(PRESENTACIÓN)

(Zumaya)

Inspice et fac secundum exemplar quod tibi monstratum est.
Begiratu zazu ongi ta egizazu gero erakusten zatzuna.
(Exodo deritzaion liburuko 25 garren irakurburu
ta 40-garren bertsotik artutako itzak)

        N. a. m: Lurreko jaietatik J. K.n Eleiza santuko jaietara beti billatu izan det desberdintasun andi bat. Gizonen artean zerbait irabastea bada; etxe bat, ontzi bat edo burni bide bat ondo amaitutea bada; aberastasunean malla batzuk gorago igotzea bada, bataio bat bada, eskontza bat bada, beti ikusi oi da ondorean jolas-jaia, jan-edan jaia, askotan alperrikako jaia edo animarako kaltean datorren jaia. Baña J. Kristoren Eleiza santuan eztago alperrikako gauzarik, bat bakarra ere. Eleizaren jai guztiak denak dira animaren onean egiten diran jaiak, erakuste andiko jaiak. Naiz dala bere odola Jesusegatik eman zuan santu baten eguna; naiz dala, bere griña gaistoak lotu naian basamortu batean bizi izan zan santu baten eguna; naiz dala emakume bat moja-etxe batean sartzen danean egiten dan jaia; naiz dala Garbitoki edo Purgatorioan dauden animentzat egiten dan bederatziurrena, eleiz-jaia beti da erakuste oneko jai-andia.

        Eta nola dan Maria gure Ama, Kristoren eleiza bedeinkatuko erregiña samurra, Mariaren jaiak dira gure Ama-erregiñaren jaiak, jairik samurrenak, erakusterik andieneko jaiak. Gizonaren egitada guztiak daukate gure biotzari deitzeko ixill indar andi bat: egitada txarrak badira okerreko bidera deitzen digute, egitada onak badira zuzeneko bidietara; eta zenbat eta andiagoa dan gizon edo emakumea, ainbat eta andiagoa da beren deadarra. Orregatik, Maria emakume guztien artean andiena dalako, berak zeruko bidera egiten digun deia da deirik oroimengarriena, deirik indartsuena.

        Gaurko jaiari umien jaia deitzen diote askok. Eztizuet ezetzik esango. Baña, ikasi dezute ondo zer dan ume bat? Badakizute zer dan emakume bat? Badakizute zenbat gauza on edo zenbat gauza txar egin dezakean bere lurreko bizitzan? Bear bada eztakizute galdaera abei garbiro erantzuteko añan, ta orregatik denori agertzera nua «gaurko jaiak erakusten digula Mariak, umeak beren onerako ta errien mesederako Jaunaren bildurrean ta Kristoren legetik atera gabe asi bear ditugula».

        Ara emen artzalde onetako itzaldiaren gaia. Lagun zadazute, bestetan bezela, gai au erakusteko bear detan argia zerutik jaristen, denok nerekiñ ta Goiaingeruarekiñ batera

        Agur Maria esanaz:

        1. N. a. m.: Kristandadetik kanpora, kristau eztiran errietako jentien artean, zer da emakumea? Ikusi dezagun begirada batean, bada geiagorako astirik eztegu izango, ikusi dezagun ondo kondairako liburuen bitartez. Txina deritzaion lurralde zabalean, gizonaren mendean egon bear duan gauza desegoki bat bezela begiratu izan zaio, gizonaren griñai atsegiñ emateko jaioa dan izate desberdiñ bat bezela. Lurralde artan emakume bat etxean jaiotzea, gauza doekabe ta zorigaistokoa bezela begiratu izan oi da, ta eder jaiotzen etziran emakumeak gurasoak berak eskuartean itotzen zituzten. Ejiptotarren artean ere, emakumea gizonaren agindupeko gauza bezela begiratua izan zan ta lotsagarrizko lanetan erabiltzen zuten. Greziatarren artean, jakintsuen errian bertan, apainduriazko gauza bat bezela zeukaten, gizonari loturik egon bear zuan neskametxoa bezela. Eta orrela Espartan, orrela Korinton, orrela Mahomatarren artean; eta Ozeania deritzaion lurraldean berriz, astomandoen irudira bizkarrean gauzak eramateko, lanik gogorrenetarako abere bat bezela. J. K.n Ebanjelioko argia sartu eztan lurralde guztietan izan da emakumea izate naigabetsu ta errukarri bat.

