XVI
Erregeen urrengo
seigarren igandeko irakurraldia

Simile est Regnum Coelorum grano sinapis... quod... fit arbor. Matth. 13.

Gaia: Andia da gauza txikiak
ongi egiten dituenaren ona
ta egiten ez dituenaren kaltea

        Gauz andia da zerua ta anitz balio duena zeruko atseginza ta gloria; ta gauz, erne ta kontuz dabilzanenzat Jangoiko maitagarriak egiña. «Bai», dio Jesusek, «zeruko erreinua gauz nekagarria da ta buru onez ta nekaldi guzietan egin-ala egiten dutenak baizik irabazten ez dutena»: Regnum Coelorum vim patitur et violenti rapiunt illud (Matth. 11, v. 17). Hau bera guri adirazi, ta zerua irabaziko bada, egin behar diran gauz andi ta txiki guziak guri eragin naiez, esaten digu Jesusek egungo Ebanjeli Santuan mostaz-ale bihiaren gisakoa dela zeruko erresuma; ta bihi ta azi hau izanagatik berez bihirik eta azirik txikiena, ereintzen badu batek bere baratz-lur maneatuan, egiten dela aza-girorik andiena bezain andia ta arbol baten idurikoa ta orren adarretan eta ost-artean egiten dutela txoriak beren etxea edo egontegi-kabia.

        Guztiz gazia da mostaz-bihia ta alea ta ortz-arte berean darabillenari negar eragiten diona, ta onen erakoa dela zeruko erreinua Jesusek guri esatea, guri adiraztea da zerua irabazteko den gauza, den txikiena ta mingarri latzena izanagatik, artu behar dugun gauza dela, ta bidenabar adiraztea, uzten baditugu geren obenez ta berariz zerua irabazteko diran gauzak, gauzak izanagatik mostaz-ale txarra bezain txiki-txarrak eta gure iduriz ezer-ezak, zeru bera galzeko ta sulezeko neke izugarri guziak irabazteko bideetan gabilzala edo gabilzkela, ezpagabilza.

        Orregatik, bada, anitz balio duen gauza ta kristau-egitekoa da Jangoikoaren serbitzuko gauz txikiak ere kontuz egitea; ta beste alde, kalte ta bekatu anditarako bidea gauz oriei ez begiratzea ta oinpean artuak bezala erabilzea. Bata ta bestea da aldi onetan guk ekusi beharra.

§ I.

        Bai, anitz balio duen gauza ta kristau-egitekoa da Jangoikoaren serbitzuko gauz txikiak ere kontuz egitea. Hau da egia Kristo Jaunak aspaldi esan ziguna, ta oi zuen gisan, gertakizun edo parabol egoki batekin esan ta adirazia. «Joan zen», zion Jesusek, «bein gizon aberats bat urrutiko bazterren batera, ta alfer egon etzitezen, utzi zion itxeko bere mutik bakoitzari bere diru-zatia. Bere egiteko guziak urruti artan egin ta itzuli zen itxera ta bere mutiletara, ta artu zion bakoitzari bere irabaz-kontua. Iru ziran aren artako mutillak eta lenbiziko biak eman zioten kontu nagusi berak nai bezain ona; esan zion lenbiziko mutillak: "Jauna, bost talentu ta diru-er ziran zuk niri emanak; egin ditut oriekin al nituen irabanzak eta ona non dituzun zere bostak eta beste bost". Esan zion besteak: "Jauna, bi ziran zuk niri emanak; irabazi ditut beste bi ta orra non dituzun zere laurak"».

        Nagusiak eranzun zienarekin adirazten digu Jesusek Jangoiko dela nagusi hau ta fededunok garala onen mutillak; eta mutil, Jangoiko berak eman dizkigun indar, grazi ta lagunz onekin zeruko irabanzak egin behar ditugunak, eta egiten baditugu Parabolako mutik biak egin zituzten erakoak, oriek beren nagusiagandik aditu zutena geren Jaunagandik aditzeko gaudenak. Orietatik bakotzari nagusiak esana da:.

