EMEZORTZIGARREN DOTRIÑA

Eskritura santuaren historiaren gañean.

        Israeldarraen, eta Juduen pueblo esleituaren historiako azkeneko gertaera ikusgarriak gaur aitatu bear dizuet, N.K., eta batez ere esan bear dizuet, nola bizi izan ziran Juduak Babiloniako katiberioan egon ziran bitartean: nolako mirari arrigarriak orduan Jaungoikoak egin zituan Daniel Profetaren bitartez: nola katiberiotik Juduak libratu ziran: eta arrezkero, Jesu-Kristo gizon egin arteraño; eta Jerusalengo ziudadea, eta tenploa desegin arteraño, nola bizi izan ziran: eta arrezkero aen ondorengoak nola bizi diran. Guzian ikusiko dezue Jaungoikoaren probidenzia andia, eta ikasbide ederra.

        G. Zenbat denboran iraun zuen Juduen katiberioak Babilonian? E. Irurogeita amar urtean; Jaungoikoak berak aurrez aditzera eman zien bezela Jeremias Profetaren bitartez.

        G. Juduak nola bizi izan ziran Babilonian? E. Beregan biurtu ziran: kastiguarekin eta naigabeakin zenzatu ziran: eta Jaungoikoaren legea gorde zuen, aekin joan ziran, eta Jaungoikoak ematen zien Profeta santuak gidari zituela, jentil itxu Idolatraen artean bizi baziran ere.

        G. Zein izan ziran orduko Profetarik prinzipalenae? E. Izan ziran Ezekiel, Daniel, Abakuk, Sofonias, Zakarias, eta Malakias.

