LXII
Espiritu Santuaren Bazk-ondoko
ogei ta irugarren igano deko irakurraldia

Filia mea modo defuncta est. Matth. 9,18.

Gaia: Bekatua da erio gaistoaren latzgarria

        Adanek bekatu egin zuenetik ilzeko sentenzi pean gaude mundura gatozen guziok; bekatuaren saria da alabaña eriotza: stipendium peccati mors (Rom. 6,23). Ill zen Adan berak egin zuen bekatuagatik; ill dira Adanek bekatuz makurtu zituen gure aitzineko guziak; Adanek makurtu ginduen bizi garanok; era berekoak izanen dira gure ondoren etorriko diranak, eta etorkizunak eta etorri garanak ill beharrak gara, gu baño len etorri ziranak ill ziran bezala.

        Non, nola edo noiz? Hau da gutarik batek ere ez dakien gauza. Zartuak badaki ez dela gazterik ill, baña ez daki zenbat urte, ill, haste, egun edo horduren buruan ill beharra den; dakien guzia da len edo gero ill beharra dela. Gazteak eta beste edozeñek ere badaki hau bera, baña ez daki gazterik, geroiseago, zartu ta edo noiz ill beharra den. Zarrak, gazteak eta beste guziok dakiguna da erioz illen garala, baña zer erio moduz edo zer eritasunez, ez.

        Eriak sendatzen dabillenak badaki hau guzia ta al-ere egiten du alegiña erien bizia luzatzeko ta eriak duten gaitzari bere indarrak kendu naiez, eta askotan garaitzen du gaiztu denaren eritasuna. Baña sendaleak sendatzen duena ere ilzen da urrengo gaitzarekin edo besteren batez. Eta eritzen diranetatik anitz ilzen dira lenengo gaitzarekin edo aurtasunetik atera bage. Orietatik bat egungo Ebanjelioko neskatxa.

        S. Joanen eskolakoekin Jesusek ziardukan batez joan zen aren billa gizon andi edo prinzipe bat, eta zegozkan agur humillak egin ta hitzik galdu bage, «Jauna», esan zion, «orain ill da nere alaba ta atoz, arren, aren burua eskuz ukitu ta bizirik uztera». Jaiki zen Jesus hau aditu ta, ta bere eskolarrak zerraizkola joan zen illaren aitarekin onen itxera.

        Arako bidean ekusi zuen Jesus odol-isurzezko gaitzarekin zebillen andre batek. Amabi urte zen gaitz hura beregandik ezin kenduz zebillela, ta Jesus ekusi ta esan zuen berekiko: «Aski nuke Jesusen so ñekoaren ertz bat ukitzea, gaitzik bage ta osasun osoan gelditzeko». Uste onekin urbildu zen Jesusen gibel aldera, egin zuen asmatu zuena ta ark Jesusen soñeko erza ukitu horduko, itzuli zen Jesus argana ta esan zion bereala: «Bai, emakumea, ongi atera zaitzu zere siñistanza ta ustea ta sendatu zara», ta bertan gelditu zen ongi sendatua.

        Hau egin ta jarraiki zion Jesusek bere bideari. Neskatx illaren itxea arkitu zuen doluzko soñarlz ta beste jendez besea, ta guziei begiratu ta «Zoazte emendik», esan zien, «ez datza illa itxeko alaba». Hau aditu ta batak besteari begiratu ta asi ziran farraz ta irriz; bafla al-ere kendu ziran Jesusen bidetik. Sartu zen Jesus illaren gelan, artu zuen eskutik illa ta jaiki zen biztua. Egunen batez berak gu ill ezkero biztuko gaitu (ta betiko) munduko guziok. Horduan ongi bizteko orain guk dagikeguna da geren eriotzari bere laztasuna kenzea. Badakizu zer den eriotzaren lazgarri laztasun hau? Orain guk ekusi bear dugun bekatu gaistoa.

§ I.

