XXXVIII
Espiritu Santuaren
Bazko irugarren eguneko irakurraldia

Ego veni, ut vitam habeant, et abudantius habeant. Joan. 10

Gaia: Zein den Espiritu Santua ez galzeko bidea

        Egungo Ebanjelioan ere agitzen zaiku atzokoan agi-gertatua: Espiritu Santuaren aldi onetako etorzik ez arkitzea ta denbora berean arkitzea, hura erdisteko ta erditsi ezkero ez galzeko bidea. Egungo Epistolan ere arkitzen dugu Espiritu Santu beraren atzokoaren gisako etorraldi isilkako bat. Ara zer bidezkoa aldi onetakoa.

        Beren egitekoz Jerusalenen gelditu ziran zenbait Apostol; aditu zuten an artu zutela Samaritarrak ere Jesusen lege berria ta igorri ta bidaldu zituzten S. Pedro ta S. Joan, bestek an asi zuen lana bukatzera. Ara joan ta ekusi zuten egia zela aditu zutena ta samaritarrak Espiritu Santua artu ezpazuten ere, bataiturik arkitzen zirala. Oriei hau emateko prestatu zituzten otoitzez. Berak ere otoitz egin ta ezarri ziezten eskuak buruan ta Apostol onak hau egin horduko, batait berriekin zen Espiritu Santua.

        Orra Espiritu Santuaren etor-modu gaurko Epistolan Elizak agerzen diguna. Ebanjeli guzian arkitzen duguna da Espiritu Santu beraren ar-bide, Jesusek parabolaz ta itzalez agerzen digun bat. «Ez da arzaia», dio Jesusek gaurko Ebanjelio santuan; «lapurra da, ardi okullura ataritik ez, baizik bestetatik sarzen den gizona; bada arzaia ez dabil isilka, ingurka ta gordeka; zuzen-zuzen dijoa bere ardietara; kroskatzen du arditegiko atea edo ots egiten dio ardiak barrendik zaitzen dituenari, idiki dezon orietarako sarbidea. Ardietara sartu ta hitz egiten asi horduko, ezagutzen dute hau beren arzaitzat ango ardiak. Deitzen dio ardi bakoitzari bere izenez ta ateratzen ditu beren belarrera edo jantegira. Ara daramatzi bera beren aitzinetik dutela, ta guziak dijoaz, bat ere gelditu bage, aren ondoren; baña beren arzaiaren ordez jarzen bada arzai arrotz bat, ez-ekusi egin ta itzurka bezala doaz beste aldera».

        Farisetzarrak egondu ziran Jesusi begira arzai onaren ta gaiztoaren ta ardien parabol berri asmatu hau aditzen; baña etzuten adi-endelgatu bere parabolez Jesusek esan nai ziena; ezagutu zuen hau Jesusek eta agertu ziena klaratzeko, esan zien berriz: «Siñis nazazue; ni naz ardien sartegia ta atea. Oraindañoko guzian (Mesiasen izena artu) ta agertu diranak lapur gezurti gaiztoak ziran eta etzegoten honraren billan zebilzan gizonak; eta ez ditu batek ere bere artzaitzat artu ta berea zelakoan orietatik baten edo bestearen ondotik asiagatik, laster aski ezagutu ta kendu ziran aren bide ta alde galgarritik. Ni, ni naz bide zuzen edo belartegi onerako sar-bidea. Nere ondotik dabillena ibilliko da gal-bideetatik urrun ta sartuko da belardi onak diran tokian (edo sartuko da sakramentuetako graziaren jan-edana ta erakusle onak dituen Elizan; ikasiko du jakin bear duen ibillera ta bidea ta azkenean salbatuko da ta iganen nere ondoren zerura)».

        «Lapurrak ez dute ardien ona billatzen (edo sulezeko gaiztoak eta orien eskolako erakusle galgarriak animak galerazi naiez dabilz, al dituzten guziak sulezean ondarazi naiez). Ni naz etorri nazana ardi edo anima berei emen ongi bizitzen erakustera, egun oro bizitz obea eragitera, beren aldian zori oneko bizi on bana zeru berean berei emateko». Orra Jesusek gaur Ebanjelioz esaten ta adirazten diguna.

        Eta orra, orretan berean ageri da etorri zela Jesus guri erakustera Espiritu Santua erdisteko bidea, bai ta bein arzen den Espiritu Santua sekulan ez galzeko bidea ere. Atzo ekusi genuen zer bide den lenbiziko bide hau; gaur ekusi bear duguna bigarrena da edo zein den Espiritu Santua ez galzeko bidea.

§ I.