        G. Katiberioko denboran Babilonian gertatu ziran gauzarik miragarrienak zein izan ziran? E. Batez ere Daniel Profetak egin zituanak: 1. Gaztetxoa zalarik, Jaungoikoak argiturik, ezagutzen zuen Susanari, emakume ezkondu, prestu, eta kastari egotzi zioten gezurrezko testimonioa, adulterioan arkitu zuelakoa: adulterioan konsentitu nai izan etzuelako asmatu bazioben ere tentatzalleak erak: oriek ziran Israelgo Juez gaizto bi, giza bazte batekin pekatu egiten arkitu zuena asmatu ziobenak, benganzaz, zerren erai gusto zikiñik eman nai etzien. Eta salatzalleak erak testigo falso, eta Juezak zirala, eriotzara, au da arrika illtzera Susana zeramela, Danielek deadar egin zuen: eta pueblo guziari esan zion: emakume ark kulparik batere etzuela: inozente bat illtzera zijoazela, eta testigo gezurti aek examiñatu bear zirala. Berak examiñatu zituan, bata besteagandik berezirik, edo apartaturik, eta gezurretan arkitu zituan: Susana eriotzatik, eta deshonratik libratu zuen: eta ari testimonio falsoa egotzi zioben Juezak erak arrika puebloak ill zituen: eta Danielen fama orduan ots andiarekin abiatu zan. Eta orra, N.K., ejenplo, eta dotriña miragarria, kastidade santua nola gorde bear degun ederki erakusten diguna: eta baita lujuriosoak zenbateraño itxutzen diran, eta bizio orrek, nolako gaiztakeriak eragiten dituan: alako falso testimonioak jasotzeraño! eta nolako honra, eta saria darraion kastidadeari: eta nolako kastigu arrigarria darraion lujuriari, eta gezurrezko testimonioari argiro agertzen diguna. Baña biurtu gaitezen Daniel Profetaren historiara. 2. Judako Erregen jatorrikoa zan Daniel: eta beste iru lagunekin Ananias, Misael, eta Azariasekin Babiloniako Erregearen palaziora eraman zuen, ango gisa aziak izateko, eta ango jakinduri guzia ikasteko: eta Erregeak berak señalatu zien, artu bear zituen alimentuak: eta kontu artzallea ipiñi zien. Baña Danielek, eta bere lagunak aen kontua zuenari aditzera eman zioben, naiago zuela ekosari, edo berdura gauzakin, eta urarekin bakarrik mantendu, ezenez, Erregearen maiko erregaloakin: bildur zan aen kontu artzallea, argalduko zirala, eta zer sentitu Erregearen aurrean izango zuena. Ala ere amar egunean prueba egiten utzi zien: eta galanki jan, eta edan egiten zuen Palazioko beste lagun guziak baño, gizenagoak, eta ederragoak arkitu ziran: eta ala aurrera ere egiten zuen: eta orra nola Jaungoikoak bere bendizioa ematen dion modu onean artzen dan kostu gutxiko janari, eta edanari: eta kalte geiago ekarri oi duela ikusten da erabageko, eta kostu andiko jan-edanak: bada onek osasuna lapurtu oi du: eta adimentua illuntzen du, batez ere animako gauzetarako: eta kontrara modu oneko barauak, eta tenplanzak osasuna dakar: eta adimentua argitzen du: eta espiritua Zeruko gauzetara altxatzeko gai egiten du: eta ori Danielegan, eta bere iru lagunetan txit argiro ikusi zan; orain adituko dezuen gertaera miragarri onetan. 3. Nabukodonosor, orduko Babiloniako Erregeak agitz ikaratu zuen amets guztiz misterioso bat izan zuen: eta bere ametsaz aztu zan; bere erreinuko sabioak, edo gizon jakinsuak batu zituan: eta zer amets egin zuen: eta zer aditzera ematen zuen asmatzea, edo adibinatzea bear zuen: guziak era batera esan zioben, ezin datekeala gizonak asmatzea, zer amets beste batek egin duen: geien egin dezakeana zala, ametsa jakin ezkero, ark zer aditzera ematen duen ezagutzea. Ala ere Erregea aserratu zan: eta guziak illerazotzeko agindu zuen, egin zuen ametsa asmatzen ezpazioben. Daniel, eta bere iru lagunak, beste sabio, edo jakinsuakin batera, ill bearrak ziran, Erregearen ametsa asmatzen ezpazuen: eta nola Zerutik bakarrik orren ezaguera iritsi zezaken, Jaungoikoari orazio egin zioben laurok: eta ondoren, Zeruak argiturik, Daniel Erregeari joan zitzabon: eta esan zion, ark izan zuen ametsa izan zala modu onetan: Ikusi zuela bere aurrean estatua, edo bulto guztiz andi bat, burua urrezkoa zuena: bularra, eta besoak zillarrezkoak: sabela, eta isterrak kobrezkoak: eta zankoak, eta oñak puska burnizkoak, eta puska lurrezkoak: menditik jatxi zala arri bat, iñork bota bage: eta estatuaren oñak jo zituala: guzia puskatu, desegin, eta auts egin zuela. Eta esan zion Danielek Erregeari: ona orain amets onek zer aditzera ematen duen: urrezko buruak oraingo erreinu au aiñ aberatsa, eta indar andikoa aditzera ematen du. Zillarrezko bular eta besoak esan nai due, oben ondoren etorriko dala beste erreinu bat, oraingoa baño txikiagoa, eta aren ondoren beste bat: kobrezko sabelak, eta isterrak aditzera ematen zuena, eta lenagoko erreinuak goituko zituana: eta azkenik beste erreinu bat etorriko zala burniaren antzekoa beste guziak desegingo eta beretuko zituana: baña erreinu orien denboretan Zeruko Jaungoikoak beste erreinu bat jasoko du, iñoiz desegingo eztana: eta beste pueblo batera igaroko eztana: baizik beste erreinu guziak desegingo dituana; eta berak beti iraungo duena: eta ori aditzera ematen du menditik berez jetxi zan arriak, lurra, burnia, kobrea, zillarra, eta urrea puskatu, eta auts biurtu zituanak: eta ametsa egiazkoa da, eta aren esplikazioa ziertua da, esan zion. Arritu zan Nabukodonosor Erregea: ametsa, eta aren esplikazioa aditu zuenean: eta Jaungoikoaren espiritua izan bage, ezin Danielek ori jakin izan zezakeala ezagutu zuen: eta bazijoan Daniel Profeta adoratzera, Jaungoiko bat baliz bezela, eta inzensua, eta sakrifizioak ere ofrezitu nai ziozkan: baña Danielek aditzera eman zion Zeruan dagoan guzien Jaungoikoak argitu zuela: eta bestela ezin jakin zezakeala: eta orduan Erregeak ezagutu zuen, eta esan zuen Danielen Jaungoikoa zala Jaungoiko guzien Jaungoikoa. Eta honraz bete zuen Daniel, eta Babiloniako gobernari, edo agintari prinzipala egin zuen: eta aren errespetoz bere iru lagunai ere, Ananias, Misael, eta Azariasi kargu, edo enpleo andiak eman zien: eta beste Judu guziak txit konsolatu ziran gertaera miragarri onekin: bada zekusten argiro, Jaungoikoaren probidenziak, eta ontasunak etzituala desanparatzen katiberioko denboran ere.

