IRUGARREN DOTRIÑA

GRIÑA, TA PASIO NAGUSIAREN GAÑEAN

Si quis vult post me venire, abneget semetipsum. Math. cap. 16

        Ekusi genduan aurreko dotriñan, zeiñ gauza premiazkoa dan gure griña, ta pasioak ukatzea, ilduratzea, ta ezitzea, guk gure Jaun Jaungoikoa biotz osoz amatu nai badegu. Ekusi genduan gañera zeiñ erraz gai onetan utsegiten degun. Gaur itzegiñ nai dizuet gure griña, ta pasio nagusienaren gañean. Adiraziko dizuet, 1.a zer dan griña, ta pasio nagusiena esaten dioguna. Adiraziko dizuet 2.a zeiñ kontu, ta arreta andiarekin griña, ta pasio-mota au ukatu, ta ilduratu bear dan. Atzenean begiratuko du bakoitzak, zer, ta nola utsegiñ duan alde onetatik Jauna amatzeko Agintearen kontra. Enzun arretarekiñ Kristaua.

* * *

        Baldiñ guk gerengan igarotzen zakuna aitortu nai badegu, nai ta ez esan bearko degu arkitzen dirala gugan gura, gogo, naikunde, ta zaletasun batzuek gure ona iristeko, ta gaitza aienatzeko. Zori onekoak izateko, ta zori gaiztotik aldegiteko. Gura, ta gogo au eman zion Jaunak gizonari, arreta geiagorekiñ ibilli zediñ bere Zerurako bidean. Baña zer gertatu zan? Zer ezpada gizonak bere Jaunaren agintea ausitzea, jaten zuala Jaun berak debekatu zion sagarra; ta galtzea berekiñ bere ondorengo guztientzat justizia edo zuzentasun orijinala deitzen zaion doai miragarria. Emendik gure zori onaren gogo, gura, ta egarria geratu zan guztiz epeldua animari dagozkan gauzetarako, ta osotoro etziña, ta makurtua munduko gauza, ta atsegiñ zirzilletara. Makurtua bere naia egitera, ta bere iritzi itsuai jarraitzera. Makurtua emengo ondasun, irabazbide, ta oen naspilla guztietara. Makurtua gorputzaren atsegiñ loietara, dala janean, ta edanean, dala jaunzian, dala jolas, ta ibillera lotsagarrietan. Makurtua bere ona begi onez ekustera, ta lagun urkoarena illuntasun, eta tristuraz. Makurtua; baña zertarako aurrera igaroko gera, banaka ukuituaz gure gura txarrak? Asko da esatea bekatu eginta geratu zala gizona gaitzerako zaletasunez inguratua, ta zentzugabeko animalien antzeko egiñik. Comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est illis. Gizonak bada berekiñ dituan gura, gogo, naikunde, ta zaletasun oei deitzen diegu griñaren izenez; ta oetatik jaiotzen diran asaldazioak, bagak, ta mugimentuak dira pasioak.

