XLVI
Espiritu Santuaren Bazk-ondoko
zazpigarren igandeko irakurraldia

Omnis arbor, quae non facit fructum bonum excidetur, et mittetur in ignem. Matth. 7.

Gaia: Oarkabe galgarrian arzen du
erio gaistoak bekataria

        Zaldun zenbaitek izaten dituzte baratz ederrak eta sagardi, paret andiz ingurutu gordeak. Baratz orietan azitzen dira azaburu ta jateko beste belar arkitzen diran onenak, orretako Erromatik edo urrutiko beste bazterren batetik aziak ekarri ta. Beren baratzetako paret ondoetan ta aza ta belar orien inguruan ezarzen dituzte zenbait txermen ta beste arbol labur, belarrei eguzkia ta aizea kendu bage frut anitz eder ekarzen dituztenak.

        Beren beste bazterretan aldatu ta sagardietan ere azirazten dituzte an edo emen arkitzen dituzten sagar, udare, gerezi ta beste arbol andi onak, eta onzat eraman duten bat edo beste ateratzen ezpada berak uste zutena, billatzen dute beste on bat, eta ari adartxo bat kendu ta txertatzen dute, bere aldian beren sagardiko oni erakarzeko bestearen udare, sagar edo fruta bezain ona.

        Txertatu onek eta beste guziak ekar dezaten dagoten fruta, maneatzen du zaidunak bere mutiliez edo beste langillez bere baratzako ta sagardiko lurra; kenzen diozka lurrari bere arri, belar ta zakar guziak; ematen die arbol frutaginei dagoten engarria; kenzen diezte azpiko adar alferrak eta beste ongi ez datozen guziak, bakoitzak lurretik arzen duen zukurik galdu bage eman ditzan sagar, udare eta dagozkan beste frut onak.

        Baña dagiela nai duena baratz-jabe ta sagardidun zaldun edo nekazariak bere sagar udareak eta beste arbol frutari guziak ongi maneatzen, fruta anitz on oriei eragiteko, ez du orretan Jangoikoak bere Elizako fededun bakoitzarekin egiten duenaren laurdenik ere egiten. Bataioz kenzen dio bekatu orijinalaren zakar guzia; bekatuaren sasitik aldatzen du Elizako lur ederki maneatura; txertatzen du graziaz; estalzen du birtutez; ematen dio maisuz, predikariz, konfesorez ta libru onez bear duen zeruko ongarria; bidalzen dio gogargiaren ta barreneko ezagunz onen inza ta Sakramentuetako ur-grazia. Ingurutzen ditu bere mandamentuen muruz ta konseju onen estalkiz ta ematen dio udare edo fededun berari bere aingeru zaillea, lapurren atzaparrak eta beste etsaiak aren aldetik aienatu ta kontuz ta lasai idukitzeko.

        Eta al-ere Jangoikoaren arbol edo fededun onek ekarzen ezpadu zeruko maira atera diteken frutarik edo egiten ezpadu zerurako irabazirik edo gauz onik, zer egiten du Jangoikoak? Emengo sagardi jabeak bere sagar alferrekin egiten duena ta egungo Ebanjelio santuak diona. «Aranzak ez dakar matsik, ez eta elorriak ere pikorik», dio Ebanjelio santuak, «eta sagar edo udare onak ere ez udare edo sagar gaistorik, ez eta udare edo sagar gaistoak ere gauz onik; udare ta sagar ta txermen edo arbol frutari bakoitzak dakar dagakan fruta: onak ona ta txarrak gaistoa. Eta azkenean egiten dena da (udare, gerezi ta edozein beste arbol frutari on bere tokian utzi ta aldi oro obeki maneatu, urrengo urtean egin dezan lenekoan egin duena baño sasoi obeko fruta) ta frut onik ez dakarren frutari arbola ondotik ebaki ta sutan auts egin dedin, bota ta erre».