        Espiritu Santua konfesioz, komunioz edo beste bideren batez arzetik ez genuke on andirik aterako, geren obenez gero bearren dugun aldian galzen bagenu, Inditar batek Indian bildu dituen ondasunetatik aterako ez lukeen bezala, bere itx-alderatze berean edo lenago guziak itsas-putzu izugarrian ondatzen balitu. Ongi gelditzen den inditar ondasunduna da bere ondasun guziekin itxean sartu, itxeko zorrak atera, itxearen alde tributu-zensoak ezarri, eroste onak egin ta ongi bizi dena; eta zori oneko Espiritu Santuduna da Espiritu Santua bein ere ez galzeko arzen duena.

        «Espiritu Santua animen argia da», dio Eliz santak: lumen cordium; edo argi, animei beren gal-bideak uzteko ta zeruko bide ona arzeko agerzen diona; ta zori oneko argi-kumeen ta Jangoikoaren humeen izena ematen die S. Pablok Espiritu Santua berekin duten animeei: omnes vos filii lucis estis, et filii Dei (1 Thesal. 5,5,); «ta begira», esaten die, «ez itzali zori oneko zeren argi hau» (edo mundu guziagatik ere ez galdu, artu dezuten Espiritu Santua): Spiritum nolite extinguere (v. 5); bada Espiritu Santua ta zeruko argi hau galdu ezkero, galduak zarazte ta munduko amiltegi ta malkor illunetan sartuak.

        Adanen bekatuz ta geroztik guk egin ditugunekin agitz galdua arkitzen da munduko bide illuna, ta bekatu berrien lokatz edo amiltegi malkor gaiztoan galdu nai ez duenak kontuz eraman bear du Espiritu Santuaren argia ta Jangoikoaren grazia; bada argi grazidun hau itzali ezkero, laster arkituko du bere burua bekaturen baten lezean ondatua edo bekaturako amiltegi gaiztoan agitz sartua.

        Nola galzen dela uste dezu artu den Espiritu Santua? «Argiaren gisan», dio S. Joan Krisostomok. «Oliorik (edo beste gairik bagez) aitzen da argia, bai ta aizez ere; ta bide beraz galzen da», dio, «Espiritu Santua»: Spiritus aeque, ac lucerna extinguitur, si aut olei parum habieris, aut ostium non ocluresis (apud Alap. hic in cap. 5).

        Emendik ara argia eramateko badira krisellu-lanpar txiki ta kandiletak. Gau illunaz orietatik bat bear duen diña olio bage artu ta itxetik ateratzen bazara, bidean arkituko zara argirik bage, ta argirik itxetik atera ezpazenu baño agitz gaizkiago, zeren horduan argirik izan ezpazenuen baño gutiago ekusten dezun; ta Jangoikoak daki arkituko dezun billatzen dezun tokia ta galdua geldituko ote zaran, zentzu gutiko bost Birjiñak gelditu ziran eran.

        Bost oriek eta buru onezko beste bostek argi egin bear zioten ezkondu zen arratsean itxeko ataritik eztei-mairaño nagusi ezkondu berri ta onen emazteari. Bazituzten guziak beren lanparillak edo kandiletak eta bost birjin burudun oartuak metxaz ta olioz ongi prestatuak; baña beste bostak ez. Nagusia zetorrela aditu zutenean, artu zuen bakoitzak bere kandileta; baña buru txarrezko bostenak artu, irazaki ta oliorik bagez bertan asi ziran itzalzen ta emendatzen. Hau ekusi ta buru onezkoei eskatu zien zerbait olio. Berak bage gelditzeko beldurrez etzien eman tantarik ere; joan ziran lasterka olitegira ta olioa an artu ta pris andian itzuli baziran ere, arkitu zuten itsia eztei-etxea ta etzuten sar-biderik izandu.

        Espiritu Santuaren argia ere zure animan itzal diteke oliorik bagez, edo zere obenez gal dezakezu Espiritu Santuak eman dizun grazi olioa ta zeruko bidea. Erdisten den bidez gordetzen da grazi-olio hau, ta erdisten da, atzo ekusi genuen gisan, bizitz garbiz, humilki eskatuz ta otoitzez; ta gis berean gordetzen da erditsi duen animan: bizitz onez ta otoitz ta otoitz humillez. Olio eder hau animan den arte guzian ez da itzaliko olio ta grazi bagez Espiritu Santuaren argia ta ez du galduko animak Espiritu Santua.