        Bi egiteko ditu eria sendatzen dabillenak: bata da eriaren bizia albaez luzatzea ta bestea eriak artu behar dituen sendagaiei duten laztasuna ta miña kenzea edo beinzat arin-leunzea. Orreta(ra)ko kenzen dio edari nastuari bere loitasuna ta uzten du garbi-ederra, eztiz edo zukarez goisotzen ditu edari miñak eta urrez edo zillarrez estalzen auts latz, biribil-pildorak, eta zenbait aldiz arri ederrak eta perlak ere auts eta edari egiten ditu eriaren biotza arinzeko ta neke gutiagorekin arrerazteko eri beraren gogoari atsegiñik egiten ez dion ta hartu bear duen beste gauza.

        Erien sendale berak eta beste guziok ere baditugu beste bi egiteko. Bata da bide gaistoz ta laburrez datorren eriotza geren aldetik aienatzea ta bestea geren eriotzari bere gazi ta latztasun guzia kenzea. Bide gaistoz ta laburrez datorren eriotza da bekatuaren estratez datorrena, bada bekatuaren estratez ta bide mear ertsiz dabiltzanak lasterrago arrapatzen ta garaitzen ditu erio gaistoak. «Ala da», dio Espiritu Santuak, bada dio: «laburtuko dira gaistoen urteak ta onak balira baño gutiago biziko dira»: anni impiorum breviabuntur (Prov. 10, 27). Eta orra lenbiziko gure egitekoa, bekatuaren estrat eta bide gaistotik iges egitea.

        Baña azkenean, len edo gero ill bearrak gara guziok eta bigarren gure egitekoa da geren eriotzari bere laztasuna kenzea edo bekatuaren ortzik ez duen eriotz batekin geren egunak bukatzea; bada bekatuaren ortzik ez duen erioak laztasunik ez du ta ez dio begiz miñik egiten ilzen denari.

        Begir egiozu ezperen bataiatu ta bekatuaren adinera bage ilzen den aurrari ta ekusiko dezu zein egia den diogun hau; bada ekusiko dezu bere eritasun guzian ta il] hordu berean ere ez duela animako kezkarik, eta gorputzaren nekeak edo oñazeren batek keisatzen ezpadu, amaren bularra arzean lotan gelditzen zen aldian bezain lasai ta sosegudun arkitzen dela ilzen den horduan, ta illa gelditzen denean dirudiela bizia galdu duela ez, baizik loa, iratzar-esnatu bage, aitu ta bukatu zaiola. Orregatik begira dagozkanak esan oi dute: «Zori onekoa zu, bada nola ez dakizula bukatu dezu lur gañeko zere bizia ta nekea, joan zara gure artetik sulezean edo purgatorioan gelditzeko beldurrik bage ta ill horduko sartu zara gañeko zeruan, egin zara ango aingeru ta santu guzien lagun ta eternidade guziko doatsu. A, bere eriotzan ta sekula guzian nor lizaken zure gisakoa!». Orra zein kezkarik bagea ta soseguduna bekaturik ez duten aurren eriotza, ta orra orien eriotzari begira daudenak esan oi dutena, ta zuk ere, noski, an arkitu bazara, noizbait esana.

        Gis berean hitz egiten dute begira daudenak ongi bizitu diran ta bekatuaren kezkarik bage ilzen diran birtutedun andien eriotzan ere; bada aldi orietan esan oi dute: «Orain zori oneko bere eriotzan bildu du on onek len, ongi bizi zela, ereñi zuen birtutearen gari ta ale zoritua. Orain ekusi dugu nola ilzen diran ongi bizi diranak. Oriek dijoaz leneko negarrak idortuko diezten ta zori oneko atseginzez beteko dituen Jangoiko maitagarriagana. A, gure eriotza izaten baliz orienaren gisakoa». Eratsu berezea izanen da bizitz on baten buruan ilzen den edozeñen eriotzan ekusten dutenen hitzketa.

