XI
Erregeen urrengo
Igandeko irakurraldia

Ecce Pater tuus, et ego dolentes quarebamus te. Luc. 2.

Gaia: Zein den Jesus arkitzeko bidea

        Mundu onetako gauzak, Jangoikoaren serbitzuan ta ongi dabilzanenak ere, urteko sasoien erako gauzak dira. Urteak baditu negu otza, udaberri epela, uda beroa ta utza edo udazar epelzen ta ozten asia, ta munduko gizonik onenak eta ondasun anitz dutenak ere izaten dituzte beren goraberak beren otz gogorrak, etseginz epelak, atseginz beroak, bai ta naigabe erdi otz eta atseginz erdi beroak ere; bada Jesusen ama izandu da lurreko on guzien artean onena, ta onek ere izandu zituen bere aldi oriek eta beste edozeñek bezain andiak.

        Bai, agitz andiak izandu ziran Jesusen Amak izandu zituen atseginzak, bereziki Jesusen jaitzan, Jesus bere besoan zedukan, Jesusi bularra ematen zion, Jesus ekusten zuen, Jesusen hitzak aditzen zituen, Jesusi hitz egiten zion ta era bereko beste hordu ta aldian; ta izandu zituen beste ama guziak horduraño ta geroztik izandu dituzten guziak baño mill milletan ta agitz geiagoz andiagoak; bada beste amen atseginzak emengo gizakume aurrak eman ditzaken atseginzak dira ta Jesusen Amarenak Jangoiko-gizon Jesusek emanak eta orregatik ziran parerik ezin zukeenak.

        Atseginz orien erakoak izandu ziran Jesusen Amak beste aldi askotan izandu zituen kezkak eta naigabeak, eta egungo Ebanjelio Santuak agerzen digun aldi batekoak beinzat agitz latzak eta andiak. Nazareth zeritzan erri batean bizi zen Jesus bere Ama ta S. Josefrekin. Legeak ziona egitera igaten ziran Bazkoz Jesusen Ama ta S. Josef beren erritik urrutisko arkitzen zen Jerusalengo Elizara. Amabi urtetan aldi orietatik batez igan zen biekin Jerusalengo Eliz berera Jesus maitagarria ere ta igan ziran irurekin batean edo berez zenbait aide ta ezagun ere.

        An beren egunak igaro ta Elizako lanak egin ta artu zuten Jesusen Amak, S. Josefek eta bien aide ta ezagunak beren errirako bidea; baña Jesusek ez. Egun guzian ibilli ziran Jesusen Ama ta beraren Espos S. Josef Jesus an etzela ohartu bage, ta etziran ohartu, zeren uste zuten bien aide edo ezagunen erdian ta beren ondoren zetorrela. Arratseko gelditegira bezain laster, asi ziran aren billan, baña an ta emen ta aide ta ezagun guzien artean billatu ta ere, etzuten arkitu, etzen an ta. Damuz ta naigabez beteak artu zuten bertan Jerusalengo bidea; baña zenbat ere egin zuten, etzuten arkitu irugarren eguneraño. Arkitu zuten Elizan ta eliz-gizon jakinsu anitzen erdian, ta aurra bazen ere, Jangoiko-gizonak bezala legeko gauzak gald-eranzutez ederki klaratzen.

        Jankinsu batek dio aren ustez aldi onetan izandu zuela Jesusen Amak beraren Pasione nekagarriko ta gurutzeko neke-tormentuz ekusi ta izandu zuen damu ta naigabenz izugarria baño naigabenz eta damu izugarriago bat; zeren, jakinsu onek dionaz, zekien Jesusen Amak Jesusek gure onerako nai zituela artu ta eraman horduko neke ta tormentu guziak eta andia izanen zela andik Jesusi zetorkion gloria ta munduko guziak izanen genduen ona ta zoria; baña etzekien zertako zen aldi artan Jesusek bera ta S. Josef bakarrik uztea, ta denbor berean beldur zen beraren obenez edo kulpaz ote zen Jesusen errebelanz eta berez ibilze hura; eta etzen bere kezkatik atera ta sosegatu, Jesus beragandik ikasi arte guzian berariz ta beraren betiko Aitak nai zuena egiteko gelditu zela Jerusalenen horduraño.