        Griña, ta pasioak, edozeñek beregan ekusten duan bezala, ez oi dira izan berdiñak indarretan, ta agintean. Gertatzen da batzuetan, griña batek beste guztiak bere mendean ipintzea, ta guztien gañetik tontorra jasorik, guztien alkate, ta agintari bera geratzea. Gertatzen da beste batzuetan, bi edo geiago griña, ta pasiok elkar artzea: egiñ dezagun kontu kutiziak, ta biotzaren gogortasunak; jan-edanerako gurak, ta lujuriak; ta elkar arturik beste guziak menderatzea. Griña ta pasio agintari oei derizte: griña, ta pasio-nagusienak; ta aginte au datorkie bide askotatik. Batzuetan gorputzaren sasoi, aro, edo tenperamentutik. Ala Esauren griña nagusiena zan gogortasuna, ta gozakaitzkeria, bere sasoi, ta tenperamentu lakatzak griña oni indarrak ematen ziozkala. Denbora berean Jakob'ren griña nagusiena zan pakeatsua, ta Jainkotia izatea, bikiak, ta sabelaldi batekoak ziralarik Jakob, ta Esau. Beste batzuetan gure griña, ta pasioren bat guztien agintari izatea, dator adiñetik. Ala ekusten da, agintari dirala aur denboran griña, ta pasio batzuek, gaztedasuna sartzean beste batzuek, ta zartzean beste batzuek. Aur denboran griña nagusienak izan oi dira geldirik ezin egona, erausia, enbidia. Gaztedasunean arrokeria, batetik bestera ibiltzea, dana, ta ez dana arduragabe gastatzea, apaindu naia, ta jolas, ta atsegiñ txarren gura. Badator zartasuna, ta geienean agintari jartzen dira beste griña, ta pasio batzuek. Kutizia, onra, era on, ta estimazioen ansia: anziñako gauzak laudatzea, denbora oetakoak ezertan ez idukitzea: idurikortasuna, ta iñorgan eziñ fiatzea; oek dira, zartasunean geiena nabarbentzen diran, griña, ta pasioak. Batzuetan gure griña, ta pasioren batek besteen artean geiena tontorra altxatzea etorri oi da azieratik; besteetan lagun gaizto, edo onakiñ biltzetik, edo oitura gaiztoak, edo onak artzetik. Ezpadu semeak, edo alabak jaio zanetik aditzen, madarikazioa, ta juramentua baizik; ezpadu ekusten keñada zikiñak, ta eskuka loiak besterik; erraz onelako seme, edo alabaren griña, ta pasio nagusiena izango da, birauak egiteko, ta atsegin loietarako griña, ta pasioa. Atzenean gure griña, ta pasioren bat besteen artean agintari, ta nagusiena izatea etorri oi da idurimendu, edo imajinazioaren aldetik. Idurimendu, edo imajinazio guztiak ez dira berdiñak, ta era batera moldatuak, ta gerta diteke griña batari besteari baño su, ta indar geiago ematea. Ala ekusten da jenio illun baten imajinazioak geiago laguntzen diola tristuraren griña, ta pasioari besteai baño: ta au bera gertatzen da jenio mota bakoitzean. Gañera; zer nolako antz, ta imajiñakiñ betetzen dan imajinazioko ispillua, alako griña, ta pasioak; au da antz, ta imajiña aei dagozten pasioak geiena esnatzen dira, ta nabarbentzen; ta geratzen dira oek agintari, ta nagusi egiñik. Egizu kontu, Kristaua, kendurik zure gelatik Ama Birjiñaren antz, ta imajiñak, gelaren lau aldeak betetzen dituzula pintura gaiztoz, ta nornai bekatura amilderazeko egokiak diran, imajiña zikiñez. Ekusia dago, zeiñ pasio, ta griña izango dan zure agintari, ta nagusi pintura ta imajiña zikiñ aek aienatu, edo bota artean. Ta ona zer gertatzen dan egun oro, ta puntu oro, idurimentu, edo imajinazioaren ispillua, edo liburu miragarria antz, ta imajiña gaiztoz, edo ez onez betetzearekin. Aurtasunetik bear bada urlia oitu zan, bear ez diran gauzak ekustera, aditzera, ukuitzera, ta bete zuan bere idurimentuaren, edo imajinazioaren gela antz, ta imajiña zikiñez. Gero aei begiratuaz, llilluraturik, ta txoraturik egonaz, geratzen dira imajiña berak imajinazioan sendoro ezarriak; ta emendik dator, urliagan griña, ta pasiorik sutuena, eta nagusiena izatea zikinkerietarako griña, ta pasioa. Emendik sarritan agertzea animaren begietan gauza loien, ta nazkagarrien antz, edo imajiñak, dala bakarrik dagoanean, dala norbaitekiñ itzegitean, Meza enzutean, edo edozeiñ gauza egitean. Emendik batzuetan bizitza guztiko gurutze nekagarria, ta beiñ baño geiagotan burua galtzea. Txit nekez miñanze au sendatzen da; sendatzeko alabaña, kendu, edo desegiñ bear lirake imajinazioan ezarririk dauden antz, eta imajiña loiak, ta aen lekuan ipiñi Jesus gurutzefikatua, infernuko penak, edo beste onelako gauzen imajiñak; ta au da gauza, denbora, gogo ona, ta Jaunaren laguntza andia eskatzen duena. Gertatu da iñoiz leku andiren bat, edo ezkontza bat ainbesteraño deseatzea, ta aiñ bizi, ta sendoro imajinazioan gauz oen antz, ta imajiñak ezartzea, non sinisturik geratu izan diran ansia oek zituenak, Obispo, edo Kardenal egiñ dituela, edo ezkontzeko itzak eman zitzaiztela, eta egingo lukee noiz-ere nai juramentu, egia dala au guztia. Ezta oraiñ kontu ateratzea besterik, nolako indarra duan idurimendu, edo imajinazioak gure griña, ta pasioai su emateko, ta nola oetakoren bat egiñ ditekean beste griña, ta pasioen buru, ta agintari.