        Baño J. K. gure Jaunaren lege santuak atera du emakumea naigabe azpitik, J.K. J.n lege santuan erakutzi zaio emakumeari eztala gizonaren griñai atsegiñ emateko sortua, eztala gizonaren neskamea, eztala gizona baño gutxiago, Jaungoikoak, gizona bezela berdin, Bere irudira egiña dala, Aingeruen erdian zeruetan Jaungoikoa bedeinkatzeko jaioa. Iñork baño lenago Mariak esagutu zuan egia pozgarri au eta gero Mariaren ondoren joan diran emakume guztiak. Emakumeak, Jesusen legea esagutu zuanean, jaso zuan lurretik bere izate errukarria, jaiki loikeriaren oetik, garbitu zuan bere anima, begiratu zuan zeru aldera, sartu zitzaion biotzaren erdian zeruko argi gozo bat eta esagutu zuan zenbat sor zion J. K.ren legeari. Emakumea bereala jarri zan Jesusen alde, bereala egin zan kristau, kristaurik onena, kristaurik zintzoena, beroena; berak Apostoluai eta ondorengoai lagundu zien Jesukristoren legea zabaltzen, berak eman zuan sarri bere sañetako odol guztia Jesusen legeagatik: Maria Jerusalengo eleizara joan zan bezela, millaka ta millaka joan ziran emakume argalak leoien aurrera ta borreruen eskuetara batere ikara gabe beren biotza, beren anima, beren bizitza ta izate guztia Jaungoikoari eskeñiaz —iltzera—. Orrela erantzun zioten emakumeak Jesusen legeak egin zien mesedeari.

        O n. umetxoak! Etzazute zuei orrenbeste gauza eskatzen! Naikua da gaur eleizako altara aurrean zuen biotzak eskeintzea, zuen animako gogo zintzoa erakustea, Mariaren pausuetatik jarraituko dezutela esatea, gaistakerietatik urruti ibiltzea, birtuteko bide zuzenak ondo saiatzea. Ori dezute naikua gaur: biar Jaungoikoak daki zenbat indar ta laguntasun bearko dezuten zeruetako atarira eldu artean, ta Jaungoikoak Berak lagunduko dizute.

        2. Baño guazen geure aritik aurrera, ta esan dezagun nai ta naiezko gauza dala, emakumea gaste-gastetatik Jaungoikoaren bildurrean ondo astea, lurreko bizitzan bertan oso doekabetsua izango ezpada. Emakumearen zorionerako, gauza bearra da, beragan ikusi dezala gizonak gorputzaren edertasuna baño zerbait geiago, bada aragiaganako maitetasuna aldakorra izaten da, ta gorputzaren edertasunari, baratzako loreari bezela, eguzkiak ikutzen dionetik laster etortzen zaio zimeltzeko ta simurtzeko ordua. Eta ala, emakumeak animako edertasunen bitartez irabasten ezpadu gizonaren biotza, bere birtutien lokarriarekiñ loturik ezpadauka, berealakoan galduko du gizonaren maitetasuna, eta gogo gabe, eraman bear dan kurutzea baño gauza astunagorik eztago. Bai, n. a. m. Gogoak eta maitetasunak arintzen ditu gure kurutzeak: gogoak erabiltzen gaitu buruausterik andienetan batere nekatu gabe; gogoak lanik gogorrenean izardia boteaz, ezertxo ere esan gabe; gogoak ematen dizute, gastetxoak, zuen ikasbidietan bear dezuten argi ta egokitasuna: gogo gabe eztago buruaustietan sartzerik, eztago ezer ondo ikasterik, eztago lanik ondo egiterik, eztago kurutzea ondo eramaterik.