        Eta orra guk ere geren aldi illunetan ta eritasun nekezkotik, otz-bero gogorretik edo beste alderen batetik datozkigun naigabenz illun-txiki-andietan egin behar duguna: gure obenik bage datozen aldian me-meki ta Jangoikoaren izen-honran arzea, ta gure obenez diran beldur garan aldian ta ala dirala dakigun guzian, damuz beterik eta biziro Jesus billatzea ta berarekin bat egiñak gelditzea. Goazen onetarako zer den Jesus galzea ta zer bidez ta nola billatu behar den ekustera.

§ I.

        «Gauz latz-gaizto-miña ta nekagarria da Jangoiko maitagarria galzea», dio Jeremias Profetak: malum, et amarum est reliquisse te Dominum Deum tuum (c. 19). Egi zein ezaguna den hau ekusteko aski da ekuste bera zer den guk Jangoikoa galzea. «Gorputzaren bizia da anima», dio S. Agustinek, «eta animaren bizia Jangoikoa; anima galzen duen gorputza gelditzen da illa, bai ta Jangoikoa galzen duen anima ere»: vita carnis tuae anima tua, vita animae tuae Deus tuus: quomodo moritur caro amissa anima, sic moritur anima amisso Deo (Trac. 47 in Joan). Animarik bage belditzen den gorputza ustelzen da fite-laster ta gelditzen da txisari-arren janari egiña, ta bere Jangoikoa galdu duen anima gelditzen da guztiz itsusia ta infernuko ar suzko ta deabru amurratu guzien bazk edo bazkagai egiña. Orra zer geldiera ta zein negargarria bere Jangoikoa galzen duen anim gaisoarena!

        Ill berrian bizia dirudi gorputz illak; baña animarik bage ezin dagike biziaren lan txikienik ere; bada ezin gora dezake esku bat, oin bat edo behatz bat ere; ezin dagike hitz bat edo keñu bat, ez eta begiratze bat ere. Eta Jangoikoa galdu duen anima eratsu berean gelditzen da zeruko gauzetarako; bada animak bere Jangoikoa galzea da Jangoikoak eman zion grazia ta indarra galzea, ta zeruko indarrik eta grazirik bage ezin dagike animak zeruko bizitzaren lanik edo zeruko gloria irabaz dezaken gauzarik. Eta hau da Davidek adirazten diguna, Jangoikorekin diardukala esaten dion aldi batez: «Jauna, zu zara», esaten dio, «nere pazienzia, zu zara nere indarra, zu zara nere uste ta esperanz guzia ta zu nere lagunza ta gordetegia»: Quoniam tu es patientia mea, Domine, spes mea a juventute mea (Ps. 70,5) fortitudo mea... refugiom meum et liberator meus (Ps. 17,1).

        Gorputz illak bere biziarekin galzen ditu zituen diru ta ondasun guziak, bai ta bere tresna piskak ere, ta obirako ematen dioten estalki-tzarra ere fit aski ta laster kenzen diote obi bereko sisak, arrak ta usteltasunak, eta bera ere gelditzen da bein ezur uts eta gero auts edo lur egiña; ta bere Jangoikoa ta Jangoikaren grazia galdu duen animak ere galzen ditu grazi berarekin len egin zituen irabanz guziak eta gelditzen da sekulan bat ere egin ezpalu bezain uts eta gabe. Jangoikoak urrikariz gien-gienean uzten dion estalki piska da siñistanzarako ta uste-esperanz onerako zerbait sustrai, zain ta zeruko bihi; ta hau ere kenduko dio bere ill-hordu illunean, baldin bere gorputza utzi baño len Jangoikoarekin bakeak egiten ezpaditu, ta geldituko da bera eternidade guzian urratzen ta lerzen erabilliko duten sulezeko arren ta infernuko deabru gaiztoen atzapar zorrotz, gogor, galgarrian.