* * *

        Baderitzat, Kristaua, esan dedanarekin ezagutu dezakezula, zer dan griña, edo pasio nagusiena esaten dioguna. Oraiñ adierazo nai nuke, zeiñ kontu, ta arreta andiarekiñ griña, ta pasio-mota au ukatu, ilduratu, ta ezi bear degun. Ez det emen itzegiten griña, ta pasio onera garamatzienen gañean. Onelako doai preziotsua duenak, eman bear diozkee milla esker Jaunari, ta Jaun beraren onra, ta gloriarako zuzendu bear due beren griña, ta pasio ona. Ala egiten zuen Abelek, Jakob, Job, ta beste Santu askok. Kontu egiñ bear due onelakoak, egiten dituen, gauz onak egiteaz ongi, au da, ez beren griña, ta pasioari atsegiñ egiteagatik, ez beren naiari, ta kontentuari begiraturik; baizik Jaunaren onra, ta borondatea begien aurrean ipintzen duela. Onetan bear dan, arreta artu gabez, zenbat Zeruko ondasun galtzen dira? Itzegiten det bada, gaitzera garamatzien, edo gaitzera amiltzeko perillean ipintzen gaituen, gure griña, ta pasio nagusienen gañean: diranak dirala oek, edo andiustea, edo kutizia, ira, gorputzaren atsegin lizunen gura, edo beste edozeiñ.

        Aurreko dotriñan ekusi genduan, zeiñ gauza bearra dan guk gure griña, ta pasio txarrak ukatzea, ilduratzea, ta ezitzea. Ta gauza bearra bada griña, ta pasio gaizto guztiakiñ au egitea: zer izango da, gure griña, ta pasio nagusienari begiratzen badiogu? Zeiñ kontu, ta arreta andia ipiñi bearko ez degu au ilduratzeko, ta ezitzeko? Au da alabaña gure etsaien artean andiena, ta alaere geiena maitatzen dana. Au da geiena ezkutatzen, ta jauntzi ederrez apaintzen dana. Au da atzenean griña ta pasio bat, mugaz ilduratzen, ezitzen, ta garaitzen ezpada, eriotzaraño jarraituko diguna; ta garaiturik dagoala uste izan arren, deretxa datorkionean, berriro ekiten duana animaren kontra.

        Gure griña, ta pasio nagusiena da beñik beiñ gure etsai guztien artan andiena, edo gure etsaien buru, agintari, ta erregea; ta beragatik, gure egiñ al guztian, burua kendu bear genioke ilduratuaz, ta nai duana egiten utzitzen ez diogula. Baña gure itsumenaren izugarria! Etsai izugarri au izan oi da guk geiena maitatzen deguna; oni barkatzen diozkagu, egiten, ta eragiten dituan, okerrak; ta beldur gera griña, ta pasio nagusiena muzindurik, ta begitarte gaiztoarekin jarri dakigun. Begira ezperen egun oro ekusten danari. Begira gazte jolas, ta ibillera dongeetan dabiltzanai; begira ezkontzeko usteakin zoraturik, ta Jaunaren beldur santua utzirik bizi diranai. Oen griña nagusiena batzuetan da jolas ez garbien, itzegite, ta keñada lotsagarrien gura, ta besteetan era gabeko ezkondu nai bat, prest ipintzen dituana asko utsegitetan amiltzeko. Ta alaere ez due biotzik griña, ta pasio nagusien oek ilduratzeko, ta ukatzeko; maiteegi ditue, onen gogor artzeko, griña berak. Agindu bekie beste edozeiñ gauza, barauak, errezoak, belauniko egotea, ta ala bear bada, izotzturik dagoan, erreka batean leporaño sartzea, ta egingo due pozik utzitzen bazate beren griña nagusiena ukuitu gabe. Au bera gertatzen da kutiziosoarekiñ, ta edanerako griña duanarekiñ. Egiñ oi degu onetan Saulek Amalezitakin egiñ zuana. Agindu zion Jaunak Saul Erregeari Samuel Profetaren bidez, desegiñ, ta osotoro urratu zitzala Amalezitak, andiri, ta txikiri, ez eta ganaduai-ere, barkatzen etziela. Irten zan Saul gerrara berreun milla ta geiago soldadurekiñ. Garaitu zituan Amalezitak: bukatu zuan jende txe guztia, ta gauza txit preziotsu etziranak desegiñ zituan. Baña etzuan biotzik izan Agag Amaleziten Erregeari, ta artalde ederrai bizitza kentzeko (1 Regnum cap. 15). Barkatu zien, ta aserrerazi zion Jaunari. Ona guk egiten deguna animaren gerran. Agintzen digu Jaunak gurutzefikatu ditzagula gure griña, ta pasioak. Garaitzen ditugu geren gogokoak ez ditugunak, baña gure griña nagusienak? Oek geiegi amatzen ditugu, bereala desegiteko, ta ukatzeko. Barkatzen diegu, ta gurekiñ dijoaz obiraño. Ala ekusten da edaleakin, ala itz loi zikiñak esateko, ta keñada lotsagarriak egiteko oitura duenakiñ: ala ezkondu bear, bear ta bear asi diranakiñ, ta ala kutiziari, ta irabazi ez garbiai ederretsi diezanakiñ.