        Hau esan ondoan, «Begir egiozu», dio Jesusek, «bakoitzari ta ekus zazu eskutartean dakarrena: badira (fededunen artean) hitz onak esanagatik gauz onik egiten ez dutenak eta badira beste zenbait Jangoikoak nai duen guzia zuzenki egiten dutenak; egille on oiek zerurako jaioak dira, baña beste gaistoak ez dira arako sekulan», dio Jangoiko berak. Eta orain nik diot dion onetan Jesusek adirazten diguna, ta diot jaitsiko dirala sulezera edo infernura, ta jaitsiko, uste etzuten erio gaistok bukatzen dituela, aldi onetan ekusiko dugun bezala.

§ I.

        Presondegitik urkabera joan bear duten gaistagiñak jakin oi dute noiz bilzen diran juezak, dagoten bidea aiei ematera; baña urka berakoa bada ematen dien bidea edo sentenzia, gordetzen die ezin geiagoraño edo konfesio ta komunio on baterako prestatu hordua datorren arte guzian; ta horduan ere ematen zaie berri latz gogor hau emari bear zaien tokira erakarririk ta an bere hitz leun onekin biotza beratuko dien konfesore bat edo beste, ta konfesor, guziaren berria duena arkitzen dela. Bekataria da bekatua egiten duen hordutik dakiena sekulako urkabera ta sulezeko tormentura bere burua kondenatu duela, eta al-ere izan ez oi du presondegiko gaistagiñak izan oi duen kezka ta beldurra; bada presondegiko gaistagiñak, juezak aren sentenzia emateko bilzen diranetik jakin arte guzian zer sentenzi den eman diotena, lo guti egiten du ta guzia da ai ta kezka; ta bekatariak bekatu egin duenetik badaki ere bere gain duela urkabeko sentenzia baño sentenzi milletan ta milletan gaistoagoa, alakorik ezpaliz bezain lasai egiten du lo ta bat ere kezkarik bage edo bere kezka gutiarekin arkitzen da lasai ta aisa.

        Zergatik ote? Zeren erdi illa den duen siñistanza ta uste duen urrutiko kontua dela beraren kondenatu bearra; ta kontu, datorren baño len zuzendu uste duena; bai ta zeren uste duen ere bekatuz aserretu duen Jangoikoarekin bake onak egiñen dituela ta grazi onez aterako duela bere sentenzi gogorretik bere burua. Baña beren uste hau ustel ateratzen zaie bekatar geienei edo beinzat anitzi, ta aldi artako edo besteko bekatu gaistoen sentenzi galgarriarekin gelditzen dira erio gaisto baten atzaparrean ta sekulako urkabean, ta gelditzen dira an oarkabe batean bezala uste baño len ta bat ere prestatu bage ill ta.

        Bai, «bekatari guziak prestaturik arkitzen dira Jangoikoak noiz-nai erio gaistoz illak uzteko», dio S. Pablok: vasa apta in interitum (Rom. 9,22), eta bat-batean ala illak gelditu dira anitz; bada era orretan illa gelditu zen errege gaisto Faraon berekin zituen anitz mili soldadurekin, ta hura ta oriek erio gaistoz illak gelditu ziran beren bekatua egite berean, zeren orien bekatua zen israeldarrei joaten ez utzi naia Jangoikoak deitzen zituen bazterrera. Artu zuten israeldarrak arako bidea ta oriek geld-eraztera atera ziran lasterka Faraon ta Faraonen soldadu guziak. Ekusi zuten itsas-erdian israeldarrak beste aldera eraman zituen bide bat; sarzen dira an israeldarrei darraiztela, Jangoikoak milagroz bide bazterretara bilduak zeduzkan ur-mendietara begiratu bage, ta guztiak ur-mendien artean sartu ziraneko, utzi zuen Jangoikoak bere milagroa, elkargana ziran ur mendi biak, estali zuten bidea ta illak eta itoak gelditu ziran bide berean arkitzen ziran Faraon ta Faraonen soldadu, zaldi ta beste gauz guziak (Exod. 14,31). Zerbait onelako gertatu zaie era bereko beste anitz eta asko bekatariri ta orien artean orain ekusiko dituzunei.

