XXIV
Garizumaren
bostgarren igandeko irakurraldia

Samaritanus es tu, et daemonium habes... Si dixero, quia non scio eum, similis ero vobis, mendax. Joan. 8.

Gaia: Gauza zein itsusia den
blasfemia ta gezurra

        Judatarren aldetik anitz txarkeri ta bidegabenz ekusi ta aditu zituen Jesusek bere denboran ta ez da txikiena egungo Ebanjeli santuak dakarren aldikoa. «Zuetatik zein da», esaten zien aldi onetan Jesusek, «ez den gauzarik nigandik aditu duena? Baldin bada, bertan betor ni gezurtatzera ta gezurtatzen banau, galdua betiko nere egiteko guzia ta nik esaten dudana. Ez du perillik, ez, orrelakorik zuek niri egitea, (zeren egia den ta ezin uka diteken egia, nigandik zuek aditzen dezuten guzia). Egia bada, bada, aditzen dezutena, zergatik siñesten ez dezute zeren horretan gogortu bage? Jangoikoaren bidez dabillenak aditzen ditu Jangoikoaren hitzak eta ez dituzue aditu nai, zeren deabruaren bidez zabilzanak zarazten zuek».

        Jesusen hitz onek agitz mindu zituen judatar mukerrak eta len zeuden baño ere gogortuagoak gelditu ziran ez aditzeko Jesusek agerzen ziena, ta siñetsi lekuan Jesus zela betiko Aitaren Seme bakar Jangoiko-gizona, esan zioten begiz begi. «Guk siñisten dugun egia da samaritar deabruz bete bat zarala zu». «Ez ori», eranzun zien Jesusek, «ez dut nik deabru gaiztoarekin zer eginik; esaten dudan guzian, zuek uste ezagatik, nere Aitaren honra billatzen dut nik eta siñisten ta egiten bazenuzte nik esaten dudana, illen etzinazke zuek». Orretan esan nai zien biziko zirala beti-beti zeruko glori atsegindunean. Etzuten hau zen gisan aditu ta eranzun zioten: «Ezagun zaitzu deabruturik arkitzen zarala. Ill ziran Abrahan ta profeta guziak, eta zu ta zure eskolarrak zarazte zori oneko gizon bein ere ill ez beharrak? Nor zara zu onelako gauzak egiteko?».

        «Ni naz», esaten die Jesusek, «honraz betetzen naben betiko Aitaren Semea; ta Seme, adirazten didan guzia egiten dudana; zuek diozute zuen Jangoikoa dela nere Ait hau, baña ez dezute zuek hura ezagutzen ta zuek bezain gezurtia ninzake, nik esaten banu ezagutzen ez dudala. Nere egunak ekusi nai andiarekin bizitu zen Abrahan ta bere etseginz andiarekin ekusi ere zituen». «Zer?», eranzun zioten judatar itsuak; «ez dituzu oraindik berrogei ta amar urte, (bost eun ta agitz geiago da ill zela Abrahan) ta al-ere ekusi zenuen zuk Abrahan?». Orien erausi hau aditu ta Jangoiko betikoren betiko Seme Jangoikoa zela itsutzarrei berriz adirazteko, esaten die Jesusek: Bai, bai, nazanak bezala esaten dizuet, eta siñes nazakezue: Abrahan jaio baño lenagokoa naz ni. Baña guziarekin judatar gogorretatik zer atera zuela uste dezue Jesusek? Leen zeuden bezain gogor-galduak uztea ta Jesusen azkeneko hitz onekin amurratu gaiztoen gisan joan ziran arri eske, arrika Jesusi eman ta blasfemariari bezala bizia kenzeko; baña bitarte artan gorde zen Jesus ta atera ta joan zen elizatik eta utzi zituen judatar itsu gogorrak beren blasfemiz ta gezurrez beteak.

        Eta zu ere geldi etzaitezen orien eran ta infernuko su-gai egiña, begitan arrerazi uste dizkitzut blasfemi guziak eta gezurrak, agertuz orretako bateen eta besteen itsustasuna.