        Gure griña, ta paso nagusiena etsairik andiena izateaz gañera da, ezkutatzen, ta kolore ederrez jauntzirik, ta apaindurik, agertu oi dana. Urliaren griña, ta pasiorik indartsuena, ta agintariena izango da, egiñ dezagun kontu: andi ustea; ta bere borondatez, ta iritziz dan guztia betea, ta puztua egongo da. Emendik dator, urlia norbaitek ukuitzen badu, edo ukuitu duela, iduritzen bazaio, onra, ta puntuari dagozkan gauzetan, edo egiten ezpazaizka gura dituan agurrak, ta naikuntzak; ezpadu auzoak, edo aideak ark nai duana egiten, aren alde itzegiten: artzen du urlia suak, eta garrak, ta ez da aren aotik agertzen, biraua, madarikazioa, lagun urkoaren onrari, aren aurrekoai, ta aideai ozka, ta aginka aritzea besterik. Oker oen guztien iturburua, oen ama, ta sustraia da andi ustearen, ta soberbiaren griña, ta pasio nagusiena; ta alaere eztu aitortuko urliak egia au: ezkutatuko du zauri au, ta esango du aserrearen su aldi batean egiñ zituala onenbeste birau, ta ainbeste erausi. Sandiaren griña, ta pasio nagusiena izango da kutizia, edo ondasunen egarri beñere eziñ ill, ta eziñ aspertu dan bat; ta berak ez, beste guztiak ezagutzen due au, ta esaten. Egarri onetatik dator saldu erosian zuzen ez ibiltzea: jende bear guztia alferra, burugabea, ta besteren kostuz bizi nai lukeala iritzitzea. Emendik biotzaren gogortasuna, ta emengo gauzetatik gogoa eziñ kendua. Ala ere ez du kutiziosoak ezagutu nai bere minantze, eta griña nagusien au: gauzarik ez dala, esango du, konturik, ta arretarik, ez dan lekuan. Berendiaren griña, ta pasio nagusiena da enbidiaren griña zimur-lotsagarria. Emendik dator auzoaren, aidearen, ta ezagunaren berri onak aditzean, barrena illundurik geratzea, ta aren kalteren bat jakitean biotza zabaltzea, ta esatea: ederki egiñ zaio, ongi irabazia zuan aren ibillerak. Alaere ez du aitortuko berendiak enbidiaren griña, ta pasioa. Ezkutatuko du, ta edertuko beste koloreren batekiñ. Aurrak esan oi duen bezala, esan lezake. Buruban sabeleko miña duala. Urliaren griña, ta pasiorik indartsuena, ta nagusiena da mutillakiñ, edo neskatxakiñ atsegiñ artzea, ta jolastea, ta eziñ dago jolas gabe. Emendik dator itz loy, keñada, ta eskuka zikiñetan erortzea. Emendik festa, ta dantza lotsagarrietan ibiltzea, alberdanian ganaduen eran iñauterian, erriko, ta auz errietako festetan, ta deretxa dan guztian. Alaere urliak ez du osotoro aitortuko bekatu oen guztien sustraia, eta pasio nagusia. Ez du aitortuko neskatsakiñ edo murillakiñ jolasean ibiltzeko egarri, ta apasioa; ta gertatu diran bekatuak aitortzen badira, aitortuko dira erdizka, ta ustekabekoak bezala. Au bera gertatzen da beste griña nagusi askorekiñ. Onetan egiten da, Rakel Jakob'ren emazteak Laban bere Aitari ostu ziozkan, idoloakin egiñ zuana. Jakob bere emazte, mirabe, ta gauzakiñ irten zan ixilik Aita giarabaren etxetik, ta Rakelek berekiñ eraman zituan Aitaren idoloak. Jakiten du Labanek Jakob'ren irteera, ta ez ditu arkitzen bere idoloak. Bereala irten zan suiaren ondoren, ta atxiturik, esan zion oni: Zergatik ostu dituzu nere Jainkoak? Cur furatus es Deos meos? Erantzun zion Jakobek: Zure idolo edo Jainkoakiñ zuk arkitzen dezun edozeñi, kendu bekio guztien aurrean bizia. Etziakian Rakelen lapurretaren berririk, ta ezjakiñean itzegiten zuan onela. Miratu zituan Labanek Jakob beraren, ta beste batzuen egon lekuak, ta etzituan arkitu bere idoloak. Badijoa Rakelen gelara, edo estalpera, ta Rakelek ezkutatzen ditu idoloak gameluen txalmapean, ta esertzen da gañean. Miratu zituan Labanek txalmape ura ez, beste lekuak, ta orduan esan zion bere alaba Rakelek: Ez dedilla aserratu Jauna, berorren aurrean txutik eziñ jarri naitekealako: arkitzen naiz alabaña emakumeak izan oi duen miñanze arekiñ (Genes. 31). Onela engañatu zuan Rakelek bere Aita, ta geratu zan bere idoloakin. Esan gidazu oraiñ, Kristaua, ez dezu zuk au bera, edo onen antzeko gauza bat egiñ zure biotzeko idolotxo oriekiñ? Zure idoloa da zure griña, ta pasio nagusien ori. Zure idoloa da zure andi ustea zure aizezko puntu ori. Zure idoloa da ondasunen, edo irabaziaren egarri ori. Zure idoloa da edanerako oitura ori. Zure idoloa da ezkondu bear, bear, ta bear ori. Zure idoloa da neskatxakiñ, edo mutillakiñ enaskerian ibilli nai ori. Ta idolo oek osotoro utzi bearrean ekusi ez dezazun zere burua, estaltzen dituzu alik ongiena, ez Rakelek bezala gameluaren txalmakiñ, baizik beste soiñ ederragoakiñ.

