistoaren zikadak, akulluak, deadarrak, kisketadak, aserre, gerra, otsak eta kolpeak, kolpe gogorrak direala; ta alako konzienzia txarra daukanak gusturik, atseginik, bakerik, poz gozo oso beterik ezin euki leiala, alan dirauan bitartean. Baña bai ta gauza jakiña, argia ta dakuskuna da, konzienzia onaren bakea ta sosegua gauza gozo konsolagarri atsegiñezkoa dala. Eta, zelan mundu onetako infernua konzienzia gaistoa dan, alan mundu onetako gloria konzienzia ona da.

        Gozotasun espiritualera, arimako pozara konbidatu gura zaituet gaurko egunean, neure anaje maiteak, diño San Agustinek. Eta pozkaria, gozotasun, olgura, atsegintasun au eztakarde, eztabe emoten ez munduko onrak, ez aberastasunak, ez seme-alabadun izateak, ez gorputzeko osasunak bere. Zek emoten dau, bada? Konzienziaren garbitasunak, pekatu bage ta Jangoikoaren grazian egoteak. Onek dakar egiazko poza, onek min guztietarik osatuten dau arimea; onek atera, kanporatu ta kenduten dau kon[zien]zian dagoan arra, tristurea ta aranzea.

        San Anbrosiok diño: Obra egite gaistoan idoroten dan legez tristura, naibagea, alan egite onean ta ondutean arkituten da poza, konsuelua, atsegiña. Gura dozu, dino, ez beinbere egon triste? Ondu egizu zeure bizitza gaistoa, gorde egizu konzienzia garbi; arima garbia beti dago pozik, eztau sentitzen kanpotik jatorkon tristura ta penea. Bizitza onak beragaz dau beti olgura, poza, alegranzia, gozotasuna. Agaiti ziñoan San Pablo Apostoluak ez ebillala iños bere triste; triste legez bai, baña beti pozik. Apostolu miragarri au beti ebillan nekez inguraturik, persegiturik, arerioak begitan arturik, okasiño ta biderik asko emoten eutsen triste egoteko; baña oneek guztiok konzienzia onaren pozak arindu, gozatu, desegiten zituan, eguzkiak lañoa legez.

2 §.

        Gaistoak guzurrez ta azalez dira alegreak, eta egiaz triste; onak barriz, kontrara: egiaz dira alegreak, pozak, ta guzurrez tristeak. Benetan ta egiaz esateko, oneek dauke alegrantziaren izena ta izana; eta gaistoak izena bai, baña ez izatea. Gure poz ta atsegin guztiak minduteko ta gozoa garraztuteko, asko da konzienzia gaistoa; ta bai gure neke pena, naibage ta garratztasun guztiak gozotuteko konzienzia ona.

        San Agustinek diño: Dagoanean gizon bat tristuraz, atsekabez, minez beterik, baldin bere barruan ezpadauka llagarik, aranzarik, bere konzienzia garbi ta sendo badauka, ara laster joaten da, an Jangoikoa topetan dau ta, onegaz batera, idoroten ditu on guztiak, konsuelua ta bakea. Arotz zulgiñak zula edo ol bat landuten dabenean, aurkitu arren gane aldean azalean zerbait galdurik, usteldurik, brintzaturik, eztau orregaiti ardurarik, baldin biotza, barru aldea sendoa, osoa, ona, fina badago. Gizonaren azala, gane aldea gorputza da; barrua, mamiña, biotza konzienzia da; au ondo badago, ez da ganekoaz, kanpokoaz ardurarik, antsiarik, konturik, barruko konzienzia bearrena dalako.

        Onegaiti diño San Anbrosiok: Ezta uste izan bear bat dagoala poz ta kontentuz beterik, kanpotik dirudianagaiti, ez bere ondasun, aberastasun, jan-edan andiak gaiti; baña orduan esan lei bere gogora dagoala, pozik ta gozaldi oso betean, baldin bere konzienzia badago garbi, ondo, sendo, pekatu baga. Espiritu Santuak diño Proberbioetan, danik gauza txarrenak, munduko goraberak ta jazoerak eztabela justua tristetuko; baña gaistoak beteko direala zorigatxez, gaistakeriz ta naibagez.

