GARIZUMAREN
LENBIZIKO IGANDERAKO 1.a

Eskandaloaren gañean.

Ductus est Jesus in desertum ab Spiritu
ut tentaretur a Diabolo. Math. c. 4.

        San Mateok gaurko Ebanjelioan adirazten digu Jesu-Kristo gure Jaunak etsaiarekin eremuan izan zuan gerra, ta pelea. Eraman zuan Espiritu Santuak Jesus eremu batera, etsaiaren gerra, ta tentuak garaitzen guri erakustera. Onetan aditzera ematen zaku, ez degula gerok bekatuaren perillean sartu bear, ez eta tentazioetan-ere Eremuan prestatu zan Jesus etsaiarekin gerran asitzeko berrogei egunean, ta gauean ezer artu gabe zegoala. Onetan erakusten digu prestatu bear degula lendanaz gure etsaiaren ekin aldietan gallenduak geldi ez gaitezen, dala barauez, dala zilizioz, dala noizean beiñ loa, ta jana gutxituaz, Jaunari erregutuaz. Jesus ona prestaturik zegoan ez zergatik berak prestatzearen premia zuan etsaia garaitzeko, baizikan zeren guri erakutsi nai zigun nola etsaia garaitu bear genduan; etortzen zaio etsaia, ta asitzen zaio tentatzen, esaten diola: Jainkoaren Semea bazera, esazu egiñ ditezela ongi, orrako arri oriek. Si filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. Ekusten zuan etsaiak Jesus berrogei eguneko barau gogorrarekin nekatua arkitzen zala, ta emendik mugitu nai zukean janera. Baña Jesusek aienatu zuan etsaia, esaten ziola: ez da gizona ogi utsean bizi, baizikan Jaunaren itzarekin. Onetan aditzera ematen zuan ez gerala gorputz utsak, baizikan gorputzaz gañera degula anima, ta animaren janaria len dala gorputzarena baño, edo lenago dala Jaunaren esanak zuzen egitea gorputzari atsegiñ egitea baño. Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei. Mututurik gelditu zan etsaia, ta garaitua bere aurreneko ekin-aldian. Ekusten dezu anima nola aienatu bear dezun zure etsaia zure gogoari janerazi nai dionean gauza debekaturen bat? Ekusirik etsaiak aurreneko pelean etzuala ezer atera, ekiten dio bigarren aldian beste alde batetik, esaten diola: baldin Jainkoaren Semea bazera salta zaitez or bera, bada eskribitua dago; agindu zien bere Aingeruai zai zaitzeela, ta artuko zaitue emen erortzean beren eskuetan, oñean miñik ar ez dezazun zuk. Eragin nai zikeon etsaiak salto Elizaren torre batetik lurreraño, emendik ekusten zuenen losentxa, ta alabantzakin arrotasunaren tentazioan atxitu ote zezakean. Bigarren tentazio au aienatu zuan Jesusek erantzuten ziola: Eskribitua dago ez dezu tentatuko zure Jaun Jaungoikoa. Onetan aditzera ematen digu Jesus onak, ez degula gauz okerretan sartu bear Jaunak aterako gaitualako ustean; au da alabaña Jaungoikoa tentatzea baldin anima bat bere naiez sartzen bada itzegite gaiztoetan, bekaturako perillean, biltzen bada lagun gaiztoakin, uste izatea Jainkoak bialduko diozkala Aingeruren batzuek andik ateratzeko; au da Jainkoa tentatzea. Gallendua, ta mututurik geratu zan etsai gaiztoa bigarren aldi onetan-ere, baña ez alaere etsia.

Ateratzen du Jerusalendik, ta eramaten du mendi gaiñ guziz goi batera, ta erakusten diozka munduko gauzarik ekustekoenak. Agertzen diozka bazter guziak, ta oetako edertasunak, ta guziak beingoan begien aurrean ipiñirik esaten dio etsai galgarriak: ekusten dituzu gauz oek guziak? bada guziak emango dizkitzut, lurrean belauniko jarririk niri zure Jaunari bezala agur egiten badidazu. Haec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me. Tentazio gogorra zan au berez Jesusen biotza kutiziara erori albazitekean; baña leneko aldietan bezala aienatu zuan erantzuten ziola: Oa ortik Satanas ordu gaiztoan; eskribitua zeagok: adoratuko dek ere Jaun Jaungoikoa, ta ura baizik ez dek serbituko. Vade Satana, scriptum est enim Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies. Au aditu zuanean etsaiak, aldegin zuan Jesusengandik, ta lotsaz ta arrabiaz joan zan su, eta garren artera; ta Aita Eternoak bidaldu zituan bere Aingeruak Jesus onari bear zuan guzia ematera.

