ELE NABARRAK

La Voz de Navarra, 1934-IX-1

        Aralarko beila

        Zur edo bulur egina dugu aurten ere Aralarko beila. Baiki, gobernu-morroiak gora bera. Sekuleko erasiak eta marmarrak zebiltzen larunbatean, bilkura debekatuko ote zuten, tarrantak baituko ta larrua zilatuko beilarieri. Geienik, ele uts gertatu da erasia. Makur andirik ez da agitu. Aitzitik, zibillak gozo agertu zitzaizkigun, salbu bat, Lekunberriko kabua, ergeldu zitzaikuna, einto bat. Launkaria ez da gizon au, arritzen zaiku beraz nola suertatu den olako erri udarakoan. Gaitzitu zitzaikon gure goana, batez ere neskatxena. Andre-uguin edo androgino bide da bera. Zernai den ere, neskatxak ibili zituen oño ta meatxuka. Lipar batez, ustea ginuen tiroka xautuko ginduzan non eta zizparako ganua erakutsi beizigun. Neskatxak ordean ez ziren uxkurtu ta trufa gazia eman zioten sudurrera. Furruxkatu zen polliki bañan tiroak ez ziren elki, damuturik edo. Mutillak eta neskatxen batzu kabu nabarbenaren ele gogorrak, alde igan ziren mendira,

        Gure asarre deiadarra

        Baditugu berton bi astopito, Rolland eta kideko prantzesak dabilzkigutenak larri, bazterrak inarrosiz eta inungo gezurrak asmatuz. Norbaitek galdetuko du Rolland delako ori nor den. Prantzes inorbait, euzkotarren etsaia, euzkotarren lurretan ibilia lapur. Orduko artan gudozte edo ekerzitu aundiarekin etorria zen Euskal Errira Karlo Man, aren nausia, txirikillan iraganen zelakoan Zaragozara. Bai joan ere bertara, itzultzerakoan euzkeldunak kuku zegozkion oyanetan zai, laidoa xaitu-gose, Iruñako arresiak birrindurikoa. Itxuraz, aintzineko onaindiko euskotarrek Iruña zuten gaztelu azkarrena. Karlo Manek orren kupidaz arrautsi egin zuen errotik. Ordaina, aldiz, artu zuen eder-ederra. Ibañetan barna ziren iragan, bearrak, prantsesak. Euskeldunek iguriki zuten oyan zarrian, arpakizunaren begira. Iru puskatan zoaien gudoztea. Bi aurrenak iraganik, euzkeldunak oldartu zitzaizkon irugarrenari. Ontan buru zetortzin Roldan eta besteak erailak izan ziren erruki gabe. Rolland ohoin aien aintzindaria zen, ez degu beraz goretsi bear aren izena ta are gutiago egintsaria, euskotarrena baizik, ta abena, ez garaituagatik, gogor eginagatik baño, erria aldezten zuten eta, Rolland eta lagunak xeakatzearekin.

        Auxe bai auxe da inork ezeztatuko ez duen egia. Bañan aipuko bi astaputz oriek ditugu inun diren asmakeriak arrotuz, Rolland lapur ori dela aitzakia. Gizon aunditzat omen daukate emen Euzkadin. Ta arbuiatzeko esaten dute ere bai edo bederik ola agertzen, euzkotarren aipamen goresgarri au. Ortako baliatu dire Naparrako izen eta diruakin, ezen or dabiltza dei ta oyutan esanez Diputazioak berak duela Rolland eta kideko lapurren gorasarrea bere gain artua. Emanik dute irrigarritan gargero Diputazioa bera ere. Artxiberu galanta du beraz Nabarrak ixtorioaren berririk ez bide dakiela edo or nonbeit. Ala erra gaiztoa diola gure egintsarre argi areri, ixildu eta ixilazten duela-ta, kanpotar eta etsaiena anpatu-bearrez. Arrotzaile ta arrozale oiek daude euzkotarrak joanen zaizkielakoak lagun. Beti ere uts egiteko dire itz-lotuak abertzaleak oro. Astopito oik irrits bizi ta ixikia besterik ez dute, burua agertzekoa gendiak kur dakizkien, parol erderaz eta argimutil euzkeraz deitzen diogu irriska oneri. Olakoek berenak ere garbituko lituzteke tiroz miss edo manzelle muxurdin baten goresmenak artu-bearrez. Makurrena da zulatu oek beren aisa dabiltela Naparra, Diputazioaren gerizan oraiko ontan bezala. Soraio oek mende gauzkatela napartar zintzuak eta bestale alai oketan burrustan goaten direla guzioen diruak, erriari gutieneko den aintza ta omena ekarri gabe. Erderaz egin dut nik ere krida bizia, euzkeraz ere nai dut egin. Enitzaie batera, inolakoz ere, astopito oien oyukideeri. Iraña, laidoa, gaitza alare, egotzi nai dute Ibañetako euzkeldun suar arien oroitzara. Niketz eta nere eiagora, alde, bederik ez. Erderaz eta euskeraz.