        Azken bekatua egin zuen arrats berean gelditu zen erio gaistoz illa ta erreinurik bage errege Baltasar Babilonikoa. Orren bekatua zen Jangoikoaren Jerusalengo Elizako kalizetan berak eta beraren zaldunak afari batean egin zuten edate-bekatua; ta errege onek bere atseginzarako ta bekaturako artu zuen arrats bera artu zuen Jangoikoak ari bere bizia kenzeko; ta artako hura ill zutenei arrerazi zien Babilon-erri murrutu, munduan arkitzen zen sendoena; ta arrerazi, batek ere uste etzuen bidez. Bide onez, bada, ta Babiloni sendoko errege, soldadu edo besterik oartu bage sartu ziran errian ta erregeren jauregi berean onen etsaiak eta utzi zuten errege Baltasar ezpatez josia, odolez betea, illa ta galdua. (Dan. 5).

        Siriko erregeren soldadu-nagusi Olofernes arkitzen zen ezin arrotuagoa. Guziz estutuak, urik bage ta azkeneko tranze gogorrean zeduzkan gaitzik egin etzioten Betulitar gaisoak. Urrengo egunetatik batean bere eskura uste zituen ango erritar ta arrotz guziak, guziez egiteko gogo gaistoak ematen ziona; baña lenago gelditu zen bera erio gaisto baten orz gogorrez urratua; bada artara Jangoikoak igorri-bidaldu zuen Judith alarguna ta onen eskuz gelditu zen buru-bizirik bage ta ill otza, ta denbor berean jaitsi zen aren anima bere asmo galgarri ta beste bekatu guziekin sulezera, oriei dagozten neke ta tormentu guzien betiko sari gaistoa an arzera.

        Oriek irurak eta era bereko beste millak eta milloiak uste etzuten erio gaistoz ta bat-batean galdu dute beren bizi bekatuduna, ta guziak gatik esan diteke errege santu Dabidek diona: «Artara oartu bage ta bat-batean bukatu dituzte beren egunak, eta bukatu dituzte agitz gaizki beren bekatu gaistoak gatik»: subito defecerunt... perierunt propter iniquitatem suam (Ps. 79,19); bada aldi orietan agi-gertatzen zaie Zakarias profetaz len Jangoikoak esanik zedukana, ta Jangoikoak oni esan erazi ziona da: «Orietara agertuko da Jangoikoa ta odeietik datorren ozpinarria edo tximista bezala izanen da tiratuko dien lanza edo saeta»: Dominus Deus super eos videbitur, exibit sicut fulgur jaculum ejus (Zach. 9,4). Orra zein oarkabean arzen duen bekataria golpez datorren erio gaisto galgarriak.

        Bakoitza bere bidez zetozenak ziran ekusi ditugun iru gizon andien eriotzak. Orietatik batek ere etzuen uste ill bear zuela ill zen erioz. Badira beste anitz bidez datozen eriotzak ere; bada badira leiotik, eskal-burutik, arbol gañetik, aldapa batetik edo edozein beste amiltegitik erori ta ilzen diranak; badira lai edo ur lats bat igarotze berean, igerian dabilzala, putzuren batean erori ta, edo beren onzia edo txalupa galdu ta, itoak gelditzen diranak; badira beren barrenean egin zaien anditsua ta postema lertu ta bizia galzen dutenak; bai ta etxe batek, zur batek edo arri batek azpian artu ta lerturik gelditzen diranak ere, ta ez dira oriek golpezko erio modu guziak. Orietatik batez edo bestez, bada, illen dira; ta nolanai ill ditezela, beren bekatuan ilzen diran guziak illen dira gutien uste duten aldian ta uste ez duten eriotzaren atzapar gogorrean, ta illen dira erio gaistoak oarkabean azpiratzen dituela.