        Orra zertaratzen den bere bekatuz ta obenez Jangoikoa galzen duen anima! Orra nora dijoan anima, galdu duen grazi onarekin zeruan sarzeko ta ango atseginz andi betikoak arzeko zegona! Eta era orretan hau galzea ez da gauz latz-gaiztoa, miña ta nekagarria? Bada hau da bekatuz anima gaiztoak bere Jangoikoa galzea ta galzeari darraikon sari gogor amurragarria.

        Galdu dezu noizbait zuk era orretan zere Jangoikoa? Ezagutu dezu zere galze orretan egin dezun galkunza? Ongi damutu zaitzu zere gaizki egiñaz ta galze zuretzat orren kaltetiaz? Etzuen orrenbat galdu Esau mutik gazteak katillu bat zukugatik galdu zuen aldian bere aitaren etxeko ondorenza, ta al-ere bere galkunza ta erakeria ezagutu bezain laster, asi zen orroz bazterrak urratzen, hume bereak galdu dituen leoi aserretua zirudiela: irrugit clamore magno (Genes. 37,34). Etzuen orrenbat galdu Heli apaiz nagusiak eta aren Silotar gaisoak, galdu zuten aldian Testamentuko arka edo kutxa; ta al-ere galdu zutelako berria orietara bezain laster bere kataderatik erori ta illa gelditu zen Heli, ta aren erritar guziak asi ziran aiez ta orro arrituz aize guzia nasten: ululavit omnis civitas (1 Reg. 16,13). Etzuen orrenbat galdu Davidek bere seme gaizto Absalon galdu zuen aldian, ta galdu bazuen ere berari bere erreinu guzia kenzera zetorrela ta beraren soldadu berei eman zien batall gaiztoan, ill zelako berria aditu zueneko, damuz, bihotzeko miñez ta naigabez beterik asi zen esaten: «Absalon, nere nere seme maitea, nere seme Absalon, nork eman lezakedan zure ordez ni ill ta zu bizirik gelditzea»: Absalon, Absalon fili mi, quis mihi det, ut ego moriar pro te (1 Reg. 15,29).

        Zuk zerorrek ere galzen badezu senarra, semea edo ongi nai diozun aidea, negarrez bazterrak betetzen dituzu; ta ilzen dezu bekatuz zere anima ta ez dezu negarrik egiten? Gauz arrigarria, esaten dizu S. Agustinek: ut plangas corpus, a quo dicessit anima, et non plangas animam, a qua discessit Deus! (Serm. 13 de Sanctis).

        Baña hau guzia baño agitz andiagoa da zure erakeria; bada negar ta negar egin beharrean anima bekatuz ilzen dezun aldian, irriz ta farraz zaude ta lan gaiztorik egiten ezpazenu bezain lasai ta aisa: quasi per risum operatur scelus (Prov. 10,23). Etzuen hau egiten Davidek. Bazekien Davidek anima bekatuz ilzen duenagandik urrun dela bere graziz Jangoikoa: longe a peccatoribus salus (Ps.), ta Jangoikoa berekin zuen edo ez etzekien aldi batez, esaten zuen: «Egun oro», esan zidaten denboran, «Non arkitzen da zure Jangoikoa, negarra ta negarra zen gau ta egun nere janaria»: fuerunt mihi lacrymae meae panes die, ac nocte, dum dicitur mihi quotidie: ubi est Deus tuus? (Ps. 41,4). Orobat esanen zenuke zuk ere, baldin zuk bazeneki Davidek bezain ongi zer den bekatuan bat eta Jangoiko bage gelditzea; ta hau esan ez ezik, egiñen ere zenuke Jangoikoa billatu ta arkitzeko ark berak bein egin izandua. Zer ote? Bekatuz hura galdu dezula ezagutu horduko, damuz ta urrikiz beterik eta humilki Jangoikoari bere barkanza eskatzea; hau da alabaña bere aldian Davidek egiña.