        Atzenean gure griña, ta pasio nagusiena da griña, ta pasio bat, mugaz ukatzen, eta ilduratzen ezpada, gu illarte guzitan iraungo duana: ta garaitua dagoala idurin arren, berriro ekiten duana animaren kontra, deretxa datorkion puntuan. Noiz ekusi dezu, Kristaua, mugaz ukatu, ta ilduratu ez diran griña, ta pasio nagusiak eriotzaraño iraun ez duela? Noiz kutiziatsuak, noiz onra, ta puntuan biotza ipiñi duanak; noiz edanerako itsumena duanak; noiz itz loiak esateko, keñada, ta eskuka zikiñak egitera oitua dagoanak; noiz utzi ditu ill artean bere griña, ta pasio nagusien oek? Baña egiñ dezagun kontu mugaz ukatzen, eta garaitzen dituzula griña, ta pasio nagusiak. Ez dezu zabartu bear alaere zeren berriro ekingo dizu denbora, ta deretxa ona datorkionean. Sinits gidazue, esaten digu S. Bernardok: Credite mihi: iñausita ere berriz agertzen dira: Et putata repullulant. Aienatuta, edo uisatuta atzera gurekiñ dira: Et effugata redeunt. Itzalita berriro piztutzen, ta erazekitzen dira. Et reaccenduntur extincta. Loak artuak, ta sortuak daudela ere berriz esnatzen dira. Et sopila denuo excitantur. Gutxi da, dio Santuak berak, beiñ iñaustea gure griña, ta pasioak. Sarritan iñausi bear dira, ta sarritan ezezik, albada beti onetan jardun bear lizake. Eta asko baratza-zai batek belar gaiztoak beiñ, edo berriz jorran ebakitzea: beti kontuan egon bear du, ta jorraia sarritan erabilli. Nai duanak nere ondoren etorri, ukatu beza bere burua, au da, bere griña, ta pasioak, esaten digu Jesu-Kristok. Siquis vull post me venire, abneget semeptisum. Ekusten dezu, Kristaua, zeiñ kontu, ta arreta andiarekiñ ukatu, ta ilduratu bear dan griña, ta pasio nagusiena?

        Begira ezazu bada oraiñ, onetan izan dezun zabarkeriarekin zer utsegite egiñ dituzun Jaunaren lenengo mandamentuaren kontra. Zenbat denbora onetan bizitu zeran zere jaun Jaungoikoa egiaz, ta biotz osoz amatu gabe, zere griña, ta pasio gaiztoak ukatu, ta garaitu gabez. Eta atzenean saia zaite Jaunaren laguntzarekiñ zere griña, ta pasio txarrak ukatu ta garaitzera, ta bekatuaren bideetatik aldegitera, onela iristeko betiko bizitza doatsua. Amen.