        G. Eta zer beste ikusgarririk denbora artan gertatu zan? E. Urte gutxiren barruan Nabukodonosor Erregeak urrezko estatua, edo bulto arrigarri bat eragin zuen: eta agindu zuen, bizia surtan galtzeko penaren azpian, bere mendeko guziak estatua ura adoratu zezatela. Eta len aitatu ditugun iru Hebreotar, edo Juduak, Ananias, Misael eta Azarias, Danielen lagunak, enbidiaz ezin ikusi zituenak, Erregearen aurrean salatu zituen, aren ordenaz kasorik egiten etzuela, eta aren urrezko estatua adoratu nai etzuela. Beregana deitu zituan Nabukodonosor Erregeak: eta guztiz aserre artu zituan, zerren obedezitu nai etzioben: eta bereala erre eragingo zituala, esan zien, aren estatua adoratzen ezpazuen: baña humildade, eta errespetoarekin eranzun zioben: erak adoratzen zuen Jaungoikoak nai bazuen, aren eskutik libra zitzakeala: baña libratu nai ezpazituan ere, etzuela aek adoratuko estatua ura, eta ezta beste Jaungoikorik ere. Ori aditu zuenean Erregeak, aen, eranzuera ezin sufriturik, labe irazeki arrigarri batean bereala, eren soñekoakin bota eragin zituan; baña Zeruko laguntasuna bertan ikusi zuen gazte santu aek: Aingeru bat bereala aen artean agertu, eta ikusi zan: suari bere indar guzia kendu zion: Zeruko intz suabe miragarri bat jatxi zan bereala aen gañera: eta suak kalterik batere egin etzien, ez erai, ez eta soñekoai ere; eta bereala abiatu zitan Jaungoikoari eskerrak ematen, eta kriatura guziak Jaungoikoa alabatzera, eta bedeinkatzera konbidatzen. Eta orduan Nabukodonosor Erregeak, ain mirari andia bere begiz ikusi zuenean, legea eman zuen, eta agindu zuen bere erreinuko pueblo guziak adoratu zezatela, Ananias, Misael, eta Azariasek adoratzen zuen Jaungoikoa, esaten zuela: ura bakarrik zala Jaungoiko guztiz altua, edo guzien gañekoa: aiñ prodijio miragarriak egin zituana: eta bakarrik aren erreinua, eta eskualdia betikoa zala. Eta orra ejenplo ederra, ori guzia, eta fedeko egiak sinisten ditugun Kristauok lotsatzeko: bada gure Jaungoikoa biotz guztitik adoratu ordean, eta beragan gure zorion, eta felizidade guzia billatu ordean; urreagatik, zillarragatik, edo interesagatik, eta emengo honra, edo punto zital, eta atsegin zikin batzuekgatik aren Majestadea ofenditzen, eta despreziatzen degu eta itxumen arrigarri batekin jarten gera eternidade guziko zoriona galtzera: eta betiko suzko tormentuetara gure anima gaxoak kondenatzera: Jaungoikoak berak arren argitu gaitzala, eta erremediatzeko grazia digula.

