40. BURUA

Aragizko pekaturik iges egiteko
lengoen ganerako erremedioak:
enzutea, usain egitea, ukututea.

1 §.

        Desonetskeriako pekatuan jausi gura eztabenak, ez bakarrik euki bear dau kontu ardurazkoa ikusteaz ta gustuaz, begiakaz ta aoaz, bai ta ganerako zenzun guztiakaz bere. Euki bear dau kontu andia enzuteaz, belarriakaz: bada, enzun bear eztirian gauza asko enzuten dira. Iñork diñozanean berba loi zantarrak, ez ernaturik egon, ez gogoz enzun, itxi belarriak, itzuli burua, ez aetan atseginik artu. Bada, San Isidorok diñoan legez: Erraz egiten da, gogoz enzuten dana.

        Kastidadea, garbitasuna gorde gura dabenak iges egin bear dau dantzetarik, soñuak direan lekuetarik. Lengo jentilen artean desonratzat eukeen dantzan egitea; etzan jente onradurik, kontuzkorik dantzetan ikusten. Zizeronen esana da: Gitxik dantzetan dabe edanik eztagozanean, adimentuan dagozanean. Oñak arin darabiltzenak, burua bere arina euki daroe. Jente gazte zoro arinen, zenzunez baño zankoz sendoago direanen lana da dantzea. An lotsea galduten da; an bear eztan ezagera ta adiskidetasuna artzen da; an solasak, eskukak, alkar joteak, zirriak, albokadak ikusten dira; an ixil mandatuak egiten dira; an amorentasunarako bidea asten da; an bear eztirian gaistakeriak jazoten dira.

        Iñolakoz bere, gauza txarra, gaistoa, okasiñotsua, arriskatua da dantzea; bada, diño San Agustinek: Obe da, pekatu txikiagoa da, domeka ta jai osoetan atxurraz lur lanak ta bear egitea, dantzan ibiltea baño. Eta au diño onela, ez dantzea bera ain gauza gaistoa dalako, ezpada dantzatik datozan okasiño ta gaistakeriak gaiti.

2 §.

        Bada, gorde bear da usaiñaren ateaz bere; kontu euki bear da surraz bere. Andik bere sartu liteke lapurra, lujuria, desoneskeria. Ezta ibilli bear balsamuz ta gauza usaingarriz usaindurik. Alan ibilteak ez dau usain onik. Orregaiti agindu eban Solonek, ibilli etzidilla iñor gauza usaingarriak salduerosten. Zenon filosofoak ezin ikusi eban alango usainik erabillenik. Alango usain eransia darabillanak fama txarra emoten deutso bere buruari; bada, adirazoten dau berak berez usain gaistoa daukalako darabiltzala beste usaikizunak.

        Gauza batzuk dira ikusi bage, surraz beragaz, usain egiteaz ezagututen direanak non dagozan ta zer direan. Alan, usain onez beterik dabiltzenak usainduten dira, ta ikusi bage ikusten dira zelakoak, ze ekanduetakoak, ze zenzunekoak direan. Onegaiti Marzial poetak esan eutsan bein Postumo bere adiskideari: Gogo txarra emoten deust, Postumo, zure beti usain onez beterik ibilteak. Bada, eztauko usain onik beragan, usain eransi kanpokoaren bearra daukanak. Usainik onena da usainik bapere ez emotea. Andreagaiti ziñoan Zizeronek, usainik ez dabenean daukala usain ona: usainik eztaukalako dauko usain ona. Balsamuak ta onelako usain onak jentea engañatzeko, beraganduteko, bere zale egiteko, amoriora ekarteko; bera alabatu daien, aragizko pekatura eragiteko ta gauza dongerako bideak ta señale adigarriak dira. Eta ez gitxitan erabilten dira onetariko usaiñak estalduteko euren gorputzeko gaixotasun kirats, atsitu, lotsagarrizkoren bat, ezeztuteko ta uste eragiteko besteai, alako gatxik ez daukeela. Erre kiratsa, usain txar bat edo gaixotasun atsituak dagozan etxe baten erre oi da gauza usaintsu bat, usain gozoaz kenduteko usain txarra. Au berau egin daroe usainez beterik, untaturik, beraturik, apaindurik dabiltzenak.

3 §.

        Eztau ezer balio usain onez beterik ez ibilteak, baldin kontu andi bat ifinten ezpada, berari dagokana baño soñeko ederragoak ez erabilteko. Au guzti au da arrotasuna, baneria, desonetskeriaren señalea. Jakintsuak diño gorputzeko apaindureak, aginetako barreak ta ibillereak erakusten dabela nor nor dan. Non kea dan, sua da an: alan sosegurik bage aoa zabalik barreka irrika egotean, apaindura arroakaz janzirik ibiltean da agiri ta ezagututen da, ero zoro adimentu gitxikoa, buru arina dala bat.