        Au da, nere Kristauak gaurko Ebanjelioak dakarrena. Jesusek erakutsi izan digu aurrean jarririk emen gerra, ta tentazioen artean bizi bearrak gerala, erakutsi digu nola prestatu bear degun gerra onetan gallenduak ez geratzeko. Etsyagan aditzera ematen da ez bakarrik deabrua, bai eta beste lagun urkoari bekaturako bidea, oña, edo eskandaloa ematen diezan guziak-ere. Gai ederra izango lizake tentazioak garaitzeko neurrien gañean itzegitea, baña gaur utzirik au itzegin nai det bekaturako bidea, ta oña ematen duenen gaiñ. Onetarako aurrena aditzera emango det zer dan eskandaloa; ta gero zeiñ bekatu izugarria dan. Eskatu degiogun Jesusen Amari bekatu au ezagutzeko, ta ezaguturik negar biotzetik egiteko grazia Aingeruarekin esaten diogula. Abe Maria.

§ I.

        Dabid Errege Santua, bere bekatuaz negar egiteaz gañera, kezka andiarekin barkazio eske zegokan Jaungoikoari besteen bekatuaz. Jauna, esaten zion, nork ongi ezagutzen ditu bekatuak? garbi nazazu niri gordetzen ta ezkutatzen zaizkidan utsegiteetatik, ta barka gizkidatzu besteen bekatuak. Delicta quis intelligit? ab ocultis meis munda me, et ab alienis parce servo tuo (Psalm. 18). Zeri dagokala, esan lezake, Dabidek Jaunari eskatzen zion barka zegizkiola besteen bekatuak? baña ez da neke andiren bearrik ezagutzeko Dabid Santuaren erregua zeri zegokan. Dabid zan Errege, ta beragatik bere mendeko guzien burua, giaria, ta gurasoa, ta beldur zan bere mendekoen bekatuak aren gaiñ izan zitezen zabarkeriaren bategatik; edo bere bizitzarekin bekaturako bidea, edo eskandaloa emanik. Argatik kezka andiarekin Jaunari eskatzen zion besteen bekatuen barkazioa.

        Eta zer da eskandaloa? da, dio S. Tomas Aingeruak, esan, edo egin gaizto, edo gaiztoaren antza duanarekin lagun urkoari bekatuan erortzeko bidea ematea. Dictum factum minus rectum praebens alleri ocasionem ruinae. Esaten dio nagusi batek mirabeari ekartzu auzoko sorotik arbia, au da eskandaloa ematea; ematen dio alabaña bekatuan erortzeko bidea. Bekatuan erortzeko, edo irauteko bidea eman diteke era askotara, ta beragatik eskandaloa da gai guzietara zabaltzen dan bekatu mota bat.

        Lenbizia gerta diteke, bekataria, zuk lagun urkoari bekatu benialean erortzeko bidea ematea, ta orduan zuk ematen diozun eskandaloa berez ez da bekatu mortala, baizikan beniala. Etortzen da etxe batera norbait etxeko andrearen, edo nagusiaren galdez, ta esaten dio nagusiak mirabe bati, esan giozu ez nagoala etxean. Eztula etxean, ta nagusia kanpoan esan oi dan bezala. Nagusiak ematen duan eskandaloa bekatu beniala da. Bigarrena: gerta diteke lagun urkoari bekatu larri, edo mortalean erortzeko bidea ematea, ta orduan eskandaloa izango da bekatu larria. Egin dezagun kontu, erregutzen diozu bati Justiziaren aurrean, edo bestela egin dezala juramentu gezurrezko bat, edo egia ez dezala aitortu bear dalarik. Erortzen zera eskandaloa deritzan bekatu mortalean, ta gañera zure gañean dira juramentu artatik etortzen diran kalteak. Emendik konfesioan garbiro albada aitortu bear da zer mandamenturen kontra bekatu egiteko bidea eman dan, zenbati eman zaten bide au, eta seigarrengo mandamentuaren kontrakoa bada, aitortu bear ere da, ezkonduai, aideai, kastidadea gordetzeko botoa duenai eman bazate.

        Irugarrena gerta diteke zuk lagun urkoari bekatura biderik batere ez ematea, ta bere gaiztakeria utsez artzea. Eskandalo mota oni deitzen dioe Teologoak Fariseoen eskandaloa. Oek Jesu-Kristoren erakuste ederrakin, ta egiten zituan gauza miragarriakin beragan sinistu, ta biotzetik maite izan bearrean, artu zuen oña Jesusen kontra ezin-ekusian, enbidian, ta gorrotoan erortzeko. Ecce positus est hic inruinam... multorum in Israel (L. 2). Fariseoen anzekoak dira munduan asko. Ekusten due beren gogokoa ez duenen bat, guzian amen esaten ez dakian bat, aldegiten jokotik, tabernatik, danza, ta beste bekaturako bide askotatik, ekusten due maiz konfesatzen, ta beste gauz onetan. Ekusia dago gauz oekin biderik iñori ematen etzaiola bekatuan erortzeko; baña alaere askotan gertatzen da beren gogokoa ez duenak erausian egotea, gauz onak-ere alde gaiztora botatzea: Urlia maiz konfesatzen da, debozioz Elizan dago; ez du nai festetara, dantzara, lagun artera joan; baña jakizu zer fiñekin dan au guzia; Iprokresiaz bete da; ori guzia egiten du santatzat iduki dezeen. Baziñaki zer mingaña duan, baziñaki zer txarkeria egin zidan? Onelako erausiak ez dira, nere Kristauak ezertan artu bear; baizikan aurrera joan bear da gauz onak egiñaz; ta norbaitek emendik erausirako, ta juizio okerrak egiteko oña artzen badu, izango da au bere kulpaz, ta gaiztakeriaz.