        Bizitz on baten ondoan ilzen den edozeiñek mintasun andirik bage hitz egin oi du ilzeko bere puntuan ta gogoak gogoan dadukana baizik esan ez oi du hordu artan. Adi zazu besteen artean ilzeko zeudela bi gizon andi on jakinsuk esan zutena. Florenziko Arzobispo S. Antonino da bata. Onek mundu onetatik besterako bere abian esan zien berekin zituenei, an bertan kanta zezotela egun artako ofiz-errezoa, ta osasun osoarekin ta eliz-koruan arkitzen baliz bezala berak asi zuen kanta ta kantatu zuen: Deus, in adiutorium meum intende. Kantari besteekin azpitik eta aopean bezala, besterik indar bagez ezin ta, kantatu zuen al zuen denboran gañerako guzia, ta hau gero ezin ta, joan zen ezpañak erabilliz kantarien gisan, ta oriek kantatu zutenean, Oculi mei semper ad Dominum, quoniam ipse evellet de laqueo pedes meos (Ps. 24,16), esan nai du, «Nere begiak beti Jangoikoari begira, zeren den nere oñak lakiotik aterako dituena», iraul-jaso zituen bi begiak gañeko aldera, ta iraul-jaso amorez beteak, eta atseginzez agitz edertuak utzi zituen begira zegozkanak negarrez urtuak eta andik laster gelditu zen soseguz illa ta bidaldu zuen anima begiak len bidaldu zituen tokira ta sekulako glorira. (Act. SS. die 2 Mai.).

        Theolojiako maisu agitz jakinsua zen Jesusen Konpaniko Aita Franzisko Suarez. Siñistuko dezu zuk hau, dena ikasi ezkero, edo gizon onek egin zituela ogei ta anbat libru andi; ta orietan agertu zuen jakinz andiagatik, Erromako A. Santuak eman ziola Doktore Eximioren izena; ta jakinz agitz andizkoaren jabeari baizik ezin eman dakikeon izena da izen hau. Theolojiako jakinzan bezain andia zen hau santuen jakinzan ta birtutean. Azkenean ill zen gizon jakinsu hau ere; baña ill zen gerorako beldurrik bage ta esaten ziela ill horduan bere bazterrean zituenei: «Ez nuen uste ekusten dudan bezain soseguduna ta goisoa zela eriotza».

        Eratsu berean minzatu ta hitz egin dute beren ilzeko puntuan jakinsu birtutedun orien gisan bizitu diran beste anitzek ere. Eta orien erako beste guziak hordu artan esan balute ekusten zutena, ori bera esan ta joanen ziran beste mundura; bada Espiritu Santuak esana daduka: «Jangoikoaren begietan anitz balio duena ta guztiz ederra dela ongi bizi diranen eriotza»: pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum eius (Psal. 115,14).

§ II.

        Jangoikoaren begietan gaizki dirudien eriotza ta eriotz guztiz galgarri gaisto-latza da gaistoen eriotza; bai, dio Espiritu Santu berak: mors peccatorum pessima (Psal. 33,22). Zergatik ote? Zeren gaistoen eriotzak duen enen eriotzak ez duen ezten zorrotz agitz latzgarri itsusi bat. Badakizu zer ezten? Bekat izugarria. Bekatuaren eztena da, bai, gaistoen eriotza, gaisto berenzat agitz lazten-gogorzen ta Jangoikoaren begietarako guztiz belzten ta itsusten duen gauza ta denbor berean da suleze-infernurako bide zuzena.

        Hau ederki adirazten digu ebanjelari S. Joanek, eta adirazten ekusgai izugarri bat agerzen digula. Agerzen digun ekusgaia Jangoikoak lenago berari agertua da ta agerzen digu esaten digula: «Begira nengoen ni bein Jangoikoak banaka agerzen zizkidan gauz zenbaiti ta agertu zizkidanen artean ekusi nuen erdi illa zirudien zaldi bat. Izugarria zen zekarren zaldizkoa ta hau baño ere izugarriagoa oni ondotik zerraikona; bada erio bera zen zaldizkoa ta oni ondotik zerraikona infernu bizia»: Et ecce equus palidus, et qui sedebat super eum, nomen illi mors, et infernus sequebatur eum (Apoc. 6,8).