        G. Eta beste gauza andirik gertatu bazan Babiloniako katiberioko denboran? E. Bai: gauza asko, eta guztiz miragarriak orduan ikusi ziran: eta aetatik bat izan zan, Nabukodonosor Erregea bera aiñ poderio, eta indar arrigarria munduan zeukana, zazpi urtean aberen artean, animali, edo ganadu bat baliz bezela basoetan belarra baizik jaten etzuela, bizi izan bearra, Jaungoikoaren kastiguz, bere arrotasun, edo soberbia andia beeratzeko, eta humillatzeko: eta ori guzia Daniel Profetak argiro lenago aditzera eman zion: eta baita, humillatzen zanean, eta bazala Zeruan Erregeak kendu, eta ipiñi egiten zituan guzien jabe soberanoa ezagutzen zuenean: bere erreinura biurtuko zuela, eta ala guzia gertatu zan: bada humillatu zan Nabukodonosor: eta berriz erregetasunera Jaungoikoak biurtu zuen eta ejenplo onek guzioi erakusten digu, degun guzia Jaungoikoari zor diogula: eta arrotzen bagera, guzia galduko degula: baña egiaz humillak, eta esker onekoak bagera, Jaungoikoak gordeko gaituala: eta betiko erreinua Zeruan emango digula.

        G. Eta Daniel Profetak zer geiago egin zuen denbora artan? E. Nabukodonosor Erregea ill zanean, aren seme Ebilmedorakek orobat estimatzen, eta honratzen zuen Daniel: eta oni galdetu zion, zergatik adoratzen etzuen Babiloniakoak Jaungoikotzat zeuken Bel: eta eranzun zion Zeruan zegoan, eta guzien jabea zan Jaungoiko bizia baizik adoratzen etzuela: eta Erregeak esan zion: eztakizu bada Bel, gure Jaungoikoa ere bizia dala, egunoro ainbeste janari, eta edari ofrendatzen zaion ezkero, eta guziak jaten dituan ezkero? Danielek far eginaz esan zion: Idolo ark etzuela ezer jaten: lurre utzezkoa zala: eta bizia etzala: eta ura serbitzen zuen Sazerdoteak, Errege bera, eta beste guziak engañaturik zeuzkela: erak, eta eren emazte, eta humeak ofrenda guziak jaten zituela: etzion Erregek sinistu: eta prueba egin nai izan zuen, ala zan, edo ez: ofrendak, beti bezela, ipini eragin zituan Belen aldarearen gañean: Tenploko atea itxi zuen: eta Erregearen sillua gañetik ipiñi zioben, iñork iregi etzezan: baña Danielek ixillik autsa bota zuen, edo banatu zuen tenploaren soruan: eta urrengo goizean etorri zan Errege bera Danielekin tenplora: eta atea itxirik zegoan: iregi eragin zuen: eta urrutitik ikusi zuen ofrendarik aldare gañean etzegoala: eta Danieli bereala esan zion oraiñ esango dezu, gure Jaungoiko Belek ezer jaten etzuela, eta Jaungoiko illa dala? Ara nola ofrendatu zaiozean janari, eta edari guziak despatxatu dituan: eta Danielek, farra ezin edukiaz, Erregeari esan zion norenak ote dira tenploan dauden oiñarrasto aek guziak? Emendik igaro dira gizonak, emakumeak, eta aurrak eta ala zan: Ate estali, edo sekreto batetik, sartzen ziran gabaz Sazerdoteak eren familia guziarekin: eta Idoloaren ofrendetatik jan, eta edan lazki egiten zuen: baña orduan ondo pagatu zuen: Erregeak aen gezurra, eta Danielek zion egia ikusi zuenean; Sazerdote guziak eriotzara kondenatu zituan: tenploa desegin zuen, eta Idoloa erdi bi egin zuen.