        Eukirik zer jan, zer janzi, zegaz gosea il ta zegaz gorputza estaldu, kontentu gagoz onenbestez, ziñoan San Pablo Apostoluak. Eztogu gura janedan ta soñeko geiegirik; bear-bearraz gagoz kontentu, igarogarri bat dogu asko. Zenzun gitxiaren señalea da, berari dagokion janziera baño ederragoa, kostotsuago, arroagoa erabiltea; ta soiñeko apaindura ederrakaz janzirik dabillanean, bere buruari gogo onaz begiratutea. Onelako bati ixillik belarrira esaten eutsan egun baten Demonakte zeritxan filosofo batek: Ola, ola adiskidea, orain zuk soñean daukazu[n] janzi ori, zuk baño len erabilli zituan bere bizkarrean ardiak, bada aren ulleaz eginak dira; ez dozu zer orregaz arrotu bear. Eta bestela bere, soñeko erropak pekatuaren estalgarriak legez, ta pekatu egin dogunaren señaleak dira.

        Ederto berba egiten da[u] onen ganean Santo Tomasek. Gura dozu jakin, diño, zer dan bere soñeko apainduraz andiustetan dana? Bada da, azotatu ezkero, justiziak sorbaldan burdiña goriaz emoten deutsan marka ta silluaz preziatuten dan lapurra legez. Marka a bere gaistakeriak gaiti egiten deutse lapurrari; eta bai guri bere soñeko janzia Adan gure aita lenengoaren pekatuagaiti. Pekaturik izan ezpalitz, soñeko bearrik ezkenduan eukiko; eztogu, bada, euki bear baneria preziatu arroturik beragaiti.

        Bakotxa janzi bear da dagokion erara, ta ez geiago. Geiagoaz onratu baño, desonra geiago dakarko bere buruari. Errege janzi bedi soñeko obearenaz; zaldun bat erdikoaz; nekazaria beragokoaz. Ganerako guztiak dira superbia, arrotasuna, baneria, pekatu egiteko ta eragiteko bideak, galdugarriak, gorputz eta arimeari kalte asko dakarkiozanak.

4 §.

        Baña beste zenzunai baño, kontu geiago eskuz ukututeaz, eskukak, eskutasun loiak eukiteaz. Au da desonetskeriako pe[ka]tuaren lapurreen kapitaia, burua, agintari nagusia; bestee[n] lapurkerietan bere parte daukana. Ikusteaz, berba egiteaz, enzuteaz, usain egiteaz egiten da pekatu, baña ez ukutuaz legez. Beste zenzunak urrinetik, baña ukututeak urretik esetsi, erasoten dau. Begiak, miñak eregiten dabe erbia, baña ukututeak kojidu, atzemon. Gaistoeneko puntuan, desoneski berba egin ta begiratzeagaiti, aurrerago igaroten ezpada, ez da obrazko pekaturik; baña ukutu ezkero, eldu da azkeneko pekatura. Gauza desonestu bati begiratutea, erituteko señalea da, baña ukututea iltekoa. Pensamentu edo begira[tu]teak orrenbeste kalte egiten badau, zer izango da eskuka, laztanka, besarka ibiltea? Urrinetik suak berotuten badau, zer urreratuten danean? Eztago ondo amukoa, suak ukututen deutsanean. Gatza uragaz egina izanik, ez dau ura baño arerio andiagorik. Aragiak bere eztauka aragia baño kontrario ta arerio andiagorik. Alkar ukututea da asko galduteko. Beragaiti, apartatu, aldegin bear dira, batez bere gazteak alkarreganik.

        Azkenez, erremedio guztien ganekoa desoneskeriako pekaturik gordeteko da gogora[tu]tea Jangoikoak ikusten gaituala, guri begira dagoala leku guztietan. Eta, baldin danik persona prestuez[en]aren aurrean onelako pekatu loi bat egiten lotsa bagara, errazoia izango da atzeratutea pekatu egiterik Jangoikoak gakusalako, gure gogo ta egite guztiai begira dagoalako, berak egiñak garealako, bere aotik beti-betiko sentenzia enzun bearko dogulako, desoneskeriari gorroto andia deutsalako, pekatu onegaiti kastigu andiak egiten ditualako, orain pekatuak egiten dituanak infernuko su ta garraz erretzen, berotzen, kiskaltzen sekula betiko eukiko dituala[ko].

        Oneek dira (ta Jangoikoak indarra emon daioela) erremedio, bitartekoak gordeteko bat desonetskeriako pekaturik. Eta baldin kontuz ta gogoz artzen badozuz, ekarriko deutsue atsegin andia arimarako ta gorputzarako; ta benzutu, goiartu, azpituko dozu munduan dozun areriorik andiena: zeure aragia, zeinek ainbeste arima eroan dituan infernura; ta erbestetu ditu Zeruko gloriatik.