        Laugarrena gerta diteke zuk lagun urkoari bekaturako biderik ez ematea, ta alaere miseriaz bekatuan erortzea. Emakume bat dagokan eran jauntzirik etxetik Elizara, edo beste lekuren batera irtetea berez ez da bekaturako bidea iñori ematea; baña alaere gerta diteke, ta gertatu izan da beiñ baño geiagotan begira jarri, ta bekatuan erortzea norbait. Gai onetan, ta beste onelakoetan zuek dagokizuen adiña ezaguera izan dezazuen, adinazue kontuz esatera noan puntuetan. 1.a Ezagutzen dezu zuk, neskatxa, zuri dagokizun eran apaindurik irteten bazera Elizara , Tolosara, festara, dantzara, gerta ditekeala nor edo nor bekatuan erortzea, ta zeregan beldur au ezagutzen dezu, ez dakizula nor eroriko dan. Etzaude beartua ez jauntzitzera dagokizun eran; etzaude beartua etxean egotera beldur onegatik, eta baldin gertatzen bada norbait bekatuan erortzea izango da au erortzen danaren kulpa bakarrik. 2.a Ezagutzen dezu orrela apaindurik irteten bazera, urlia, edo sandia, zure ondoren dabillen ura, ezagutzen dezu, zeren aren berri dakizun, eroriko dala bekatuan; beartua zaude, Teologorik geienak erakusten duenaz, noiz edo berriz etxean geldizera, Meza utziko bada ere, ta are geiago beartua zaude festa, dantza, ta onelako gauzak uztera. Esan det noiz edo berriz, zeren neke andia lizake denbora luzeetan besteren bekatuaren beldurragatik meza, ta beste gauzak uztea. 3.a Ezagutzen dezu, ezkontzeko itzak eman diozkatzun orrekin itzegiten jartzen bazera, batez-ere bakarrik, zerori jartzen zerala perill andian, ta bestea erortzen dala bekatuan, dala itzez, dala eskuz, dala gogoz, edo bestela, beartua zaude ezkondu artean modestiarekin aldegitera besteak bere anima galdu ez dezan. 4.a Ezagutzen dezu, onelako lekutara joaten bazera an bear bada zai arkitzen dala zuri darraikizun urlia, zu mugitzeko bear ez dan jolasetara, ta joaten zera bera ekusteagatik, ta berarekin egoteagatik, erori zera eskandaloa deritzan bekatuan. 5.a Ezagutzen dezu urliak itzegin dizula Ernioko gurutzerako, Lezorako, Aranzazurako, Tolosarako zurekin lasaikiro ibiltzeko asmoan, ezagutzen dezu danzarako lendanaz esan dizunaren gogoa, ta griña gaiztoa; bada beartua zaude aldegitera gauz oetatik, ta bestela ematen diozu lagun urkoari eskandaloa. Eta au onela bada, dan bezala, zer izango da, baildiñ zu zerori bazabiltza lagun urko argalak zeregana mugitzeko, ta lazoan arrapatzeko?

        Jauna esan dezake nor baitek: nik ez det orrelako gauzarik; baña egia esan bear badet, ezkontzeko naia, ta aizeak artu nituan ezkero, alegin guzia egiten det apaintzeko, batez-ere festa denboran, iñuterian, Tolosara noanean; nai nuke nork-ere bait begi onez ekustea, gizonai ederra iritsitzea; ta Jauna, urliarekin edo sandiarekin itzegiteko deretxa arrapatzen dedadean orduan dira nere atsegin-pozak, ta egunik konsolatuenak. Ongi, ongi egiten dezu egia aitortzea.