§ I.

        Gauz itsusia da Erregeri egiten zaion edozein txarkeri, bekaitz edo deshonra, baña egin dakikeon andiena ta kastigurik gogorrena irabazten duena da berari bere begietan egiten zaiona. Manatzen dutenen, jaun ta errege guzien Errege da Jangoikoa; edozein bekatu, Jaun Errege honi egiten zaion txarkeri ta deshonra da; baña beste txarkeri-bekatu ta deshonrak isilka ta atze-gibeletik bezala egiten zaizkanak dira; arpegiz-arpegi egiten zaizkanak dira blasfemi ta era bereko beste zenbait.

        Blasfemi izugarria da hitzez, begiz edo nolerebait Jangoiko berari egiten zaion injuri, deshonr eta bidegabenza; ta bidegabenz eta deshonr, ez dagokan gauzaren bat iratsi edo dagokana galerazi nai diona ta ori da judatar gogorrak gaurko Ebanjeli santuan Jesusi egiña; bada hitzez, ekusi degun gisan, ots egin zioten Jesusi samaritar gaizto deabruz betea ta joan ziran gero arrien billa Jesus berari arrika emateko, ta eman nai zioten (izanik hura gizon-Jangoikoa) giza txar blasfemari ta gezurti bati bezala; ta Jangoikoarentzat hau ekusten dezu gauz agitz itsusi-deshonraria dela; da alabaña bere eskupeko galdu bat erabill liteken gisan Jangoiko guztiz hondragarria erabilzea ta alako bati dagozkan kastigu-penak onenzat bereztea. Hau egiten zuten judatar berak ziran deabru gaiztoaren eskupe galduan arkitzen ziranak eta kastigu-pen agitz gogorrerako bihi ta gai guztiz egokiak; eta alko gaiztoak ziran lurreko beren gauzak galzeko beldurrez ta Jangoikoaren honran ez egin naizik egin behar zuten ta Jesusek esaten ziena; eta etzuten egin nai hau, zeren Eva galduaren eran siñisten zuten deabru gaiztoak hordu berean gogora ematen ziena, ematen bazien ere len Eva zoratuarekin egin zuena bere aldian oriekin egin naiez.

        Deabru gaiztoak len eman zion Evari gogora ta hitzez ere adirazi zion aren ta aren senar Adanen gaitzerako zela orien bien ta munduko beste guzien onerako Jangoikoak egin zuen gauza. Oriek biak eta gu guziok bere grazian ta adiskidanzan iduki naiez ta eroaren hitzetara bage zerura guziok eramateko debekatu zion Jangoikoak Adani Paradisuko sagar batetik jatea; ta deabru gaiztoak ari ta guri geren ditx andi hau galerazi naizik sartu zion gogoan Evari gezur andi bat; bada sartu zion enbidiz ta gaizki naiez zela Jangoikoak egin zien debekanza; «bada ortik jan ezkero, jaten badezue», esan zion Evari, «izanen zarazte Jangoiko beraren gisako doatsu zori onekoak»: eritis sicut dii; «ta Jangoikoak beraren gisako besterik ez ekusi naiez debekatu ta eragotzi dizue jate hau».

        Bere errate gezurti gaizto onekin burua arrotu ta eragin zion deabru galduak Evari ta Evaz Adani Jangoikoak debekatu zien jate galgarria ta erditsi zuen nai zuena edo ark nai zuen gisan Jangoikoak biak paradisutik botatzea, ta bien ondorengo guziei arako ta zerurako bidea galeraztea ta oriei berei ta bidenabar guri guzioi len edo gero eriotzaren atzaparretan bizia galeraztea. Era berean, bada, itsutu zituen deabru berak egungo judatar mukerrak, ezagu etzezaten beren Jangoikotzat gure Jesus maitagarria ta Jesus berari esan zerozten mihira zitzaizten blasfemi ta injuri guziak; eta egin zuten egin-ala blasfemariari bezala arrika bizia kendu naizik ta hau guzia eragin zien deabru gaiztoak judatarrei, judatar berei zerua galerazi ta sulezera eraman naizik.