        Elexa Ama Santeak diño atsekabeak, persekuziñoak kalterik egingo ezteutsala pekaturik papere eztaukanari. Zeure pekatuak eta gaistakeriak egiten deutsue gerra ta kalte; onek tristetuten zaitu. Kendu egizuz oneek, ta egongo zara pozik; larga eizuz oneek, ta biziko zara bakean, pozik ta zeure gogora. Alan diño Dabid errege santuak: Bake andia dau konzienzia onak, Jangoikoaren agindu santuak gordeten dituanak. San Anbrosiok diño: Zer da ondo ta justoro bizitea, ezpada bakean ta soseguan bizitea? Esan gura dau, konzienzia ona eukitea ta bakean bizitea, guztia dala bat.

        Justuak, kanpotik gerra ta naibagea euki arren, barruan beti dau bakea, beragaz dau onelangoak munduan euki al leian gloria ta atsegiña. Alakoak ez dau ardurarik munduko esa-mesak gaiti. Testimonio guzurrezko bat, gauza txar bat eregiten deutsenean, batak eta besteak aotan artuten dabenean, tratu gaistoa emoten deutsenean, laster doa bere konzienziara; eta, ikusirik ez dabela an alako jaso deutsen faltarik, poztuten da, konsoletan da, sendotu ta berotuten da. Errazoiaz diño San Anbrosiok, utsegiterik, okerrik, faltarik eztaukala dakien personeak, eztabela jaramoten besteen deungero esateari; ta ez pensatu bere, besteen guzurrak beraren egiak baño indar geiago daukala.

        Esan ta egiten doguzan gauza guztietan, diño San Gregoriok, begiratu bear deutsagu gure konzienziari, ta onek erakutsi, adirazo, agertu ta esaten deuskunaz kontu euki, ta ez jentearen esa-mesakaz, ondo edo dongero, zuzen edo oker diñoanaz. Bada, San Agustinek diñoan legez, konzienzia gaistoa, okerra, gaixotua eztau osatuten besteren alabanzak; eta konzienzia ona, sendoa, garbia eztau gaixotuko, loituko, ezainduko bestearen deungero esateak: beti izango da dana.

3 §.

        Batek edo batek esango dau: Ori alan da, egia da; baña damu artuten dot besteak esateaz nigan eztagoan errurik, pekaturik, okerrik; eta bai batzuetan daukadana bere agertuaz, zabalduaz, aotan artzeaz. Sinisten dot damu artuten dozula; baña pazienzia bear dozu. Bada, besteren miñak ta esanak ezin lotu ziñeiz, eztagoz zure eskuan. Larga egizuz oneek, gaistoak badira; ta on prestuen esanaz ta zeure konzienziaz kontu euki egizu. Bada, San Bernardok diñolez, jakitea zuk jente gaistoen aotan zabiltzala da asko, jente onen alderako fama onean egotea, konzienzia onaren testigantzaz.

        Ezerberek eztau alan arinduten, sendatuten, gozotuten jente gaistoak gugaiti deungero esanik emoten deuskuen pena, damua, mina ta naibagea, zelan ikusteak ta jakiteak ez dogula errurik; eta jente prestu onraduak bere eztabela uste, ez sinisten, gugaiti alako gaistakeriarik, orbanik, faltarik, uts egiterik, errurik. Mundu guztiak zugaiti deungero badiño bere, baldin jente prestuak ondo badiñoe zugaiti ta konzienziak salatuten ezpazaitu, egizu lo ardura baga, etzaite antsiatu, estutu, gaistoen zer esanagaiti. Poztu zaite bai, atsegin artu egizu, konsola zaite; bada, orretan da agiri etzareala aek legez.

        Egi au ezagutu eban ondo Antitenes filosofoak. Onek, enzun ebanean presona gaisto batzuk alabatu ta andizkatuten ebeela, esan eban tristura andiaz: A, ene jainkoak, zer egin ete dot nik? Zetan uts egin ete dot? Bildur nas zerbaiten uts egin ete dodan, lendanik gaistotu ete nasan. Bada, jente gaisto batzuk, len nigaiti dongero berba egiten eben batzuk, orain ondo diñoe nigaiti. Señale txarra da au. Bada, alakoak eztabe ondo berba egiten, ezpada gaistoak gaiti, gaistakeriak gaiti, eurak legez bizi direanak gaiti.

        Onela ziñoan filosofo onek, gaistoen kondiziñoa ezaguturik. Geldi bitez, bada, ta begoz orrelakoak orrela; ez egiezu jaramon, ez aetara bururik biurtu, ez aei begiratu, ez aekaz konturik, ez ardurarik euki. Konsola zaite, poztu zaite zeure konzienzia garbiaz. Alan egiten eban San Pablo Apostoluak, ziñoanean: Au da mundu onetan gure gloria ta atsegiña: konzienzia garbi eukitea, barru onetan errurik, saladurerik ez idorotea.