        Baria bazuen Babiloniakoak Jaungoikotzat arturik dragoi arrigarri bat: eta Danieli Erregeak esan zion; ura beintzat Jaungoiko bizia zala; eta besteak bezela adoratu zezakeala: baña Danielek, Errege desengañatzeko esan zion: eutzi nai bazion Dragoiari bizia kentzen, etzuela arma bearrik, ikusiko zuela, zeiñ ezereza zan Dragoi ikaragarri ura, Jaungoikotzat edukitzeko: lizenzia eman zion, eta Danielek pikearekin, ganzarekin, eta illearekin opill bat egin zuen: Dragoiari jateko eman zion; eta ozta irentsi, edo tragatu zuen, bertan eztanda, edo ler egin zuen, eta ill zan: orduan Babiloniako jende itxua, bere Jaungoikoak ala desegiñik ikusi zituanean, desengañatu, eta egia ezagutu ordean, gorrotoan Danielen kontra jarri zan: alborotatu, eta altxatu zan: eta Erregeari esan zioben, eman zegiela Daniel, leoiak zeuden leze, edo tokira botatzeko; eta besteak berari bizia kenduko ziobela. Bildurtu zan Errege, eta bere gogoaren kontra entregatu zien Daniel: bereala leoiak zeuden tokira bota zuen: eta goseak bazeuden ere, zerren berariaz jaten eman etzien, profeta santuari ukitu etzioben: zazpi egunean leoien artean eduki zuen, eta Jaungoikoak milagro andi batekin Daniel mantendu zuen. Abakuk Profeta, Judako partidan bizi zana, zijoan bazkaria eramatera bere langin batzuei: eta Aingeru batek bidera irtenik esan zion, bazkari ura Danieli eraman zegiola Babiloniara: eranzun zion Abakuk Profetak, etzekiala Babilonia nun zegoan; eta are gutxiago Daniel zegoan tokia: eta orduan Aingeruak Abakuk illetatik artu zuen, eta instante batean Babiloniara eraman zuen eta ezarri zuen leoiak zeuden tokiaren begian: eta Abakuk Profetak deitu zion Danieli, eta esan zion: Jaungoikoaren serbitzaria, ar ezazu, Jaunak berak bidaltzen dizun bazkaria. Danielek Jaungoikoa alabatu zuen: eta hitz oek esan zituan: O! Zu nere Jaungoikoa: oroitu zera zure serbitzariaz: gogoan dauzkatzu maite zaituztenak; ori esan, eta jaten abiatu zan: eta Aingeruak eraman zuen atzera Abakuk lengo bere tokira. Eta zazpigarren egunean etorri zan Babiloniako Errege leoiak zeuden tokira: orduko illik egongo zala Daniel uste zuen: eta leoien erdian bizirik, eta sosegu andian zegoala ikusi zuenean, arritu zan: eta deadarrez esan zuen Erregek: Danielen Jaungoikoa, ala andia baizera! Atera eragin zuen bereala Daniel leoien lekutik, eta ara bota eragin zituan Danielen etsaiak: eta ozta an erori ziran, nun bere-bereala leoiak puskatu, eta jan zituzten. Eta Erregeak hitz oek esan zituan: lurreko pueblo guziak adora bezate Danielen Jaungoikoa: ura da bakarrik ainbeste mirari, edo prodijio egin dituana: eta Daniel leoien erditik atera duena.