        Emakumea dagokan-eran, ta bear dan modestiarekin jauntzitzea, jasoa izatea, ez da bekatu, dio S. Tomas Aingeruak, fin gaiztorik ez danean. Ornatus simplex servata recta intentione, consuetudine, et conditione status non est peccatum (In Epist. 1. ad Thimot.). Eta are geiago dana S. Pablo Apostoluak dio gisa onetan: nai det emakumeak lotsa onaren mugetatik irten gabe, ta geiegirik gabe jasoak ibiltzea, ez illea kiskurturik, edo enrizaturik, ez urrez, margaritaz, edo soñeko preziotsuz, baizikan Kristauari dagokan modestiarekin. Volo similiter et mulieres in habitu ornato cum verecundia, et sobrietate ornantes se, non in tortis crinibus, aut auro, aut margaritis vel veste pretiosa, sed quod decet mulieres promittentes pietatem per bona opera (1. ad Timoth. c. 2). Au bera dio S. Pedrok. 1. P. c. 3. Emakumeak gañera ederra iritzi nai izatea gizonai, ezkontzeko teretxaren ansiarekin, ta emendik zerbait burua arintzea fin gaiztorik gabe, au oraindik izan diteke bekatu mortal gabe dio S. Tomas Aingeruak. Mulieres appetentes placere viris ex veritate quandoque peccant tantum venialiter. 2.2. q. 169 art. 2.

        Au onela da, nere Kristauak gauzari berez, soil soil begiratzen diogula. Baña gizonai ederra iritzi nai au, ezkondu gura au, ta onetarako iñoiz ekusten diran gauzak dira emakume askoren, edo galtzen diran geienen kondenazioko sustraia. Emendik dator alabaña gerotik gerora geiago biotza itsastea gizonai ongi iritzi bearrari, emendik apaintzea urlia, edo sandia lazoan arrapatzeko, emendik nai izatea onelakogan lujuriaren su erazekitzea, ta atzenean biotza prest jartzea edozeiñ gauza egiteko ezkontzeko teretxagatik. Onegatik dio gizon jakintsu batek emakume geiago kondenatzen dala gizon baño (Videsis III. Lig. hic.). Begira bada bakoitzak bere animari, begira beregan igarotzen zaizkan asmo, gura, edo naikundeai, ta garbitu konfesio on batekin.

        Eskandaloko bekatuan erortzea gerta diteke bostgarrena lagun urkoari lagun egiten diozula bekatuan, lagun egite onekiñ alabaña zerorrek egiten dezunaz gañera zeretzen dezu besteren bekatua ere. Noiz, nola, ta zer gauzatan, edo gaietan lagun egite au bekatu dan ez da erraz denbora gutxian adieraztea, ez eta luzean ere, da alabaña gauza illun, gauza me Teologoai arazo asko ematen diena. Ukuituko ditut zuek aditu ditzakezuen zenbait puntu.

        Ezagutzen dezu iñuterian dantzara joaten bazera lendanaz mandatu egiten diozun orrekiñ, jarriko zerala gizartean eseririk, prensan bezala alde bietatik estuturik: ezagutzen dezu, batere lotsarik gabe egingo dizkitzula ongi ez dirudien mirapilliak gaztañak, ta sagarrak ateratzeko aitzakiakin, ta zu zerori batere naigaberik erakutsi gabe egongo zerala; ta egoten zerala: laguntzen diozu bada bekatuan ari, ta ematen diezu begira daudenai ejenplo gaiztoa. Lagun egiten diozu nagusiari arbia, garoa ostutzen: etxeko neskatx ezkontzeko asmoetan dabillenari jolas gaiztoetan ibiltzen meza artean, illun-abarrean: ematen diozu mandatu neskatx orrekiñ ezkontzeko asmoa duan mutillari irten dedilla illun-abarrean onelako lekura, arratsean onelako leiotara, dakizularik zer igarotzen dan, ta alaere egiten dituzu mandatu oek: laguntzen diezu bada bekatu egiten, ta beragatik erortzen zera eskandaloko bekatuan. Au igarotzen da Kristauen artean; au munduaren begietan, ta alaere gurasoak lo, eta lo? Ekartzen dizu etxe bateko neskameak artoa, alabak garia, ta beste gauzak, ta dakizularik ez duela berena, dakizularik ez duela bear adiña bide onetarako estaltzen dituzu lapurreta oek, lapurreta oek, ta estaliaz zugan duen konfiantzarekiñ aurrera dijoaz gari eta arto pilla ostutzen: erortzen zera bada eskandaloa deritzan bekatuan. Jauna, ordea bazuen bidea bekaturik gabe gari, edo arto piskaren batez baliatzeko. Atozea nondik dakizu zuk ori? Ekusten dezu zure lagun urkoa edanean ya txit igaroa, ta osotoro galduko dala konbidatzen badezu, brindatzen badiozu, ta alaere esaten diozu vecino, hermano, cuñado, ez dezu gaur nere konbitea artu gabe etxera bear, brindo cuñado, onela mugitzen dala bestea edatera, ta brindis, ta brindis egitera; ematen diozu bada geien geienean eskandaloa, laguntzen diozula bekatuan erortzen. Uzten det tabernariaren gañean itzegitea, zeren Jaunari eskerrak, tabernarik emen dan. Emendik nolere bait ezagutu dezakezue noiz eskandaloko bekatuan erortzen zeraten lagun urkoari gauza gaiztoren batean lagunduaz, ta aditzen ez dezuena galde bakoitzak bere Artzaiari, edo konfesoreari.