        Esan baleu legez: Batzuen kontentua ta gloria dago aberatsak, ondasundunak izatean, errenta andiak, etxe ederrak, diru asko eukitean, andikiakaz lagundutean, jan-edanean, desoneskeria ta lurreko atsegiñetan denporea igarotean; baña ez gurea, diño San Pablok. Guk eztogu orreekaz konturik, ezpada konzienziaz ta barruaz kontentetan gara.

        Konzienzia ona, diño San Anbrosiok, bere ondo egiñaz, berak bere barruan ta bere artean idoroten daben sariaz da kontentu; onek deritxo asko; eztabil besteren billa; eztau besterik gura. Bada, San Anbrosio berak diñoan legez: Ze frutu dago konzienzia onaren garbitasuna baño gozoagorik? Ze jateko dago gustoso zalegarriagorik, nola jakitea Jangoikoaren begietan ondo dagoala, errurik eztaukala bere ustez? Eztago konzienzia on, garbi, inozente bat baño gauza gozo, doatsu, zorionekoagorik, dino San Gregoriok: ez dau ezeren bildurrik. Irudituten jako alakoari, bere konzienzia ona dala gaztelu ta torre seguru bat; eta berak besteri egiten ezteutsana, berari bere bestek egingo ezteutsala.

        Baña konzienzia gaisto, maliziaduna, zitel, fede gaistokoaz dabillana, beti dago nekez beterik, beti gogo txarraz, irudikor, atzera, bildurti, sosegu baga; bada, zelan daukan bere biotza edendurik, gaisto ta oker, uste dau besteak bere alan direala. Eta berak deungero egin ta deungero juzgatzen dituan legez besteak, alan uste dau ta bildur da, beste orrenbeste berari egin eztaioen; moneda berean pagatu eztaioen, berak besteak neurtuten dituan neurriaz bera neurtu eztaien.

4 §.

        Bias filosofoari itandu eutseen egun baten, ea ete zegoan munduan ezeren bildurrik ez eukanik. Eta eranzun eban baietz; ta ori zala konzienzia ona. Konzienzia onak ez dau ezeren, ez iñoren bildurrik; ta ez beragan ikararik, kezkarik. Onegaiti Jesus gure Salbagille maiteak itandu eutseen fariseo ta eskriba bere arerioai, bildur bage ta azartasun libreaz: Nok zuetarik egin leit niri kargu pekaturen bategaz? Nok salatu, topatu, idoroko dau nigan faltarik? Nok esan lei pekatuan nagoala? Badakizue, esan eidazue.

        Zer diñozu, Jangoikoaren semea? Zelan ori itanduten deutsezu zeure areriorik andienai? zure kontra berba egiteko okasino ta bide billa dabiltzenai? Zelan bildur etzara zure arerio malsin gaistoak zure kontra emongo dabela, ta egin ez, ta egin ezin zenduanaz arpegian lotsa bage emon eztaizuen? Ez dot bildurrik, diño Jesusek. Eztot ezertan uts egin; eztaukat ezertan faltarik; konzienzia garbi ta ona daukat. Onek sendotu, animatu, segurututen nau; bildur bage ifinten nau. Gura bozu egon bildur baga, egon zaite konzienzia garbiaz; ta munduan danik etzaitu bildurtuko; eztozu arerioen ardurarik eukiko.

        Baña kontrara konzienzia gaistoak: bada, peligrurik, arriskurik, laprastgarririk, jausteko okasiñorik eztagoanean bere, uste dau peligrua dagoala; onak, barriz, peligrurik dagoanean bere, bere burua segurutzat dauko, animetan da orduan bere; beste guztiak desesperatu arren, berak ez. Susana lege zarreko andra prestua, garbia, onesta, bere senarra ez zan beste bategaz pekatu egin ebala falsiaz salaturik ta arrika iltera eroianean, galdutzat eukan mundu guztiak. Baña berak esperanza andia eukan Jangoikoagan. Bada, ez eukan errurik, ta bere errubagetasunak, bere konzienzia onak emoten eutsan segurutasuna. Eta alan, milagroz agerturik eregi eutsen guzurrezko testimonioa, libratu zan.