        Ekusten dezu zer ekusgaia aldi ontan S. Joanek agerzen diguna? Ez da hau sekulan ez ekusteko obea? Bada al-ere ekusi beharko du, ta ezin alderagotik, ilzen den bekatudunak, zeren Jangoikoak bere bekatu guzien alde bidalzen dion zaldizko korreo ta saria den. Bihotz amurratua dakarren zaldizkoa da erio gaisto hau. Erio onek eztenezko esproinzak arzen ditu: ilzeko dagonak egin dituen bekatu guziak. Ez dio baketan uzten dakarren zaldiari edo bekatariaren biziari, ta bekatudunak gutien uste duen aldian, aren gañean dira erio amurragarri hau ta oni darraikon infernua; ta oriek ark ekusi edo barruntatu horduko, arritzen da den guzia ta bere gogo illunean esaten du Antioko errege bekatariak ezpañez len ziona.

        Gizon onek, len ere guk ekusi dugun bezala, Jerusalenen bere soldadu guziekin sartu ta egin zituen zegizken gaistaginz guziak. Zikindu zuen Jangoikoaren ango eliza, idolo txar galgarri ta oriei zegozten ofrend-usiak ara eramanez. Andik ostu ta eraman zituen berak nai zuen tokira urrezko kaliz, taz, inzensario ta Jangoikoaren ango beste gauz ederrak, eta ango donzell, eliz-gizon ta erritar beste guziekin egin zuen arrizko bihotza zuen batek zegiken guzia, ta al-ere urrengo zazpi urteetan bizitu zen ondasunez bere peko guziak betetzen ta Jangoikoaren Eliza honratzen haritu baliz bezain aisol ta kezkarik bage.

        Bitarte onetan ta gutien ark uste zuen aldian argana zen bere eritasun gogor ta milla nekerekin zaldizko erio izugarria. An zetorkiola barrundatu horduko, biziaz etsirik eman don bere burua oatzeari ta bere barreneko tristurak kendu ziozkan zituen indarrak: et incidit in langorem prae tristitia, ta egun oro berritu ta anditu zen aren barreneko trieur ta naigabenz hau.

        Bere naigabenzen zerbait aringarri naiez, deitu zituen aldean zituen zaldunak eta hitz-nekatu erdi illarekin esaten die: «Iges egin du loak nere begietatik; kezkaz ta naigabez bete zait barren guzia ta ona ni oriek arinzeko zer egin nezaken ez dakidan gizona! Itotzen nabil nere tristuren ta illunz latz gogorren artean, onzia galdu ta itsas aserretuaren olast-bag-etan dabillen mariñela bezala. Eta orra azkenean kontura ta ezagutu dut nondik datorren nere gaitzaren latzgarri gogor hau; bada dator len nik Jerusalenen egin nituen bekatu gaistoetatik»: Nunc reminiscor malorum, quaei feci in Ierusalem (I Macab. 5). Eta hitzez ezpad-ere gogoz ta bihotzez hau bera dio bere in horduan edozein bekatudunek; bada bekatua bekatuan ilzen diran guzienzat da eriotzaren mingarri latz izugarria.

        Bekaturik bage ilzen denak, ilzen bad-ere gorputzeko nekez ta oñazez betea, len S. Lorenzo, Sta. Tekla, S. Bizente ta beste amabi milletan milla martir ill ziran bezala, barrendik idukiko du Jangoikoaren grazia ta bizitz onari dagokan arinza ta S. Anbrosioren eran esanen du: «Zuzen, on ta maitagarria da bere serbitzuan iduki gaituen Jangoikoa; ez du nai, ez, erio gaistok gu garbitzea; eriotz on bana ta sekulako atseginzaren sari ona da ark guri eman nai diguna ta emanen digu bizitz on batekin artara gu prestatu ezkero». Presta gaitezen, bada, ta ar ditzagun Jangoikoaren eskutik datozkigun neke hau ta eriotza: mori non timeo, quia bonum Dominum habemus, ta artuko ditugu emendik ill arte guzian ongi bizitzen bagara. Jangoikoak digula artarako behar den beraren lagunza ta grazia: bai arren, bai.