        Eta, ai! Nai ta naiez eraman bear da kurutzea! Or dago gure lan gaistoa! Askotan esan det, Jaungoikoak Ebaren ondorengoak madarikatu zituan eskero, denok negar egin bear degu lurreko bizitzan; baño emakumeak geiago. Ta emakume onak bere siñistean billatu bear du kurutzea eramateko bear duan sendotasuna ta malkoak legortzeko bear duan zapi garbi ta biguna. Gaizki asia dan emakumeak, siniste otzekoak, naigaberen baten azpian dagoanean, garratzegi daki esaten: «eztitu gauza guztiak ondo egiten Jaungoikoak berak ere». Baño Jaunaren bildurrean ondo asi danak, siñiste berokoak, naiz ta miñ andia izan biotzaren erdian, gogoratzen du umetan ikasi zuan Aita gurea, ta esaten dio Jaungoikoari: egin bedi beti zure borondatea, edo, geienez, Lazaroren arrebak Jesusi esan zioten bezela: Jauna, Jauna, Zuk nai izan ezpazendu, Zuk lagundu baziguzun, zu gurekiñ egon baziña, etzan illko nere Aita, etzan ilko nere ama, anaia. Si fuisseis hic frater meus non fuisset mortuus. N. a. m., asko ikasi dezakegu Eleizako santa guztien bizitzan, baño batez ere Mariaren bizitzan. Maria lenengo urtietatik joan zan Jerusalengo eleizara, etorkizunaren berri zekialako, Kalbarioko mendian iruntzi bear zuan beastuna iruntziteko (siniste onaren estiarekiñ) gertatzera, bere Seme maitearen eriotza iñoren kontra itz bat esan gabe ikusteko anima indartzera. Ai! Errukarriak nai ta naiez Kalbarioko mendira joan bearrean daudenak, Eleizako siñite onarekiñ beren biotzak indartu gabe!

        3. N. a. m. gurasoak: Zuen umeak Jaungoikoaren bildurrean asi bear dituzutela ikasteko esan ditudan gauzak asko ezpadira, beste era batean itz egiñ bear dizuet. Nik uste, zuentzat, arraisoirik andiena dala zuen umetxoen onari begiratzea, baña zuen umien onari begiratuko ezpadiozute, begiratu zaiozute munduaren onari; zuen umeakgatik egin nai ezpadezute, egin zazute munduaren onagatik. Maria joan zan Jerusalengo eleizara eginkizun ta eramankisun andi baterako gertatzeko asmoetan ta era berean gertatu bear dute beste emakumeak ere, bada denak, geiago edo gutxiago, izango ditue lurrean eginkisunak eta eramankisunak. Emakumea, gauza argala izanik, bera da errien zoriona edo zorigaistoa egin dezakean izatea. Errietan ezkera gizonezkoak bakarrik bizi: gizon ta emakumeak, denak bear dira ta orregatik, emakumien kontra egiten dana, errien kontra dijoa; emakumeak ondo asteagatik egiten dana, errien alde ta errien onerako egiten da. Gizonari eman dizka Jaungoikoak, buruko argia, gogamen edo pensamentu sakonak, jakituriarako erreztasuna, legeak egiteko eskubidea? ta besoetako indarra: ta beste aldetik Jaungoikoak eman dizka emakumeari, biotz bigun ta aberatza, errukizko iturri ugaria, samurtasun andia. Gizonak, batez ere, landu bear ditu soroak; gizonak egin bear ditu azoketako artu-eman ta salduerosketak, gizonak egin bear ditu etxeak eta burni-bideak, gizonak egin bear ditu gerrak eta erabaki bear ditu gizarteko eztabaidak; baño emakumeak maneatu bear ditu etxe-barruko gauzak, emakumeak izan bear du etxeko aingeru alaiak; eta emakumearen eskuetan dago sarri etxeak ondatsea edo aberastasunak irabastea. Gizonak egin bear du lan gogorra, ta erakarri bear du etxera emaste ta umeai jaten emateko dirua; baña emakumeak egin bear ditu txanpon batekiñ bi, berak asi bear ditu aurtxoak, berak bigundu bear die biotza. Itz batean, emakumeak egin bear du gizona gizon, eta askotan emakumeak eukitzen du bere belaun gañean, edo bere besoetan errien agintaria, gerrarien burua, errien apaiza, edo errien maisua, errien etorkisun ona edo etorkisun txarra. Begira bada andia dan edo ez emakumien lanbidea, eginkisuna.