§ II.

        Bai, bekatuz galdu zuen Jangoikoa arkitzeko Davidek len egiña ta zuk orain egin behar dezuna da Jangoikoari humilki bere barkanza eskatzea. Egin zion Davidek bein bere gerrari prestu bati bidebageko lan itsusi bat eta kendu zion azkenean bizia, ta bere horduko lan onekin galdu zuen Jangoiko maitagarria. Hau guzia egin ta ere, egondu zen David denboraz alakorik ezpaliz ta gaizkirik eta galzerik egin ezpalu bezain lasai ta aisa. Agerzen zaio noizbait Nathan profeta ta asaldarazi bage agerzen dio bere gaizki guzia ta Jangoikoaren aserza, ta hau ark ekuste berean arritzen da dena ta bereganako aserre andiarekin ta Jangoiko maitagarria aserretu duelako damuz beterik, eskatzen dio Jangoiko berari humilki ta ziñez bere bekatu ta gaizki guzien barkanza; ta era artan David Jangoikoak ekusi ta urrikalzen zaio ta barkatzen dio guzia ta aren izenean ta ordez esaten dio profetak: «Bai, errege jauna, egin dezu zuk zere aldetik zegokizuna ta Jangoikoak ere egin du oi duena ta barkatu dizu zere bekatu guzia»: Dominus quoque transtulit peccatum tuum (1 Reg. 12,13).

        Nai badezu, bada, bekatari urrikalgarria, barka dezan Jangoiko berak zure gaizki bekatu guzia ta bere graziz datorren berriz zure anim orain galdura, egizu lenbaitlen Davidek egiña ta zoaz damuz ta urrikiz beterik beragana ta zoaz bere barkanza emanen dizulako uste osoan humilki eskatzera ta zuzenduko dezu leneko zere makurra, zereganako dezu zeregandik urrundu ta aienatu zenuen grazia ta Jangoiko maitearen leneko adiskidanza, ta geldituko zara ill ta usteldurik zetzan gorputz bat Jangoikoaren milagroz biztu ondoan gelditzen den eran, bekatuaren usteltasunik bage ta Jangoikoaren begietan agitz edertua.

Orrenbat ez ezik, orren laurdenaren laurdenik ere balio ez duten gauzak gatik hau da zuk zerorrek egiten dezuna. Eritzen zara noizbait eta galzen dezu zenuen osasuna? Zer egiten ez dezu hau arkitu naiez? Sendalleak esaten badizu idiki behar dirala zure esku-oin, besoetako zañak eta atera behar dizula dezun odolaren erdia ta bestela ez dezula arkituko galdu dezun osasuna, ongi dela eranzuten diozu ta bertan luzatzen diozkatzu esku-oñ-besoak edo aldian eskatzen dizuna.

        Odol hau guzia kendu ondoan esaten badu burdin goriz erre behar dizula an edo emen zere gorputza, baietz eranzuten dezu ta zere oñaze ta naigabe andiarekin uzten dezu erretzen zere gorputza. Esaten badizu artu behar dituzula sendatzeko onak diran usai gaiztozko edari latz-miñak, ongi dela diozu ta edaten dituzu ematen dizkitzun guziak. Era berean egiten duzu sendatzalle berak esaten dizun beste guzia eta egiten dezu bigarko edo etziko utzi bage, ta egiten, berriz ere betiko galduko dezun osasun txar bat bildu naiez.