        «Bazaudezke kezkarik bage, mutil on, behar zen gisan zeren lana egin dezutenak; bada, zeren kontuz ta ongi nere lan-egiteko txiki orretan haritu zarazten, emanen dizkitzuet beste andiak eta sar zaitezte bertatik zeren Jaunaren atseginztegi andian»: intra in gaudium Domini tui (Matth. 25,32). Ekusten dezu zenbat esan nai duen hau bera Nagusi Jangoikoak bere fededunei, beren gauz andi-txiki guzien kontu ona ekusi ta, esaten dien aldian esate berak, eta sari zein andia den, gauz txiki zenbaiten alde Jangoikoaren itxeko atseginza ta gloria agitz andia, arzen duten gisan, arzeak.

        Gauz txiki ongi eginei dagozten gloria ta zeruko ondasunak ez ezik, beste zenbait ere irabazten dituzte, oriek ongi egiten dituzten guziak; bada agi-gertatzen zaie zeruko irabanz beretan, lurreko batean Furio Cresino zeritzan erromatar bati gerta-agitua. Erromako zaldun baten eskupeko zen Furio Cresino. Noizbait nagusi ta jabe onak goratu zion eskua ta egin zuen bere eskuko. Bere gain bizitzen asi zen aldian, bazuen zerbait diru ta erosi zuen alor zati bat. Ongi maneatuz ta erabilliz eman-erazi zion ongi bere alorrari ta eragin zionarekin izandu zuen bere itxerako behar zuena, bai ta beste lur puska bat erosteko diña ere. Bi lur-pusk ongi maneatuak eman zioten irugarren bat erosteko dirua ta bere erosi berriekin ta langite onarekin bazuen auzoko ongien bizi ziranak baño agitz geiago, oriek baño diru ta lur agitz gutiagorekin asi bazen ere.

        Hau ekusten zuten auzoko gaiztoak ezin eraman zuten Furioren orrenbat on; ekusten zuten alabaña orien bazterrak bezalako laur ta geiago zekartela Furio Cresinoren lur puskak; joan ziran Spurio Albizio zeritzan Erroma bereko Juez bat gana ta esan zioten sorginkeriz egiten zituela gizon ark bere lanak eta erakarzen ziola bere lurrari, lurrak zekarkena baño agitz geiago, ta kastiguz zenzaraz zezala. Deitu zuten Juezak beren Tribunalera ta galdetu zioten zer instrumentu ziran sorginkerizko instrumentu, ark bere lurrak maneatzeko zituenak. Zerbait arritu zen Furio hau aditze berean, baña laster asmatu zuen izan zitekena ta eranzun zien Juez Jaunei: «Ekusi nai badituzue, ekarriko ditut nik orretako ditudan guziak».

        Baietz, zekarziela, esan zioten Juezak, eta ekarri zituen aitzur, golde, bost orzeko ta lurrak ongi maneatzeko zituen erremient andi-ederrak, bai ta idi-pare gizen bi ta bere alau, lur lanetako nekez, eguzkiz ta izerdiz belztu-gogortua ere; ta azkenean bere esku-kalloz beteak agerzen zituela, esan zien: «Orra, jaunak, nere allorrei labore onak eragiteko ditudan sorginkeri guziak»: haec, dixit, Quirites, sunt veneficia mea; oriekin aldian aldiko lanak egitea ta lanak kontuz egitea da nere sorginkeri guzia. «Sorginkeria ez, nekazari on baten lana da ori; egizu beti, ta zu ongi biziko zara», esan zioten hau aditu ta Juezak Cresinori.