        4. Ikusten dezute, n. a. m.: gizonak emakumeak baño buru obea duala ta emakumeak gizonak baño biotz obea. Ta oraiñ esaten dizutet burua alperrik galtzea baño askozaz erresagoa dala biotza alperrik galtzea, ta orregatik ere emakumea ondo asten ajola geiago izan bear degula gizona asten baño ere. Argi gutxiago dauka, baño maitetasun geiago: orregatik egin du Jaungoikoak eleizkoia, siñiste onak eta birtuteak zuzenbidetik erabilli dezaten; bada arrasoi argalaren laguntzarako birtuterik ezpaleuka, griña gaisto guztiak ertengo luteke bere erretenetik kanpora eta gaistakeriaren ujolde loian itoko litzateke emakumearen anima. Txarra da gizon gaistoa, baño askozaz txarragoa emakume gaistoa. Orregatik esan du Espiritu Santuak emakumearen gaistotasuna gaistotasunik andiena dala: Nequitia mulieris omnis malitict. Ondo jakiña da zer gertatu zan Franzialdean emezortzigarren eunkidan: siñisterik esak eta gizonaren itsumenak (ateismo) zatitu zituan eleizetako altareak, erririk ederrenetako kaleak, errekak odolez buzti ziran, ta Franzia guztia, alargun bat bezela, beltzez jantzirik gelditu zan. Badakizute zeintzuk izan ziran ainbeste negargarriren iturburuak, orduko gizon gaistoen zirikariak? Emakumeak, erregetxean ta andikien jauregietan batzarra egiten zuten emakumeak beren burua edertzat, beren burua anditzat, beren buruak jakintsutzat zeuzkaten emakumeak. Orrelako emakumeak (miña) sugearen eztena bera baño zoliago, zitalago ta zorrotzagoa dauka, ta berakgatik esan genezake E. S. diona: inveni amariorem morte, mulierem, eriotza baño gauza samiñago bat billatu det eta da emakumea.

        Eta beste aldetik ostera, emakume ona Jaungoikoaren doe bat da gizonarentzat eta lurrarentzat. Espiritu Santu berak dio: gratia super gratiam mulier sancta et pudorosa. Emakumea birtutetsua dan etxean, lenago edo geroago, izango da etxeko jauna ere, izango dira etxeko semeak ere, ta baita ere etxeko morroi-neskameak. Etxeko amak, etxeko andreak erakutziko die birtuteko bidea, berak irabaziko ditu Jaungoikoarentzat. Makabeotarren ama, Konstantinoren ama, Klodobeoren emastea; Santa Jenobeba, Santa Monika, Santa Rosa, Santa Katalina; San Luisen ama, San Fernandoren ama, Españiako Isabel andia, Santa Teresa; ainbeste martiri, ainbeste umant datorzkit burura, ta danak esaten dirate zenbat egin dezaketen emakumeak ondo asiak eta birtutetsuak badira. N. a. m., onezkero ezta beste Jaungoikoaren amarik izango, baño zergatik etzerate izango Jaungoikoaren alaba onak? Onezkero ezta izango mundu guztia irabasten Jaungoikoari lagunduko dion emakumerik, baño, zergatik lagunduko eztiozute biotz bat edo beste irabasten?