        Zer bada? Orrenbat neke ta arazo osasuna bezain gauza txiki laburragatik, eta Jangoikoaren graziak eta sekulako gloriak diña balio duen gauzagatik ez dezu artuko, bekatu gaiztoen damuak eta urrikanz onak eskatzen duten neke piska? Bururik duen baten lana ta ibillera da hau? Ori, bada; zenbat ere geiago hau artu bage zauden zu, anbat urrunago dijoakizu zere Jangoikoa ta anbat nekezago arkituko dezu zuk hau; bada zere beranz gaiztoarekin gogortuko zaitzu bihotza bekatu beren damu ona arzeko, ta bihotza gogorrago ta gaiztoago, bekatuz galdu den Jangoikoa ta Jangoikoaren grazia ta adiskidanza erdisteko: quo longius nos Conditor deserit, eo mens nostra insensibilius obdurescit (L. 9. mor. c. 34).

        Begira: luzatzen badezu zere bekatu orien damuz ta urrikiz galdu dezun Jangoikoa billatzea, ez du bidalduko Jangoikoak Nathan profeta zu beldurrerazi ta begiak zuri idik-eraztera; ez, noski, ta aren erako beste gizonik ere; ta beste norbaitek oju ta oju egiñagatik, beldur naz ez dagizun anitz urte ez dela bidari batek egiña. Bazter elurtu batean ta bidea galdurik ibilli zen luzaro gizon hau. Andik onara zebillela, ekusi zuen toki zabal berdiña zirudien bat, eta bere bidea an arkitu ustez, artu zuen arako bidea. Argandik ez urruti arkitzen ziran toki aren berria zuten arzai bi; andik hura urrun-erazi naiez, asi ziran oju ta oju: «Begira, bidari errebelatua, begira; ez da toki zabal orretan arkitzen zuk billatzen dezun bidea; ori ur-putzu ormatu galgarria da ta aratzen bazara, galduko zara».

        Etzuen siñistu esaten zioten egia; joan zen ara, zena bere begiz ekustera. Ara zen, nekez ta berandu bazen ere. Begiratu zuen erneki bazter guzietara ta ekusi zuen neguko zerbait orma zuen ura ta ura zela toki guzia, ta ur, ondorik agerzen etzuena; ta burutik oñeraño arritu zen, zen guzia; itzuli zen artzai onak zeuden toki berera ta oriek erakutsi ta artu zuen bere bidea.

        Bein baño geiagotan esan dizute ongi nai dizuten predikari, konfesari, ezagun ta aide onak, ohar zaitezela non zabilzan ta nora zoazen; esan dizute zere oinpe berean dezula sulezeko putzu izugarria ta Jangoikoaren iraz beterik arkitzen den ta sufrezko suz egosten ta irakiten dagon infernu guzia; bai ta arako bide zabal zuzenez zabilzala ere, Jangoikoa utzi ta urrun ta bekatuan zabilzan denbor guzian. Idiki ditzatzula zere begiak; ohar zaitezela nora zoazen ta noiz arteko; ta beti ta beti ta sekula guzian erretzen ta lerzen ta amurrazio gaiztoz beterik an egon nai ezpadezu, itzul zaitezela eskoi aldera ta Jangoikoaren aldera, humilki oni ta urrikiz beterik zere oben eta kulpa guzien barkanza eskatzera ta berriz hura galdu bage biziko zaralako hitza ematera. Baña egin dezu esan zizuten gauz ori?

        A, nere Jangoiko urrikalti maitagarria! Hau da aspaldi guzian nik egin beharra, ta nai izandu banu, zure lagunz orain dudana baño agitz andiagoarekin errazkiago ta obeki egiñen nuena! Berandu bada ere, egiten dut bihotz osoz, egiten dut bertatik eta egiten dut lenago egin ez dudalako damuz beterik eta egiten dut arkituko zaitudalako uste osoan; bai ta zu berriz ez galzeko grazia erdits-nai andiarekin ere. Ala gerta dedilla; bai arren, bai.