        Jauna nik premia batean eskatu niozkan idi, edo bei batzuek bati ezagutzen nuala balio zuan baño askoz geiago pagaeraziko zizkidala, zeren dirurik eskuan ez nuan; ta ala arturik denboraz pagatu niozkan, edo pagatu bearrean nago: jakiñ nai nuke eskatze onetan, edo pagatzean bekatu egiñ dedan. Premia gabe ez da onelakorik egiñ bear, zeren gauza gaizto lizakean, baña premia andia badezu eskatu dezakezu gauza bere balioan, ta balio duan baño geiagoan baizik eman nai ezpadizu, ar dezakezu gauza zere premia estaltzeko, edo beste motibo andiren bategatik. Ala erakusten due Teologoak San Tomas Aingeruarekin. Gañera onela gauza artu badezu, ta juramentuarekiñ agindu badezu pagatzea bear baño geiago, orduan bekaturik gabe paga dezakezu, ta pagatu bear ere dezu. Baña juramenturik egiñ ezpadezu ere bekaturik gabe paga dezakezu ez pagatzetik kalte andiren baten beldurra bada.

        Jauna: nik auzi batean juramentu eragiñ nion egia aitortuko etzuala beldur ninzan bati, ta onetan ez dakit zer egiñ nuan. Premiarik gabe, eta ezeri ez dagokan gauzan bazan juramentua, eman zenduan eskandaloa; baña baldiñ zure deretxoa argitzeko, ta ongi agertzeko asko esan nai bazuen juramentu eragiteak, etzenduan bekaturik egiñ; zuk alabaña eskatu zenduan egia aitor zezala, edo ziakiana esan zezala, eta esan ezpazuan berari egokiko zaio.

§ II.

        Eskandalozko bekatuan erori zaitezke 6.a, lagun urkoari bekaturako bidea ematen diozula bekatua, edo gauza debekatua eragiteko gogo, edo asmoarekiñ. Ala eskandalozko bekatuan erortzen zera 1.a lagun urkoari juramentu gezurrezkoa egiteko erreguak, losentxak, palakuak egiten badiozkatzu. 2.a Umeai, ta mirabeai jai osoetan bear debekatuak eragiten badieztezu bezperan egiñ, edo bigaramoneko kalte andi gabe utzi litezkeala. Jaietako bearra egitearen gañean, asko egiten dira Aita Santu; bada artzen due eskua jai erdi, edo aste egunak jai oso egiteko, ta jai osoak jai erdira biurtzeko.

        O gurasoak! o nagusiak! zenbat ote zerate zeren, ta zuen ume-miraben animai baño naiago diezenak etxeko ganadurik txarrenari! 3.a Eskandaloaren bekatuan erortzen zera ume-mirabeai erakusten badiezu litxarrerietan: oa ekarritzak urliaren sorotik arbia, basotik garoa, ostoa, egurra, ikatza, sagarrak, artoa. 4.a Lagun urkoari erakusten, edo mugitzen duanak usura, edo bestela tratu gaiztoak diranak egitera. 5.a Mugitzen duanak lagun urkoa ezkontzeko itza ez kunplitzera. 6.a Aiuntamentuetan elkar mugitzen duenak bidezko gauzen kontra itzegitera, botatzera. 7.a Emazteari umeai, mirabeai, edo besteri konseju ematen diezanak txarkeriren bat egiñ duanari: ez barkatzeko, arekiñ ez itz egiteko. Ez det ukuitu nai emen seigarren mandamentuaren kontra nolatan eskandaloa ematen dan; bekatu egiteko asmoa danean; nik esan gabe ere alabaña onelakoa badue bear adiña ezaguera.