        Otoitz on humillez erditsi zuen Judithek atzo ekusi genuen grazizko indarz andia ta egin zuen agitz ongi bere egiteko guzia; baña etzuen egin indar hau artu ta bertan bere egiteko andi hau. Egin aldiaren begira egondu zen irur egunez ta egondu zen asirikotar soldadu guzien erdian; baña etzen geldirik egondu arteko egun orietan; goiz-goizik jaiki ta asten zen bere otoitz humillak egiten, ta etzituen bukatzen arratseko atseden aldia etorri arte guzian; ta nioz ere baño obeki ta indar andiagoarekin egin zituen Holofernesen ezpata eskuan artu ta berari burua kenzerakoan; ta bere otoitz on humillen alde utzi zion Espiritu Santuak bein eman zion indarza, ta bidenabar eman zion aingeru bat, anbat gizatzarren artetik garbiro atera zuena, bera bazen ere aldi artan lur gañean arkitzen zen andrerik ederrena ta alargun gaztea.

        Diocle zeritzan abade batek esaten zien beti bere relijiotar monjeei: «Nere seme onak, otoitz eta otoitz Jangoikoari; eskatu beti Jangoikoari bere eskua ta lagunza. Asperturik zeuden aren seme relijiotarrak anbat aldiz hura beren abadeari aditu ta; ta galdetu zioten bein zergatik zen anbat aldiz hura ark oriei esatea. «Zeren otoitza uzten duen anima deabru egiten den edo animal», eranzun zien abade santuak: mens, quae recessit a Dei contemplatione, fit vel daemon, vel bestia (Pallad, in hist. Lausiaca cap. 98).

        Hau bera da guk gerok ere ekusten duguna; bada ekusten dugu otoitzak eta debozi onak uzten dituen merkataria edo fundamentu gutirekin oriek egiten dituena lurreko irabanz eta irabanz dela, ta irabanz berriak eta berriak egiteko bideen billan dabillen gizona. Ekusten dugu otoitz eta debozi fundamentuzkorik beinzat egiten ez dituen andre neska, ispillu ta apainket ta erakeri dela. Badakizu zertako? Gizonen begiak beragana eramateko ta orien animak eta bere zikinzeko. Eta ekusten dugu otoitzak eta debozi onak uzten dituzten gizonak eta mutillak, lurreko animal biurtu-egin balira bezala, tripanza ta aragi zikiñaren atseginza dirala, ta egiten ta eragiten dituzten bekatu larriak gatik deabru bera baño ere agitz gaiztoagoak. Otoitz, bada, ta otoitz, abade onak zion bezala, orretan ez gelditzeko ta Espiritu Santuaren argiari eskatzen duen olio guzia emateko.

§ II.

        Baña ez da aski argiarenzat eskatzen duen olio guzia bere aldian ematea, dio S. Joan Kisostomok; iraun dezan kendu bear zaizka aize bide guziak; bada nai diña olio izanagatik, argi egiten duen krisellu-kandilet-lanparak, gordetzen ezpada dabillen aize bizitik, aisa itzal-emendatuko da, zeren aizeak metxari kendu ta urratuko duen ari zitxakon ta argi egiten duen garra; ta anim alferrari tentanzak zuen zeruko grazi ta indarz, Espiritu Santuak emana, ta hau gabe luzaro beinzat iraunen ez, zeru bereko aren bide bizkunz onak; Spiritus... extinguitur, si... ostium non ocluseris.

        Baña zer aize da animaren tentanz-aize, Espiritu Santuaren argia itzalzen edo kenzen duena? Belarri, begi, ao edo gorputzaren beste edozein zenzanztik sarzen dena(k). Hau zuk ekusteko, adi zazu sorginketako gauzak zekizkien batek bein egiña ta egin zuenari begira zegokan bati agitua.

        Joan ziran erritik bein sorginket-lari nigromantiko hau ta zenbait onen lagun, egun atsegin bat bestetan egitera, ta joan ziran udako egun bero batean. Eguraldiak baño agitz geiago berotu zituen ibilzak, jostaketak eta barazkariko jate eta edate galantak. Eguzkia zerbait erori artean etzekiten zer egin beroz zeudenak eta orietatik batek esan zion nigromantiko sorginket-lariari, josta zedilla deabru gaiztoarekin ta ager zezala ekuskari bat edo beste. «Barkatu, adiskidea», eranzun zion ark, «bada ekusia dadukat deabrua enkantuko dei-otsera datorren aldian bere sulezera irabazi onarekin itzulzen dela. Bego, bada, dagon tokian ta ez dezala gaitzik egin emen gure artean».

        «Zer egin bear du», esaten dio eskale eroak; «eskatzen zaitzunik ez egiteko aitzakiak dira oriek». Besteak ere eskatzen diote batak eskatu ziona ta naigabez ta beldurrez betea dagola bad-ere, artaratzen da nigromanti sorginket-lari tristea. Ken-erazten ditu gelatik bear etzituzten gauz guziak, egiten du bere sorginkerietako zuen zigor batekin inguruko arrasto alik zabalen bat eta esaten die begira zeudenei: «Begira, ez batek ere emen ezkazalik ere sartu, sekulako galdu nai ezpadu».