        Itsumen berean iduki zituen deabru gaiztoak judatar gogor berak Jesus maite bera gurutzatu ta neke-tormentuz ill-erazi arte guzian, ta art onetan egondu ziran Jesus nekatuari begira ta histaka, eskarnika ta blasfemika. Ekus dezazun zer bekatu-giro den blasfemia ta zein andia blasfemiaren itsumena, milla ta zazpi eun urte ta geiago bad-ere gis hartan Jesusi horduko judatar blasfemari gaiztoak bizia kendu ziotela, egungo eguneraño eskarnioka, histaka, iskirioka ta blasfemika dagozka Jesus Jangoiko berari Franzian, Italian, Alemanian ta arkitzen diran bazter guzietan horduko judatar beren hume ta ondorengo galduak. Orra zer itsunza deabru gaiztoak blasfemariari buruan sarzen diona ta orra bekatu zein arrigarria blasfemia ta Jangoikoari dagokan honra eman ez, ta ez dagozkan itsuskeri zikin loiak esatea. Hau anitz fededun gaiztok ere egiten duten gauza da.

        Badakizu zeintsu diran oriek? Nik erakutsiko dizkitzut. Oriek dira jokale gaizto, zerbait galzen duten aldian gañeko aldera begiak jaso ta hitz erdi bat edo beste esan ta, edo hitzik atera bage, Jangoikoagana amurratzen diranak, Jangoikoa orien galkunzen obe-dun baliz bezala. Oriek dira beren premi ta neke aldietan Jangoiko beragana gogorzen diranak eta, zeren beste zenbaiten gisan egiten ez dituen, aisa ta lasai bizi diranak eta nekerik, eritasunik, auzirik, beharrik eta kezkarik bagekoak voto-ka, por vida-ka, Kristo-ka, pasio-ka edo beste hitz gaiztoka aritzen diranak.

        Oriek eta era bereko beste guziak egiten dute turko itsuak beren profet gezurti Mahomarekin egiten ez dutena; bada mundu guziagatik turkoak bere pena, neke ta aserraldirik andienean ere ez du, deshonratzeko beldurrez, bere profet gezurti Mahoma izendatuko, ta izendatu ezkero, kastigu arrigarrian sartuko luke bere burua. Orobat agituko litzaioko aldi orietan artu ezkero Jesusen izena, zeren Jesus den turko guzien uste itsuan Jangoiko-gizon ez, baizik profet andi bat. Bada Jesus beren Jangoikotzat arturik dadukaten fededunei Jesus bera gaizki ta blasfemiz izendatzen duten aldian, zer penak eta kastigu gogorrak ez dagozte? Judatar blasfemari gaiztoei zegoztenen erakoak eta gero orien bazterrean sekulako neke-tormentu guziak.

        Nai ezpadituzu, bada, begira, zere aserraldietan, zere estutasunetan, zere naigabenzetan ez biurt-itzuli Jangoikoagana zere begiak, ezpada humilki eskatzeko bere lagunza ta esateko izan ditezela beraren izenean ta zure bekatu guzien alde. Baña hau egin ez, ta hitz egiten badiozu judatar gogorren eran ta adirazi dugun gisan, egiñen dezu egin zenezaken bekaturik izugarriena ta irabaziko dezu betiko neke agitz andi izugarria.

§ II.

