LAÑOA TA GRIÑA

        Gure Jaungoikoak gizona egin zuan egunetan ez omen zan batere lañorik Lurrean.

        Zeruak argi ta eder, itxasoak bare ta urdiñ, errekastoak txukun ta pozkor, zelai-mendiak alai, naro ta loretsu, Izaki guztia agiri omen zan oso bikaña, bere margo, neurri ta gaitasunak garbiro erakutziaz.

        Baño, gizonaren biotzean arrokeria irakiten asi zanean, gizonak Egillearen agindua urratu zuan une gaiztoan, zeruak jantzi omen ziran odeiz ta bereala agertu omen zan lañoa, ibaian, itxasoan, zelaian ta mendian, arrokeriaren lurruna bezela.

        Ordutik griña txarra, ordutik lañoa, biak alkarren alde.

        Ala ezpada, ala dirudi.

        Askotan dakust lañoa gure mendietan, maiz ikusi det gizonaren adimenean griña gandua.

        Anboton edo Izarraitzen, naiz egi buruan naiz egal gerrian, gaur beltzeran ta biar urdinka, goizean trinko ta arratsaldean arro, noizbaiten matasa lodiaren antzera ta beiñgoan amuko zatiaren itxuretan, oraiñ beruna bezela lo astunean ta gero, keiaren irudira, me, lasai ta ibilkor... beti da lañoa inguruetako argi kentzaille ta itxas, baso, mendi, soro ta bidien estalki.

        Era berean griña gaiztoa. Goitar andikien buruan edo betar txikien erraietan; bataren zioz, bestien erruz, zerbaiten alde, norbaiten etsai; auzoa dala ta erria dala, arrentzat piper ta onentzat gozo, aistian zuri ta aistian gordiñ, laster palaguz ta aurki aserre; latz edo leun, gaiz edo geza, zital edo ezti, zikoitz edo eskuzabal, gogoa ta iritzia aldatzen zaion bezela... beti dabill griña adimeneko argia illuntzen, ondo egiñak astu erazitzen, egia maitagarriak estaltzen, okerrari zuzen itxurak ematen, gauzarik itxusienak edertu naian.

        Griñaren kolkotik ertetzen dute, labe zulotik garrak ertetzen duan gisara, satorkeriak, azpi jateak, gaizki esateak, zearka ibiltzeak; nasteak eta korapilloak, auziak eta maratillak, maxiak eta gezurrak ugari, oso ugari.

        Bildur izan, irakurle, lañotan galtzen bazera; nun zabiltzan eztezu jakingo.

        Bildur izan, griñaz beterik iñori edo zenbaiti begira bazaude: eztezu ezer ondo ikusiko.

        Ez, griñadun gizonak eztu ezer ondo ikusten, ta bakoitzari berea ematen eztaki. Nola baña, lausotua badago ta gauza guztien neurriak galdu bazaizka? Allega, beroa ta txit berekoia, ezer entzuteko ta ulertzeko asti gabea, usteren bat sortzen zaionean, itxuturik dijoa, naitasunak eskatzen dion tokira, edonortara dijoa, edozeiñ bidetik, aurrean dauzkan eragozketa denak ausi, ebaki ta zapalduaz, esiak, esanak, aginteak eta legeak, Jaungoikoarena geien ta lenbizi.

        Griñadunak bere gogoa du lege, bere adiña du argi.

        Argi pitiña, argi laburra, errañurik zabaltzen eztuan argi motela.

        Argi orren aldemenean, bere burua bakarrik agertzen zaio. Ara zergatik darabillen bere izena mingañean: ni andi, ni

        azkar, ni gañeko, ni trebe, ni zintzo, ni jakintzu, ni...». Ni bakarrik?

        Geienez ere, griñadunari norbait badagokio edo adiskideren bat urrean sumatzen badu, baliteke adiskideari esatea: «bai, zu ere bai, zu nere urrengo; ainbestekoa zera, naikua egin dezu, poliki samar, erosotxo; zu ta ni añakorik ezta».

        Zu ta ni, edo bakoitza bere mallan, ni ta zu.

        Ta bestea?

        Bestea ezta iñor, ezta ezer.

        Irakurle, lañotan ote gabiltz?

        Bada ezpada, begiratu zeru aldera, begiratu sarritxo. Antxen daukagu artizarra, diz-diz, bein odei tartean, bein ozkarbi urdiñean.

        Zerura begira dabillena ezta galduko.