§ II.

        Oriek bezain laster ilzen ez diran bekatari gaistoak ere ilzen dira laster aski ta berak uste zuten baño agitz lenago. Lenago ta lenago illen lirake, Jangoikoak elementei ta munduko beste gauzei, azken juzganz aldean utziko dien gisan, uzten balie bekatari gaistoekin egiten, dagoten lana; bada horduan pelean asiko da oriekin mundu guzia: pugnabit pro eo orbis terrarum contra insensatos (Sap. 5,21), ta ez du munduak utziko bere pelea, gaisto guziak illak ekusi arte guzian; baña askotan egiten du Jangoikoak bekatari-ekin Dabid erregek Saulekin bein egiña.

        Denbor andian ibilli zen errege Saul bere sui Dabidi bizia kendu naizik. Esan zioten bein Zif-ko eremu batean gorderik arkitzen zela Dabid ta irur mill soldadu artu ta joan zen aren billa. Gabak artu zituen eremuaren bazter aldean Saul ta Saulen soldadu guziak eta afaldu ta gelditu ziran an lo egiten. Jakin zuen hau bertan edo fit laster Dabidek eta joan zen gau erdian bezala nola zeuden an ekustera. Egi batetik ekusi zuen lo zeutzala Saul errege ta Saulen soldadu guziak, eta bere illob Abisai artu ta jaitsi zen errege zetzan tokira. Arkitu zuen lo ta lo, ta hura era artan ekusi ta esan zion illobak Dabidi: «Nai badezu, nere lanzarekin lenbiziko aldian utziko dut zure etsai gogor hau lurrean josia ta illa». «Ez ori», esaten dio Dabidek, «utzazu zarrez edo bere etsaien pelearen batean ill dedin artean». Eta Saulek lurrean sarturik zedukan lanza ta aren bazterrean arkitzen zen ur-taza artu ta igan zen Dabid bere egira ta andik ojuka adirazi zion Sauli, bere suiaren ontasunari zor ziola hordu artan bizirik arkitzen zen gisan gelditzea ta on zedilla. Eta ezagu zezan Saulek izandu zuen perilla, itzuli zion bere lanza ta taza (Reg. 26).

        Dabidek Abisairi bezala, bada, eragozten die geienetan Jangoikoak elementei ta beste gauzei, bekatariari lenbiziko edo bigarren bere bekatuan bizia kenzea, ta bekatari geienak anitz edo zenbait bekatu egin ta ere, bizi oi dira; baña orietatik ez guti ilzen dira uste ez duten aldian, Saul errege bezala; bada Saul ill zen filistarrak garaitu ta bizirik gelditu uste zuen aldian.

        Hau guri adirazteko da ebanjelari S. Joanek esaten duen gauza, ta esaten duena da, ekusi zuela itxura gaistozko zaldi bat eta zaldien zaldun erioa: ecce equus pallidus, et qui sedebat super eum, nomen illi mors (Apoc. 6,8). Zaldizko onek, S. Pablok dionaz, esproñzat dakar bekatua: stimulus autem mortis peccatum est (1 Cor. 15,56). Eta esproñ-espuel onekin biziro darabil erioak bere zaldia ta bekatariak uste baño agitz lasterrago erdisten du bekatari bera.

        Bai, erdisten ta galzen du eriotzak bekataria berak uste baño agitz lasterrago edo, Job santuak dion bezala, Jangoikoak eman nai ziozkan egunak bete bage: impius, antequam dies ejus impleantur, peribit (Job. 15,52). Dabidek dionaz gizon aserre-odoltiak eta tolestuz beteak beren egunen erdiak ere ez dituzte lur gañ onetan egin bear: viri sanguinum, et dolosi non dimidiabunt dies suos (Ps. 54,25). Eta Espiritu Santuaren proberbioa da gaistoaren (egunak ez ezik) urteak ere laburtuko dirala: anni impiorum breviabuntur (Prov.).