        Jesusi esan ziozkaten blasfemi itsusi-latzak etziran judatar gogorren aldi onetako bekatu guziak; egin zituzten gezurrezko zenbait ere. Gezurra ez da blasfemi diñako bekatua, ez eta berez bekatu andi larria ere, baña askotan bai. Bekatu larri-andia da gezurra, andia bada gezurretik norbaiti etorzen zaion kaltea. Orrelakoa da Jezabel erregiñak billarazi zituen bi testigurena. Jezabel onen senar Israelko errege Acabek eskatu zion erosiz beraren jauregi bazterrean bizi zen Nabothi bere ardanz-masti bat. Ezetzez eranzun zion Nabothek, etziola zuen zatirik bere etxeari kendu nai. Gelditu zen errege agitz naigabetua ta hura era artan ekusi ta esan zion bere emazte Jezabelek zegola kezkarik bage, ark zuzenduko zuela egiteko hura. Gaztigatu zien erriko juezei billa zitzatela gezurti bi ta orien gezurpean illeraz zezatela Naboth. Egin zen juez gaiztoen eskuz Jezabelek nai zuena. Eta gero? Erio gaiztok garbitu zuen Acab, bai ta Jezabel ere, ta hau bere itxeko berak leiotik aurtiki-bota ta aldi berean sartu zen errege berri Jehuren zaldi oñez utzi zuten lertua ta andik fite ta laster jan zuten zakurrak aren aragi ta odol guzia (3 Reg. 21). Non gelditu ote ziran gezurti bien animak? Egun batez guziok ekusiko dugun toki berean.

        Testigu biak erregin gaiztoari atsegin egin naizik, egin-ordez esan zuten beren gezurra. Beste zenbaitek esaten dute besteei gaizki naiez ta orregatik dira beste biak baño gezurti gaizto galduagoak. Adi zazu onelako batek bere gezurrez egin zuen gaitza ta kaltea. Roberto de Nobili zeritzan zaldun gazte bat, Kardenal Roberto de Nobiliren illoba ta Kardenal Roberto Belarminoren eta irugarren Julio Aita Santuaren aidea zen. Munduak eskinzen ziozkan honr-ondasun ta gauz andiak utzi ta sartu zen Jesusen Konpañian, ta inditar gaisoei lagundu naiez, joan zen S. Francisco Xavier ibilli zen Indi bazterretara. Bere hitz-egite ta modu polit eta Jangoikoak ematen zion graziarekin asi zen egiten anitz on ango gaisoen animetan ta agitz ongi nai zioten gure legera ez ziran ango andi ta txiki berak ere.

        Hau ekusten zutenetatik bat asi zen esaten nai ziotela anbat inditarrak Aita Robertori, zeren gure siñistanza utzi ta egin zen jentil ta idolatar. Berri gaizto hau banatu zen laster Indi berean ta anitz aldetatik etorri zen gure bazterretara, bai ta beraren aide andi Kardenal jaunen ta Aita Santu beraren belarrira ere ta guziak gelditu ziran arritu ta alke-lotsaz beteak. Kardenal Belarminok egia zelakoan aditu zuena, egin zion arririk gogorrena negarrez erdi bi egin zezaken kart bat. Baña gezurra zen guzia ta etzuen Aita Robertok kart beharrik fededun ta predikari ona izateko. Inditako Arzobispo jaunak aditu zuen bazter guzietan zerausten gezur hau ta bildu zituen Konzilio batean bazter aietako gizon jakintsu guziak. Joan zen bertan ara, andik urruti arkitzen bazen ere, Aita Roberto ta agertu zien guziei egia ta ekusi zuten, bai ta testimonioz klaratu ere, Aita Roberto de Nobili gezurti gaiztoak zioten gizona ez, baizik Jesusen Konpañiko misionista andi, S. Francisko Xavierren erakoa zela. Hau bera gaztigatu zion Arzobispo jaunak Aita Santuari ta Aita Santuak banatu zuen emengo bazterretan, goratu zen laño belz gezurti hau ta egin zion Aita Robertori bere mill atseginzez beterikako Bul edo Brebe bat. Baña gezurra banatu zen hordutik, egan agertu zen artean joan ziran urteak eta urteak eta Jangoikoak dakizki urte orietan Aita Robertoren aide andiak eta Jesusen Konpañiak ekusi zituzten alkekizunak eta naigabenzak eta fededunak eta beste anitzek izandu zituzten kalteak.