        Eskandaloaren bekatuan erori zaitezke zazpigarrena asmorik ez dezula lagun urkoari gauza gaiztorik eragiteko; gogorik ez dezula bekatu eragiteko. Nola au? esaten dezula, edo egiten gauzaren bat igarritzen dezula, denborari, lekuari, ta alde guziai begiratu ezkero ipintzen dezula lagun urkoa bekatuan erortzeko perill andian. Argatik alferra da zuk esatea: Jauna orise zan, edo egin nuanean ez nuan gogorik ta asmorik lagun urkoari gauza giastorik eragiteko, alferra badin bekatu eragiteko puzoia duan esana, edo egiña bada zuk egiten dezuna. Atozea baldin jende arte batera arri andi bat tiratzen badezu, bekatutik libratzeko asko izango da zuk esatea: ez nuan tira iñor jotzera. Onela erortzen dira eskandaloa deritzan bekatuan. 1.a Seigarren mandamentuaren kontrako itz zikiñ-nazkagarriak, ta lagun urkoari bekaturen bat eragiteko perill andia duenak esaten dituenak. Zenbat zar gaizto dira gazteen artean era onetan itzegiten duenak! Zenbat ezkonduen arteko zenbait gauza agertzen dituenak! Zenbat onelako gaztaña biltzean, itako denboran, laietan, arto zuritzean! Ta nork adierazi emendik animetan geratuko diran kalteak? Onela itzegiteko oitura duenak ipiñi bear lirake mingañean ferraturik abereak oñetan ferratu oi diran bezala. 2.a Aide, ta auzo elkarrekin itzegin nai gabe bizi diranak; emendik dator alabaña ekusten duenak esatea, nik ez dakit oriek nola konfesatzen diran. 3.a Era onetan erortzen dira eskandalozko bekatuan arako emakume lasai, edo neskatzar ez garbi bularrak, ta gorputzaren geiena agiri duela gizonen artean lotsarik kabe ibiltzen diran aek. Non zera lotsa ona? non zera? 4.a Lagun urkoa bizitza mudatzen asi danari isekaz dagozkionak zeren danzara, bekaturako perilletara joan nai ez duan; bada iseka oek askotan dirala lotsatzen due bestea, ipintzen due leneko pausoetara biurtzeko perillean. 5.a Lagun urkoaren gaizki-egiña alabatzen, ta ontzat ematen duen losentxari gaiztok. Ederki egin diozu: atsegiñ artzen det orise egiteaz, ta ojala geiago egiñ baziñuka. Ah! mingaiñ gaizto madarikatuak, ta Demonio leunak. Onelakoak kastigu andiagoa merezi due bekatua, edo gaiztakeria egiten duanak berak baño, dio Santu batek: Collaudare delinquentes longe plus est quoad supplicii pertinet aestimationem, quam delinquere (Hom. 2 de David, et Saul). Enrike Inglaterrako Errege izen onetako VIII galdetu zion Prijiano bere Ministro bati: Prijiano, zer bekatu da Ana Bolenarekin gaiztakeria egitea, aren Amarekin lenago au egiñik? Prijianok erantzun zion: Jauna, ori ez da beiñ olloa, ta ondoren ollaskoa jatea baño geiago. Orduan Erregek ezagutzen zuala Ministro gaizto onen losentsa esan zion: egiaz hi aiz Prijiano, nere infernurako Ministro. Vere tu es meus inferni Vicarius

        6.a Erortzen dira eskandaloa deritzan bekatuan bekatu eragiteko asmorik ez duela senar-emazte pagearik gabe etxekoai, ta auzokoai ejemplo gaiztoa ematen diezanak. 7.a Edanean igarotzeko oitura duenak geienean edo beti ematen due bekatu askotarako bidea edo berandu etxeratzen dirala, edo birauak botaaz, edo botaeraziaz, edo bestela. 8.a Birauak, ta juramentuak botatzeko oitura duen nagusi-etxekoandre, ta gurasoak. Onelakoak gutxitan ongi konfesatzen dira, zeren asmo sendorik ez duen oitura madarikatua uzteko. 9.a Adiskidetasun gaiztoren batekin zer esana ematen duenak. 10 Arako deabruaren korreo, etxeetako naspilla, gorrotoa, auzia, ondamendia ekarri oi duen misto madarikatu aek. Onelakoak joango dira etxe batera, ta urdaia, sezena, artoa, edo zerbait ateratzeagatik, edo adiskidearen papera egiteagatik asiko dira: ez taki milla gauza berorri esan bearrak banituan, baña gaur ez dago betarik guzia esateko. Zale izan bestea-ere jakitearen. Zaude piska bat, joango zera bereala, eseri zaite. Ez daki urliak berorrentzat zer ausenzia zeukan: uste du berorrek besterik baña, baña, baña; zer da bada baña ori? Asitzen da deabruaren berriakin ongi esan zanari aurpegi gaiztoa ipiñiaz, gezurra eransiaz, ta bukatzen du gazeta bustan onekin: ta au utsa da nere kolkoan gelditzen danaren aldean, baña ezin esango det ezergatik-ere. Esazu misto madarikatua, bota ezazu, bada kalte gutxiago egingo dezu esanarekin. Onelakoak ez det sinisten, ta ez det sinistuko ongi konfesatzen diranik, ta beren bizkarrean daramee Jainkoaren madarikazioa, ta kondenazioko sentenzia. Madarikatu pakea, ta adiskidetasuna gal-erazten duana madarikatua, bada gerran ipiñiko ditu pakean zeuden asko, dio Espiritu Santuak. Maledictus susurro multos enim turbabit pacem ha abentes (Ecl. 18). Kontu egin bear due etxeetako buruak onelakoak ordu gaiztoan aienatzeko; ta bestela ezin bada egin bedi goroztizko konjurua; au da alabaña birtute andiko konjuro bat onelako deabruak aienatzeko.