        Orra, asi zen gizon erromatar hau ongi ta kontuz egiten bere lan txiki laburrak eta oriek ark orrela egitetik atera zituen langai onak eta irabaz-bide berriak eta berri andiak, eta bide oriek artuz ta geroko lanak egiñez lenbiziko bere lana bezain kontuz ta ongi, urte oro egiten zituen irabanz berriak eta lenak baño obe-andiagoak. Hau bera agituko zaio fededun langille onari ere, ta egiten baditu kontuz ta beren aldian animako bere egiteko andi-txiki guziak, eginaldian irabaziko du bere glori zati ona ta urrengo bere lan onetarako indarza ta grazi berria. Hau bera agituko zaio urrengo aldian ta urrengo bere kontuzko lan-egite guzietan, ta orrekin irabaziko duen grazi berriarekin aldi oro egin ditzake zeruko irabanz eta irabazi andi ta andiagoak, eta esan dakioke S. Pablok Thesalonikako bere fededun on zenbaiti esaten ziena.

        «Nere gogotik ezin utzi dut», esaten zien S. Pablok, «zein laster ta zein ziñez artu zenuzten agertu nizuten zeruko dotriña. Bertatik asi ziñazten zuzenki egiten fededun onak egiten dutena. Jesusen izenean ta zeren neke andiarekin egin dituzue urrikarizko lanak eta Jangoikoaren Legeko gauz andi-txikiak, Jainko berak eta nik egin ditugun bezala. Kontuzko zuen ibiller onen ta birtutezko zuen lanen berria banatu da Macedonian, Akaian, bai ta urrutiagoko beste bazterretan ere, ta bazter orietakoak ere hari dira zuen eran beren lan andi-txiki guziak kontuz egiten. Bizi zaitezte, bada, sari on bat Jesusen eskutik artuko dezutelako uste osoan». Orra oriei S. Pablok (1 Thes. 1) esaten ziena; orra bere Legeko gauza txikiak ere kontuz egiten dituenari esan dakikeona. Eta orra gauz zein irabazgarria ta ondasunduna, gauz txiki berak ere kontuz egitea.

§ II.

        Irabazi andiko gauza dela ekusi dugu gauz txiki berak ere ongi ta kontuz egitea ta orain ekusi behar dugu gauz zein kaltearra den gauz txiki berei ez begiratzea ta bekatu ta uts-egite ariñak errazki ta aisa egitea. Hau guk ekusteko, aski da begiratzea bein bekatu txiki berei, gero orietatik etorri oi diran andiei ta azkenean guziei dagoten kastiguari.

        Gauza zein kaltearra ta galgarria den bekatu txikia ezagutzeko begiratu behar diogu bein bekatu berari ta bekatuak ukitzen duen Jangoikoari. Bekatu txikiak ez du urratzen, egia da, beraren egillearen ta Jangoikoaren arteko adiskidanza; bada uzten du egillearen anima zeruko bere graziarekin ta Jangoikoaren adiskidea, ta Jangoikoak maite duen anima da zeruko grazidun anima; baña Jangoikoari atsekabe egiten dion gauza da bekatu, den txikiena ere, ta hau aski da gauz itsusi bat izateko bekatu txiki arin beniala; bada Jangoikoa gure guzien jaun ta jabe bazterrik bagekoa da, ta jabe ta jaun, guk egin-al begirun, honra ta errespetu zor zaiona, ta onelako jaun bati ez begiratzea, errespetu galzea, deshonra egitea ta atsekabe ematea, gauz agitz itsusia da ta denbora berean agitz kaltearra.

        Badakizu zein kaltearra? Munduko kalte ta galkunz guziak garaitzen dituena, ta ekusten dezu kalte zein andi galgarria lizaken munduko urre-zillar, perla, diamante ta ondasun guziak bat-batean batek galzea; ta kalte, gorputzeko neke-tormentuei, oñazerik gogorrenei ta eritasunik andienei ta denbor berean animako naigabeei, kezkarik estu-ersienei ta illuntasunik izugarrienei ere gañez egin ta guziak itotzen dituena; ta hau guzia baño geiago gu arritzeko dena, bekatu beniala Purgatorioko ta infernu bereko su andia ta ango erretze, urratze ta betiko penatze guzia baño ere kalte agitz eta agitz gaiztoagoa da. «Ala da», dio Doktore guziekin Interprete andi Alapidek; peccatum unum, etiam veniale majus est, quam omnia mala poenae.