        Gezur hau bezain kaltearrak ez izanagatik, badira kalte andizko beste gezurrak ere. Orietatik dira gaizto bat edo beste gatik orien lagunak gaizto egiten dituztenak. Konbentu batean edo eliz andian badira anitz apaiz eta fraide on ta orien artean arkitzen da ongi ez dabillen bat edo beste; badakizu zuk hau ta diozu gaizki bizi dirala eliz edo konbentu artako gizonak. Zu aditzen zaituenak usteko du ango guziak edo beinzat anitz, gaizki bizi dirala eta arekiko deshonratuak gelditzen dira guziak; baña gaizki ta biderik bage gezurra banatu zuenak du oben ta kulpa. Orra zein kaltearra orren gezurra.

        «Edozein konbentutan arkituko dezu», dio S. Agustinek, «behar den bidez ez dabillen fraide edo sorore bat edo beste, ta orregatik eman behar ditugu gaiztotzat ango fraide ta sorore on guziak?»: nunquid propter virgines malas damnaturi sumus etiam bonas? (In ps. 99). Zeren izandu zen Apostoluen artean Judas gaizto bat, Apostol onak ere gaiztoak dira? Zeren aita on batek duen seme gaizto bat, gaizki aziak daduzka ongi bizi diran hume humillak ere?

        Gezurti gaizto orietatik izandu ziran Parisko Doktore Gillelmo zerizten bi ta Giraldo bat; bada irurak esan zuten S. Domingoko ta S. Franciscoko fraide onen gain mill gaiztakeri ta gezur; baña emen bertan ere izandu zuten beren lan gaiztoari zegokan saria; bada Gillelmo bata ill zen perlesiz elbarritua; bestearen kontra agertu ziran Jangoikoaren tribunalean S. Domingo ta S. Francisco ta Giraldoren libruak izandu ziran kondenatu ta borreroaren eskuz erreak eta bera gelditu zen mundu guziak begitan artua (P. Theoph. Raynaud, Opusc. Malevoli erga Religiosos maledicti).

        Badira gezurrak besteren kalterik bage esaten diranak. Zenbaitek esaten dituzte beren irabanzak egin naiez; baña irabazten dutena da gerorako purgatorioko su ta neke-gai izugarria ta emen bestela salduko lituzkeen gauzen batzuek ez salzea. Beste anitzek esaten dituzten beren edo besteren utsak estali naiez ta oriek ere irabazten dute purgategiko sua ta neke bera; bada beren biziagatik ere ezin dagikee hau, adituko dezun berriak adirazten duenaz. Maximino enperadore gaiztoa ibilli zen Asian eskura al zituen fededun guziak illerazten. Igorri zituen Nicomediko Obispo Antimoren billa zenbait soldadu. Sartu ziran jatez, alakorik gogoan etzutela, Antimo arkitzen zen etxean. Antimok atera zien maira beren jan-edana. Jaten zeudela, galdegin zuten Antimoz. Orain jan, jaunak, eranzun zien Obispo santuak; nik gero erakutsiko dizuet hura; eta bukatu zutenean, bere burua agertu ta esan zien: Ona, ni naz billatzen dezuten Antimo ta goazen igorri zaituzten enperadoreagana. Damuturik gelditu ziran aren gisako gizon bat galerazi beharrez ta esan zioten gorde zedilla ta billatze usi bat egin ta joanen zirala etzela ageri enperadoreari esatera. Ez ori, eranzun zien Obispo santuak; mundu guziagatik ere ezin esan diteke den gezurrik txikiena ere; ta goazen esan ta asi zen ibilzen ta joan zen enperadoreagana. Illerazi zuen onek eta Jangoikoak egin zuen S. Martire. Zillegi da agertu behar ez den gauza hitz erdiz edo beste bide onen batez gordetzea, baña gezur esatea ez. Ezpadakizu nola gorde egia, galdegiozu dakien konfesoreari edo besteren bati ta egizu esaten dizuna. Gañerakoan esazu bai edo ez, gauzari dagokan bezala, baña gezurrik ez, mundu guziagatik ere; ez arren, ez.