        Eskandaloa deritzan bekatuan erori zaitezke, bekataria, beste gisa batean, ta da gauza gaiztorik ez esaten, ta ez egiten dezula, baña bai gaiztoaren iduria, edo antza duana, emendik lagun urkoak artzen duala bekatuan erortzeko bidea. Emendik eskandalozko bekatuan erortzen dira 1.a senar-emazteak, umeak, ta mirabeak begira daudela, edo aldean dirala, beren Sakramentuari dagozkan gauzetan. Kontu ezkonduak, bada zer igarotzen dan ongi dakien gizon jakintsuak esaten due, ta eskribitzen kalte andiak datozela emendik. 2.a leku agirietan, ta jendea dabillenean gobada jotzen duenak era lotsagarrian, edo emendik ezin adierazi nezakean bezala. Onelako emakumeak iduki bear lirake ei batean sarturik. 3.a bijilietan aragia jaten duenak, osasunaren antzean daudela, iñori juizio gaiztorik ez eragiteko, aditzera eman bear due, arkitzen dirala Maisuaren agintez aragia jatearen premian. 4.a Era onetan eskandalozko bekatuan erortzen dira, etxeren bateko sarrera, edo jaierarekin erausirako, ta juizio okerrak egiteko bidea ematen duenak. Jauna ez det gogoan igaro-ere etxe artan gauza gaiztorik egitea: ez det denbora itzegiten, ta gauz onak kontatzen igaro besterik egiten. Ez da ezer, zure jaiera orrek-ematen badu zer esana, zure sarrera orregatik munduaren aban badabill zurekin bestearen fama, beartua zaude uztera, ta bestela eskandaloa ematen dezu. Beartua zaude, esaten dizu S. Bernardok, uztera ez gaiztoak diran gauzak bakarrik, baita gaiztoaren antza duenak-ere. Non solum cavere teneris quod malum est, sed quiquid male fuerit coloratum (S. Ber. de Cons. ad Eug.). Atzenean, Kristaua, eskandaloa deritzan bekatu onetan erori zaitezke, dezun karguan zabarra izanez, zerala Errejidorea, Bezinoa, gurasoa-nagusia. Izan zaitezke zerori ona, Jainkozkoa, egin ditzakezu penitenzia andiak; barauak, zilizio, ta beste gorputza menderatzeko nekeak artu itzakezu; baña zabarra bazera zuk umeai, eta mirabeai dotriña, ta Zerurako bidea erakustean, zabarra bazera bekatura bide, ta perilletatik ken-erazteko, zure zabarkeria au bera asko da zure gañean izateko zure umeen bekatuak.

§ III.

        Ekusi degu, nere Kristauak, zer dan eskandaloa esaten diogun bekatua, ta au ongi ezagutzeko ukitu ditugu bekatu onetan erortzeko diran gisa asko. Ta bekatu mota au nolakoa dala uste dezue? Gauz ikaragarria Jesu-Kristoren sentenziaz bezanbatean. Ai dio, Jesu-Kristok! Ai! ta munduaren zori gaiztokoa eskandaloagatik. Vae mundo ab scandalis. Ez dio Jesu-Kristok zori gaiztokoak kutiziosoak, zori gaiztokoak biraugilleak, zori gaiztokoak lujuriosoak bakarrik, ez; baizikan ekusirik bekatu mota izurriaren gisa zabaldua leku guzietara, estadu guzietara. Ai dio, ta munduaren zori gaiztokoa. Vae mundo ab scandalis.