        5. Begira zaiozute Mariari Jerusalengo eleizan. Au gertatzen du bere anima lurrean gero erabilli bear duan lanbide ederrerako. Begira zaiozute ongi: lenengo Mariak sendatzen du bere sortuerako garbitasun garbia. Ara, nere umetxoak, zuek ere lenbizi egin bear dezuten gauza: Kontu egin bataio santuko jantzi garbiari, eleizako kereiza edo erramu azpian bizi, animaren perill guztietatik iges egiñaz. Bigarren, Mariak bere gurasoen agindua egiten du Jerusalengo eleizara joatean; eta ori bera egin bear dezute zuek, gurasoen agindua ta batez ere Jaungoikoaren agindua, Jaungoikoa dalako guraso guztien gurasoa. Irugarren, Mariak, eleizan egon zan bitarte guztian, Jaungoikoaren gauzak ondo ikasten jardun zuan, ta ori bera egin bear dezute zuek ere, dotrina santua kristauaren ikasbidea ta ibilbidea ondo ikasi ta egundaño ez erten bide orretatik. Laugarren, Mariak eleizatik ertetzean lenengo egin zuan gauza da bere lengusu Santa Isabel ikustera joatea maitasunaren agergarri bat emanaz, Isabelen etxea bedeinkazioz beteaz, ta onek esan nai du zuek ere bata-bestearen maitaleak izan bear dezutela, bada alkar ondo maitatzea da Jesusen legeko muña ta mamia. Nun nai ta noiz nai, umetatik asita zartzaraño, eriotzaraño, Mariaren irudira egin bear dezute zuen bizitza. Mariak izan bear du beti zuen erakusleak, Mariak zuen gidariak. Munduan, O n. umetxoak, munduan perill andiak dauzkatzute zai, gogortu zaitezte oraiñ perill oiek garaitzeko. Ikusiko dituzue laster lorez beterik dauden zelai ta baratzak, baña lore tartean egongo dira zuen animako edertasuna arrapatzeko lakio ta zareak. Ai! Zenbat ikuskisun izan bear dezuten zuen bizitzan! Ai, gaixoak! Zenbat malko ixuri bear dituzuten! Munduak ertengo dizute bidera, lenagoko zugeak bezela, esanaz: etzerate iliko; jan zazute arbola onen alorta, jan zazute fruta eder au; itxumenean euki nai zaituzte, eztu nai Jaungoikoak berak beste jakin dezazuten, eztizute apaizak egia erakusten, baño erortzen bazerate, erekiko dituzute zuen begiak, ori bai, baña izango da zuen lotsaria ikusteko, zuen animako itxusitasuna ikusteko, zuen bataioko jantzi txuria galdu dezutela ikusteko, zerua galdu dezutela ikusteko. Ez naiz ni jakituriaren kontra, egiazko jakituria bada, ez naiz ni edertasunen kontra, egiazko edertasuna bada; baña jakin zazute egiazko jakituria dala Jaungoikoaren bildurra, ta egiazko edertasuna, animako apainduria.

        N. arreba Karmengo alabak: Jesusek lurbira guztian dauzka bere odolarekin erositako animak, eta lurralde guztietan bear ditu anima oiek zaintzeko laguntzalleak. Zuek, Jesusi diozuten maitetasunagatik, utzi zinduzten zuen etxean betiko batzuk or ta besteak emen, eta Jesusen animak zaintzen zaudete. Ara emen eman zatzuen artaldetxoa. Zaintu zazute ondo, erakutzi zaiezute gaste abei Jesusenganako maitetasuna, irabazi zazuez beren biotzak Jaungoikoarentzat, salbatu zazuz, zuek ere erresago ta irabazi geiagokiñ salbatu zaitezten.

        Eta zuk, Ama Maria bedeinkatua, lagundu zaiezute zure alabai bere lan ederrean, lagundu zaiezute buruak argitzen, biotzak samurtzen; egin zazu ume abek gorde dezatela beti gaur ikasten duten Jesusen legea, lege orren bitartez, lurrean kristau egiazkoak izanda, gero dendenok zurekiñ batean izan gaitezen beti-betiko zorionean. Amen.