        Hau esan ta asten da bere zigor berarekin arrasto zenbait eta beste gauz egiten ta ots egiten dio bere deabru adiskideari, ager zezan an ekuskari onen bat. Ark hau egin horduko, agertu zen zigorrarekin egin zuen inguruan arbol ostodun ederrez egiñikako paseo itzaldun leun bat, eta paseo, iduriz agitz luzea. Eta an bazen osto itzalgille otzak baño zerbait otz geiagorako gaia; bada paseo beraren bi bazterretan agertu ziran aitz andi zulodunak eta jartegi ta katader agitz egoki, ara nai zutenen begira zeudenak; baña deabruaren beldurrez etzen an sartu bat ere.

        Bat-batean kendu ziran andik arbol eder, paseo luze, belar leun ta aitz guziak. Andik laster bere zigor ta sorginkeriekin erakarri zituen nigromantiko berak nork daki zenbat soldadu zaldizko, ejerzitu izugarri bi egiten zituztenak. Guziak zetozen beren arma zorrotz izugarri zuriekin ta beren zaldiei esproñak sartu ta bazijoazen alde batekoak besteetara ezin biziroago; baña batak bestea an ill bear zuela zirudienean, kee biurzen ziran bata ta bestea ta fite ta laster galdu zen ekuskari hau ere.

        Era bereko beste zenbait ekusgai eder ere agertu ziezten deabruak begira zeudenetatik bati edo besteri eragiteko, sekulako bere kalterako eginen zuena. Agertu zen an azkenenan gela, sal guztiz eder bat, eta sal ispillu urreztatuz ta beste mill edergarriz apaindua. Sal onetan agertu ziran neskatx guztiz ederrak ziruditen zenbait, bakoitza erregin ongiena jaunzia baño jaunzi-apainduagoa. Ezurrik etzutenak bezala danzatzen ziran guziak; sulezeko deabru gaiztoak ziran neskatx itxur-ainzuran an zebilzanak eta nai zutena beren buruei ta soñeko guziei eragiten zienak. Noizean bein inguruko arrastoratzen ziran eta luzatzen zioten bein batari ta bein besteari eskua, berekin danzan erabilli naiez, ta denbor berean begiratze ariñez, buruaren keñu lausengarriz ta eztizkoz egiten zuten alegiña begira zeudenetatik bat bazen ere, an sarrerazteko ta azkenean erditsi zuten nai zutena; bada batek luzatu zion danzari bati bere eskua; eskutik artu ta tiratu zuen danzari gaiztoak beregana ta hura an sartu zeneko, joan ziran hura ta danzari deabru guziak beren salarekin ta mutil gaztearekin suleze infernura, beren danz gaiztoa an bukatzera. «Berak du kulpa, bada mugaz esan zion nigromant lagunak etzedilla sar sartu zen inguruan, ta sartu zen berak nai zuela».

        Orra Espiritu Santuaren argia ta grazia galzeko bidea: aize gaiztoari animako leioak idikitzea. Esan dizute bein ta berriz ere etzaitezela urbill lagun ta toki ta jostatze galgarri artara ta ez-aditu egiten dezu zuk. Ekusten dituzu lagun gaiztoak eta ara zoaz oriek bezain gaizki hitz egitera ta orien joko ta ibilkunz galgarri galduetara. Ekusten dituzu jokoan edo borondegian zere gisako gaiztoak eta ara zoaz jokoan edo edanean dezuna galzera ta askotan osasuna ere bai; ta andik datoz itxeko kezkak, naigabenzak eta bizi gaiztoa.

        Ekusten dituzu fest batean danzari ederki apaindu jaunziak eta, zere burua agertu naiez, ones zaitzaten an dabilzanak edo begira daudenak, ara zoaz ta an zabilza besteen eran ta ongi ez; ta ango ibilkunz-soñua ta begiratze arinekin ta an egin oi diran edo ondorengo beste gauzekin erretzen da askotan beinzat gizonaren mulloa, galzen da emaztekiaren zeruko su garbia ta itzalzen da Espiritu Santuaren argia ta grazia.

        «Begira, bada», dio S. Joan Krisostomok, «begira; ez da zer etsaiari idiki animako atea edo leioa, sar ez dakizun gaiztakeriaren bihia ta bekatuaren aize gaiztoa»: ne hosti aperiamus portas, neque semina malitiae recipiamus. Bestela laster galduko dugu artu dugun Espiritu Santua ta Espiritu Santuaren argia ta grazia. Ate ta leio oriek ersi-istea, bada, ta otoitzez ta beste gauz onen olioz anima maneaturik idukitzea da Espiritu Santua zerekin idukitzeko bidea. Ar zazu, bada, ain ongi dagokizun ezkero ta ez dezazula galdu sekulan: ez arren, ez.