        Hau ala dela adirazi ta erakutsi zion Jangoikoak enperadore gaisto Anastasiori. Bidaldu zion Jangoikoak arrats batez enperadore oni beltz izugarri andi bat. Beltz onek esku batean zeraman enperadoreak bizi bear zituen urteen librua ta bestean pluma bere tintarekin, ta esan zion: «Orra, dakarzun bizi gaistoagatik kenzen dizkitzu Jangoikoak amalau urte», ta hau esate berean kendu ziozkan librutik beste anbeste; ta hau ark egin ta zenbait horduren buruan illa gelditu zen enperadore bekatuduna ta gelditu zen errege gaisto Saul bezain gaizki illa.

        Orra nola darraikon gaizki bizi denari bere erio gaistoa. Arbol on frutadunari etzaio kenzen dadukan lurra; iraulzen zaio hau arro dedin ta ar dezan obeki odeiak dakarten inza ta euria, ta urbilzen zaizka berotzen ta sendotzen duten ongarri dagozkanak ere ta egiten zaio hau guzia eman dezan frut ena, leneko urteetan bezala urrengoan ere, ta zartuz agortu arte guzian ez dute kenzen dagon tokitik. Sasoi onean arkitzen dela ebaki ta sutara eramaten duten arbola da frut enik ez dakarren txarra.

        Bethanitik Jerusalena joan zen batez gosetu zen Jesus. Bide bazter artan ekusi zuen ostoz beterik arkitzen zen piko bat eta joan zen aren ondora, jateko pikorik ote zuen ekustera, ta etzuen arkitu ale bat ere. Horduan aserreturik bezala esan zion piko berari: «Ez dakarzula sekulan, arbol agorra, piko bat ere»: nunquam ex te fructus nascatur in sempiternum (Matth. 21,19) ta bereala igartu zen pikoa: et are facta est continuo ficulnea.

        Eta frutarik ez dakarren arbola galerazten bada, fruta gaistoa dakarrenaz zer egin bear da? Kristo Jaun berak egun diona: «Ebaki ta erre ta auts egiñik uztea»: excidetur, et in ignem mittetur. Hau da, bada, gauz onik ez duen ta gaistoz betetzen den bekatariari dagokana ta, ekusi dugunaz, berak uste baño len agitzen zaiona. Ezertako ez den sagar, udare edo pikoari, ebaki bear denean, noiz-nai ta non-nai ematen zaio aizkora ta golpea, ta ori bera egiten duela Jangoikoak dio salmari enak bekatari gaistoarekin ta igorzen diola edozein denboraz nolanaiko eriotza: non est respectus morti eorum (Ps. 72,4).

        Noizbait uzten du sagardidunak sagar agor bat azkeneraño beste frutadun onen artean; bai ta Jangoikoak ere bekatari gaisto bat edo beste edo geiago anitz onen artean; baña sagar agorra ugari onen artean ugarzen edo onzen ez den bezala, onen artean azkeneraño biziagatik, bekatari gaistoa gutitan ondu oi da ta ondu lekuan sagar edo udare agorra zarrago ta igartuago ta sutarako prestatuago egon oi da; bada egon oi da sekulako sura jaitsiko ez delako uste osoan ta orregatik oarkabean bezala azpiratzen du bekatari hau ere bere erio gaistoak.

        Naiz gaztetan, bada, naiz adin-erdian ta naiz azkenekoan arrapa gaitzala eriotzak, beti arrapatuko gaitu oarkabe gaistoan, gu ongi bizi ezpagara. Bizi gaitezen, bada, gaurdanik aitzina bad-ere; bada badagikegu gerok nai dugula ta Jangoikoak lagunzen digula ta Jangoikoak lagunduko digu, guk berari ziñez eskatu ezkero. Eska dezegun, bada, ta egin dezagun egunik galdu bage. Bai arren, bai.