        San Juan Ebanjelisteak diño: Baldin gure konzienziak salatuten ezpagaitu, esperanza dogu, fidanzia, itxaromena geure Jangoikoagan. Eta andik San Pablok bere, Timoteo bere ikasleari eskribidu eutsan kartan, ifini eban esperanzaren lekuan konzienzia ona. Adirazoteagaiti konzienzia onaren izatea ta esperanzarena, guztia dala bat. Bada, San Agustinek diño: Konzienzia ona daukanak, esperanza bere eukiko dau. Eta zer, konzienzia gaisto txarra daukanak ez ete dau esperanzarik? Bai, bauko esperanzea, baña ez esperanza egiazkoa, bizia, fina, ezpada esperanza utsa, alperra, illa.

        Bada, dirian legez bi fede modu, bata bizia, bestea illa, alan dira esperanza bi; pekatuan dagoanaren esperanzea da esperanza utsa, illa, on gitxikoa. Konzienzia gaistoak oztu, moteldu, epeldu, ilten dau gogoa; baña konzienzia onak poztu, bizkortu, aizartu, sendotu ta esperantza emoten dau. Gizon bati zeure bizitza guztian gorrotoa erakusi badeutsazu, ta beti bere kontra ta berari gatx egiten ibilli bazara, ze esperanza euki ziñei berak serbituko zaituala aren bearra dozunean? Egiaz, ez asko. Eta iñok esan arren, eztala orretako gizona, prestua dala, ona dala, serbituko zaituala, beragaz balia zaiteala, eta zuk [ari] deungero egin arren, ak orri begiratu bage ondo eranzun ta egingo deutsula zuri, eztozu sinisten: zerren zure konzienziak atzeratuten zaitu; onek gogoa oztu, ilten deutsu; esperanza galdu eragiten deutsu.

        Baña beste gizon bat beti maite izan badozu, beti serbitu badozu, beti bere fabore ta aldera erakusi bazara, orduan itxaroten dozu berak bere zu serbitu, lagunduko zaituala bere bearra dozunean. Eta iñok esanagaiti ezetz, ezteutsula lagunduko, eztozu sinisten. Bada agan dozun konfianza, amorio, adiskidetasunak ta zuk berari egin deutsazuzan mesedeak animetan zaitue beragaz baliatutera.

        Auxe berau jazoten jako konzienziari Jangoikoaz. Konzienzia onak esperanza andia dau beragan; baña gaistoak gitxi edo baperez. Eta ezta miraritzeko ez eukitea bere; beintzat esperanza fina, leiala, zerbait balio dabena. Berak bere lenago Jangoikoari jaramon ezteutsalako, azturik euki dabelako, amore gitxi erakusi deutsalako, bildur da enzungo ezteutsala.

5 §.

        Kristiñau egiazkoa danak, batean ezpada bestean, nosik bein baño ezpada bere, begiratu ta bisitetan dau bere konzienzia. Eta pekatuan dagoanean irudituten jako dagoala ilunpean, ta an barruan daukala oropilla, matasa nastu, karga edo zama astun bat. Baña pekatu bage dagoanean, idoroten dau bere burua garbi, argi, pozik, libre, atsegindurik.

        Ondo konfesaturik etxera biurtzen danean, irudituten jako karga sorta andi bat beraganik bota dabela; poz arren poz, konsolaturik, arindurik, gozoturik geldituten da. Eta errazoiaz alan uste dau. Bada, zer da munduan gauza konsolagarriagorik, ikustea baño bere arimea garbiturik, Jangoikoaz adiskideturik ta ondo konfesaturik? Graziazko estaduan dagoanak bildur gitxi dauko eriotzeaz.

        Konzienzia ona, esperanza andiz betea, bildurtasun bagea, egiazko pozaren jabea baño, ze gauza oberik euki lei batek munduan? Itsutasun andia da zeruko gloriaz kontu gitxi eukitea. Baña ezta gitxiago ain kontu gitxi eukitea konzienzia onaz, izanik au mundu onetako gloria, poza ta atsegiña. Beste munduko glorian sinisten dogu, baña oraingiño ikusi eztogu; baña mundu onetakoa, konzienzia onaren bakea, konsuelua, sosegua, nosik bein, pekatu bage gagozanean, ikusi ta probatzen dogu. Ta, orrez guztiaz, zorion au, beste asko legez, galdutera largatzen dogu.

        Konzienzia onaren bakea baño beste sari pagurik ezpaleuka bere birtuteak, bizitza onak, ori berorigaiti bear genduke len bait len, gerora itxaron baga, gerotik gerora ibilli baga, orainganik asi bizitza santu garbi bat egiten. Orduan gutarik bakotxari esan leigue Salomonek diñoana: Lo bazagoz bere, etzara bildur izango, seguru egongo zara, lo gozoa egingo dozu.