        Eta ona oraindio denbora artako beste gertaera arrigarri bat, katiberioaren azkenean gertatu zana, eta Danielek zuen Zeruko argia agertu zuena: orduan Babiloniako urrengo Errege zan Balthasar: onek konbite txit andi bat Babiloniako grande, edo anditsuai egin zien: eta txit berotzeraño, eta buruak moteltzeraño, Jerusalengo tenplotik Nabukodonosorrek ekarri zituan ontzi sagraduetan jan, eta edan galanki egiten ari zirala; konbiteko gelan bertan paretean agertu zan esku bat, iru hitz bakarrik eskribitu zituana: eta ziran oek: Mane Thezel Phares. Turbatu zan txit Balthasar Erregea ikusgarri orrekin: eziñ irakurri zituan ez berak, eta ez beste iñork letra aek: bereala erakarri zituan Babiloniako sabioak, edo jakinsuak, letra aek irakurri zitzaen, eta zer esan nai zuen aditzera eman zegioben: baña eziñ iñork ezagutu zituan: eta orduan Erregiña oroitu, edo akordatu zan Danielek zuen Zeruko doaiaz, orrelako gauzak asmatzeko, edo ezagutzeko: Erregeari hitz egin zion Danielen doai orrezaz; eta bereala Balthasarrek erakarri zuen: eta ondasun andiak agindu ziozkan, letra misterioso aek irakurten bazituan, eta zer esan nai zuen aditzera ematen bazion, Danielek esan zien, bere ondasunak beretzat eduki zitzala; eta bere doaiak beste bati eman zegiozkala: baña esango ziola letra ark zer aditzera ematen zuen: lenengo letrak dio Mane: eta esan nai du; Jaungoikoak zure erreinuko kontuak artu dizu: eta zure erreinua bukatu da: bigarren letrak esan nai du Thezel: eta aditzera ematen du: Jaungoikoak bere justiziako balanzan pisatu zaituala, eta faltadun arkitu zaituala: eta irugarren letra da Phares: eta esan nai du: zure erreinua partitu duela, eta Medoak, eta Persak jabetuko dirala. Eta gau artan bertan, Babiloniakoak gutxiena uste zuenean, Ziro Erregeak, ango ibai andiari beste bide bat eman, eta bere ejerzitoarekin, legorrik gelditu zan kaletik sartu, eta Babilonia artu zuen: eta Balthasar Erregea gau artan bere Palazioan ill zuen. Eta Danielek esan zuen bezela, Babiloniako erreinu andia beste buru batera igaro zan. Eta orra erabageko jan-edanak, eta Jaungoikoari konsagraturik zeuden tenploko ontzi sagraduen desprezio, eta profanazioak zer ekarri zien. Eta orra ejenplo arrigarria guziok zenzatzeko: eta nola gure buruak kontuz gorde bear ditugun, eta Jaungoikoari ukitzen zaion gauzak errespetatu bear ditugun erakusteko.

        G. Babiloniako katiberioko irurogeita amar urteak osatu ziranean, nork libratu zituan Juduak? E. Ziro Persiako Erregeak, Oriente aldeko Erreinu guzien jabe egin ezkero, Juduai eman zien libertadea eren errietara biurtzeko, eta Jerusalengo Ziudadea, eta tenploa berriz egiteko: biurtu zien tenploko ontzi sagradu guziak: eta doai, eta ondasun andiak eman zizten.

        G. Eta zerk mobitu zuen orretara Errege ura? E. Agertu ziobelako, berreun urtez lenago Isaias Profetak esan zuela, bere izenaz deituaz nola Oriente guziko Errege izango zan, eta nola aren denboran, eta aren ordenaz Jerusalengo arria, eta tenploa berrituko ziran.