        Zori gaiztokoa mundua, zeren ezagutzen ez du bere gaitza, ta ezagutu gabe ezertan artzen duan. Gaitza ezagutzen ez, ta ezertan artzen ez danean eria perill andian arkitzen da. Ta au da munduari bekatu mota onekin gertatzen zaiona. Eskandaloa gañez egiñik arkitzen da, gazteetan, zarretan, ezkonduetan, ezkongaietan, gurasoetan, ta umeetan, baña ez da ezertan artzen, ez da aienatzeko alegiñarik egiten, eta zer bekatu mota izan diteke bekatu onelakoa baño izugarriagoa? Bekatuak kezka esnatzen duanean askotan bekataria mugituko da bere kezkarekin negar egitera, bizitza berria artzera; baña kezkarik ematen ez duanean ez da biotzetik damutuko, ez du negar egingo. Zori gaiztokoa da emendik mundua bekatu mota onegatik. Vae mundo ab scandalis. Zori gaiztokoa gañera, bada Jaunaren justiziak eskatzen du, bekatu onetatik datozen okerrak zuzentzea bakoitzak bere aldetik, ta ez da kezkarik, ta ardurarik onetan ere artzen. Gauza jakiña da lagun urkoari kalte egiñ dionak dala ondasunetan, dala onran, dala faman, kaltea desegitera beartua dagoala; ta animan kaltea egiñ badiozu etzaude Jaunaren begietan kalte ura des-egitera beartua? Baña nork esan, nork adierazi bekaturako bidea ematen duanak, zer kalteak egiten dituan, ta nola desegin kalte oek? Zuk bear bada ukuitze loi batekiñ, keñada batekiñ, itz gaizto batekiñ erakutsi zeñion besteari bekatua; onek beste biri; biak lauri; lauak ogeiri, ta ogeiak millari, ill ziran batzuek, ta oraindik bizi da zuk erakutsi zenduan bekatua, ta aurrera dijoa. Gertatzen da eskandaloarekin, edo bekaturako bidea ematearekin gari soro bati su ematearkein gertatzen dana. Erazekitzen diozu soroaren ertz batean lasto bati; onek besteari, besteak besteari, ta onela zabaltzen da, soro guzira, zabaltzen da soro batetik bestera ta uzten du guzia auts biurtua. Ai bekaturako bidea eman dezunak! zuek bati edo biri eman badiezu, oek emanaz joan dira besteai, besteak besteai; kalte oek deadar egiten due Jaunaren begietan, deadar infernura joan diranak, deadar orain galduaz, erreaz bekatuan dijoazenak; ta alaere gu kezkarik gabe! Vae mundo ab scandalis, vae homini illi per quem, scandalum venit. Zeren bekatu onekin Jesu-Kristoren neke izerdiak, ta gugatik ixuri zuan odol preziotsua alferrak egiten diran. Jaungoikoa eternidade guzian egonda bere gogoan daukala gure lagun urkoaren anima: ta denboraz egiñ zuan berarekin batean eternidade guzian bizi zediñ Zeruan. Zer egiñ ez du onetarako? Anima ura ez galtzeagatik etorri zan Zerutik lurrera, artu zuan gizatasuna, igaro zan isekeen, gorrotoaren, azoteen, arantzen bidetik; ta atzenean anima argatik ixuri zuan odola, ta artu zuan eriotza, ta eriotza gurutzekoa. Mortem autem crucis. Baña zertarako dira gure Jaunaren alegiñ oek guziok, ezertarako baldiñ guk alfer-egiten baditugu? Alferrik anima ari ainbeste nai izan dio Aita Eternoak bere Jauregi, ta Palaziora eramateko asmoan; alferrik Espiritu Santuak nai izan du bere Esposatzat: alferrik semea gizon egiñ zan: alferrik ainbeste neke oñaze igaro zuan; alferrik ixuri bere odola, ta alferrik gurutzean eman bere bizitza, zeren guk gure bizitza gaiztoarekin galdu degun ainbeste kostatako anima ori.

        Zer nai dezue, oraiñ nere Kristauak, zer nai dezue bekatu mota onen gañean nik esatea? Ainbesterañoko des-leialtasuna deritzat Jesu-Kristori ainbeste kosta zitzaion animak gal-eraztea, ta etsaiari ematea, zeñ ez nuke sinistuko bekatu-mota onek barkaziorik duanik, fedeak erakusten ezpalit: ta Jesu-Kristok berak: obe litzake bekaturako bidea ematen duanarentzat, dio errotarri andi bat lepoan erantsirik itsasoan ondatzea. Necesse est ut veniant scandala, verum tamen vae homini illi, per quem scandalum venit. Qui autem scandalizaveri unum de pusillis istis, qui in me credunt, expedit ei, ut supendatur mola asinaria in colo ejus, et demergatur in profundum maris. (Math. 18).

        Jauna, ta ez da bada erremediorik? Bai nere Kristauak, ez gera galduko, galtzen bagera erremedioa gabez. Erremdioa da negar biotzetik egiten dala bakoitzak aitortzea bere bekatuak; erremedioa da penitenzia egitea; erremedioa da Jaunari maiz, ta gogotik erregutzea bekaturako bidea eman diegunakgatik, ta atzenean Dabid Santuak Jaunari esaten ziona: Jauna esaten zion, erakutsiko dieztet gaiztoai zure Legearen pausoak; oraindaño zere mingañerakin galdu badituzu asko anima biraba, ta itz nazkagarria dariozula, mingaiñ ori izan bedi emendik aurrera Jauna alabatzeko; oiñ oriek izan badira bekatura, jolas gaiztoetara laster egiteko, izan bitez oraiñ maiz Elizaratzeko; esku oriek izan badira litxarreriarako, ta zere gorputz-animak loitzeko, izan bitez lagun urkoari laguntzeko; gorputz ori oraindaño izan bada atsegin ez garbietan erretzeko, izan bedi emendik aurrera nekearen, ta penitenziaren azpian bizitzeko. Gisa onetan len zugandik gaitzerako bidea artu duenak ikasiko due Jaungoikoaren bidea. Docebo iniguos vias tuas; ta zenbait galdu badira betiko, mugituko dezu Jauna oei egiñ diezun kaltea-ere barkatzera, mugituko dezu bere Miserikordiak ubari zure gaiñ ixurtzera, ta atzenean eriotz on batekiñ betiko gloria ematera. (Ad quam nos &.)