        Zergatik, uste dezu? Zeren bekatu txiki batek atsekabe egiten dion Jangoikoari, ta gure kalte ta naigabe ta tormentu guziak eta infernu berak ere, ez. Gezur txiki bat esatea, bada, sagar gordin edo azaburu bat bati arzea, naigabe labur bat besteri ematea ta era bereko edozein beste gauz txiki-makur nori-nai egitea orren gauz itsusi gaiztoa da; zeren den honra ta tseginz guztia zor zaion Jangoikoari egiten zaion deshonra ta ematen zaion atsekabenza, ta zeren Jangoikoari begiratzen zaion ta ez txarkeriaren izate txarrari, txarkeriaren itsustanza ta gaiztakeria ezagutzeko, S. Agustinek dionaz: non enim considerandum est, quid fecerit, sed quem offenderit.

        Orra, bada, berez ere zein itsusi gaiztoa bekatu beniala ta denbor berean orra zein kaltearra egiten duen anima gaisoarendako ori bera; epelzen du alabaña Karidadea ta Jangoikoaganako amorea ta galerazten diozka anima gaisoari, egin ezpalu Jangoikoak emanen ziozkan zenbait lagunz eta grazi; eta grazi-zati txiki-arin batek ere balio du munduko ondasun guziak baño agitz eta agitz geiago ta hau galzeak egiten dio anima berari beste galkunz, gaitz eta tormentu guziak baño kalte ta dañugai geiago ta geiago.

        Baña ez da hau bekatu txikienak ere ekarri oi duen kalterik andiena; andiagoa ta agitz andiagoa da bekatu txiki berak larri-andirako egiten duten bidea. «Bai», dio S. Joan Krisostomok, «bekatu txikitik asi oi da deabrua andiak eragiten»: diabolus... a minimis plerumque incipit, et ad majora gradatim perducit (Hom. 17 in Matth.); ta egiten du bekatariekin Semiramis zeritzan buru oneko Erregin batek bere senar Errege Ninorekin egin zuena.

        Beste gauzetan behar bezalako bizikidea ta emazte ona zen Erregin hau. Egin oi zituen senarrarekin ongi etorzeko emazte batek egin ditzaken gauzak. Begiratzen zion itxeko ta erreinu guziko nagusiari bezala, ta egiten zituen kontuz ta luzatu bage aren esanak, bai ta naiko zituela zeritzan beste gauzak ere. Beti egiten zion zegokan begitart ona ta atseginz guzia ta etzion egin bein ere bekaitz edo etzegokan gauzarik, eta orrekin bizi zen Erregez jabeturik eta nai zuena eragiten ziola, ta eragin zion azkenean egin behar etzuen gauz itsusi gaizto bat ere.

        Bere erreinuko zaldun andiekin ta Erregin bera bazterrean zuela egin zuen bein Erregek barazkalz andi bat, eta onek eta beste guziak ongi jan ta edan ondoan, esan zion tenpora pasa bezala bere emazte Semiramisek. «Komedian izaten dira gizonak, bi edo iru horduz errege diranak eta nai duten guzia eragiten dutenak, eta nik ere nai nuke egun batez nai dudana eragiteko eskua». Emain ziola, bada, esku hau, eranzun zion Errege senar oartu-bageak. Eta bertatik adirazi zien bere zaldun andi, konsejari ta gerrako gizonei, onelako egunez egin behar zutela Erregin Semiramisek esaten ziena.