        G. Zenbat jende itzuli ziran Judeara, eta nor izan zuen eren gidari edo agintari? E. Itzuli ziran 42370 Judeatik: gidari zituela Jesus Josedeken semea, orduko apaiz-nagusia, eta Zorobabel Salatielen semea Judako tribuaren burua: eta mundutik banaturik zeuden israeldar asko etorri zirateken Judeara: baña aek etzuen iñoiz pueblo berezirik, edo diferenterik egiten: arrezkero guziak deitzen ziran Juduak, eta Hebreoak, Abran, Isak, eta Jakob, eren Asaba komunetatik zetozenak bezela: eta Juduen orduko historia Jesu-Kristo mundura etorri arterañokoa, mirari andiz eta ejenplo arrigarriz beterik badago ere; nola dotriña labur batzuetan ezin guzia esan ditekean: orain bakarrik diot: 1. Juduak arrezkero etzirala Idolatrian erori: 2. diot: Errege mota askoren mendean egon baziran ere, konserbatu zuela eren tenploa, eta ango sakrifizioak eren Apaiz-nagusiakin, eta beste Eliz-gizonakin: 3. diot, baita ere gorde zuela aren gobernu berezia, edo diferentea, puebloaren buruak, edo agintariak, eta konseju andi, edo Juez askoren batzarre, edo junta andi bat eren gobernurako zeukela: eta baita justizia egiteko, eta gaitzgilleak eriotzarekin kastigatzeko eskua ere, Erromatarrak eskualdi ori kendu zien artean, Jesu-Kristo mundura etorri zan denboran: eta 4. diot, Juduen artean, batzuek, edo geienak zirala aragiari, eta munduari zerraizkanak: honrazale arroak; diruzaleak, munduan gustora, eta aisa bizi nai zuenak: eta geroko bizitzaz, edo Zeruko ondasunaz kasorik egin gabe bizi ziranak. Baña baziran beste Judu batzuek argituagoak, espirituari zerraizkanak: Jaungoikoaren lege santua gogoan, eta biotzean zeukenak: Jaungoikoaren bildur santuan bizi ziranak: eren zoriona, ez munduan, ezpada Zeruan esperatzen zuenak: eta Mesias, edo Salbadorearen zai zeudenak: eta len bailo len mundukoak argitzera, eta erremediatzera etortzea biziro deseatzen zuenak: eta onelakoak Jesu-Kristoren dotriña erraz sinistu, eta artu zuen: baña mundutarrak, aragitarrak, eren zoriona munduan nai zuenak; eren antzeko Salbadore, guztiz aberats, eta poderoso bat nai zuen: munduko anditasunak, honrak, ondasunak, eta era, edo konbenienzia guziak argandik itxoten zituen: eta orra zergatik Jesu-Kristoren Zeruko dotriña sinistu nai izan etzuen: eta Jesu-Kristori bizia kentzeraño itxutu, eta gogortu ziran. Baña aen zorigaiztokoak! Jesu-Kristok egia erakutsi zuen; eta Profeta santuak aurretik esan zuen bezela, bere Jaungoikotasunaren, eta gizatasunaren prueba guztiz ziertuak, eta ikusgarriak eman zituan: bere guzialtasun, edo poderio infinitoa argiro aditzera eman zuen berak, eta aren izenean bere Apostoluak egin zituen mirari guztiz andi, eta publikoakin: eta batez ere Jesu-Kristoren beraren erresurrekzioarekin, eta difuntu askoren piztuera miragarriakin: eta munduan egin zuen mudanza arrigarriarekin: bada fedebage bizi ziran Jentil itxuak tropelka laztandu zuen orduan Jesu-Kristoren fedea, eta Kristau egin ziran: eta bitartean Judu itxutuak, eta gogortuak galdu zuen eren pueblo guzia: eren Jerusalen andia, eta ango tenploa: milloi bat, eta eun milla Juduk bizia galdu zuen, Jerusalen Erromatarrak desegin zuenean: eta besteak katibu eraman zituen: eta arrezkero oen ondorengoak badirabe oraindio: baña erri bat bererik eztue: besteren mendean bizi dira: iñork ikusi nai eztitu: eta Jaungoikoaren maldizioa badarraie denbora, eta leku guzietan: eta ala ere noizbait ezagutuko due eren itxumena, eta konbertituko dira Jesu-Kristoren lege santura.

        G. Eta orain zer probetxu atera bear degu Kristauok Eskritura Santutik ikusi, eta aditu ditugun mirari eta ejenploetatik? E. Zenzatu bear gera besteren buruan, Judu itxutuak bezela galdu nai ezpagera.

        Eskatu degiogun bada sarri Jaungoikoari, arren digula fede bizi bat: esperanza andi bat: eta karidade bero, irazeki bat: bere mandamentu santuak kontuz gordetzeko grazia eta indarra: eta gero Zeruko gloria. Amen.