        Egun artan agertu zen Erregiña guztiz ederki jaunzi-apaindua. Begitarte ezin obea egin zien gerrako guziei ta beste gizon andiei, ta egin ziezten egin-al diña ontarte ta fabore, ta egin zituen guztiz zuzenki ta laster, ekarri ziozkaten egiteko andi ta txiki guziak ere, eta arriturik esaten zuten hau ekusten zutenak: «Errege Ninok iratzarririk eta esnatu ta baño Semiramis Erregiñak geiago daki lo datzala». Denbor onetan egin zion Erregek hist edo burla txiki bat eta burlaz bezala esan zion senarrari: «Nai duen guzirako eskua duenari etzio burlarik egiten, Errege»; ta, «soldadu nereak» (esan zien gero oriei) «egin didanagatik preso gizon hau». Artu zuten bereala beren Errege ta sartu zuten preso.

        Hau egin ondoan bildu zituen bere aitzinean soldadu berak, eman ziezten eskerrak egin zutenagatik eta esan zien gero: «Mindurik utzi dugu zuek eta nik geren Errege Nino ta gaurko eguna joan ezkero, aren eskupe gogorrean bizia galzeko bidetan arkitzen gara zuek berak eta ni, gerorako neurri onak arzen ezpaditugu. Artuko nituke nik, zuek niri lagundu nai badidazue. Zuen lagunza da zeren Erreginzat betikotzat zuek ni arzea. Nai dezue?». Baietz eranzun zioten ta pozik al-ere, ta an zeudela, nai zuen guzia bertatik egiteko. «Ots, bada», esaten die, «hordurik galdu bage ta ber-bereala Erregeri burua ta bizia kendu», ta gerrako lausengar gaiztoak hau aditu bezain laster joan ta beren Erregeri kendu zioten bizia ta burua.

        Orra deabru galgarriak animekin egiten duenaren ainzur egokia: bekatu txiki ariñak bein eragitea, andik laster andiak eragiteko; zeren dakien egia dela Espiritu Santuak diona: Azkenean anditarako dela bekatu txikitara oitzen den anima: qui spernit modica, paulatim decidet (Eccl. 19,1).

        Bekatu anditara, bada, ta andiei darraiten sekulako sura nai ez duena ez dedilla oitu txikitara; bada bi gauz izugarri orien zaña ta sustraia bezala da bekatu txiki arin beniala. Orregatik, bada, ta berez ere ezin kaltear itsusia den bekatu beniala mundu guziari adirazteko, egin ditu Jangoikoak aldi zenbaitez kastigu agitz izugarri andiak. Orietatik da Moisesen arrebarekin bein egina.

        Moisesen arreb Mariak egin zuen bein murmuranz piska bat eta utzi zuen Jangoikoak zen guzia ezkabiz ta lepraz betea ta bere aide ta beste jendarte guzitik baztertua; ta gis artan iduki zuen Moisesen otoitzez ta bere milagroz sendatu arte guzian (Num. 12). Israeldarrak egarriz erretzen zeuden batez artu zuen Moisesek milagro andiak egiteko zuen zigor bat eta jo zuen aitz bat, ura ari emanerazteko, ta zeren urik eman etzuen ber-berala ta lenbiziko jo aldian, oztu zen zerbait aren uste ta esperanz andia ta bere uts txiki onegatik kendu zion Jangoikoak promisioko erri ederretan sarzea, hau ark agitz nai zuen gauza bazen ere (Num. 20), eta Purgategiko su izugarrian erretzen ta erretzen idukitzen ditu Jangoikoak urte ta urte emen egin zituzten zenbait bekatu txikigatik anima gaisoak.

        Orra, bada, gauz zein kaltear galgarria bekatu txikitara bat oitzea ta orra betiko galzeko perill zein andian arkitzen den oriek egin al guzian bere baitatik edo beregandik kenzen ez dituena. Saiatuko ote zara zu oriek kenzera ta zere gauza txiki berak ere ongi, kontuz ta zuzenki egitera? Bai, baldin-bere; bada hau zuk egiten badezu, etzara sulezerako, zerurako zara; ta zerurako zara; ta zerurako, sekulako atseginz andien gaiak zerekin dituzula. Jangoiko maiteak dizula orretarako behar den lagunza ta grazia. Bai arren, bai.