23. «LORRIN» LAMIÑEA TA MUTILLA

        Antxiña, «Eperlabarreta» eritxon basetxe ederrean, emakume bat seme bategaz bizi zan. Semea, mutil morrosko-errimea zan; laietan, bedar-esaten eta enparadu lanak bizkor eta ondo egiten bera lakorik inguruetan ez zan. Eta indarketa guztietan be txapeldun izaten zan ezkero, erriko ta erbestekoak «Indartsu» izenaz ezagutzen eben. Eta guztiak, ago batez, alako mutil adoretsurik iñoiz be ez ebela ezagutu esaten eben.

        Illuntze baten, semeak amari auxe esan eutsan:

        —Ama, biar goizean Saibi-mendira iratan joan bear dot. Eguraldiak antz ona dakar; eta, uste dodanez, mendi aretan irea aspaldiko arorik onenean aurkituko dot. Eta gaiñera, Urkioletako neska-mutillak be, biar goizean ei-doaz mendi orretara, ira-ebatera; eta neuk be, ira-ebate ta ekarteak eurakaz batera egin gura dodaz: niretzat beti adiskide onak izan dira-ta.

        —Asmo ori —erantzun eutsan amak— urrengo asterako atzeratu obe dozu: entzun dodanez, «Lorrin» lamiñea, ainbeste gurasori eragin dautsen lamiña ankerra, Sailluente-ko koba-aurreko landatxoan urrezko aulki baten jesarrita egoten da egunotan-eta. Aren gurari ta asmo guztiak, barriz, beti lez, nondik gazteak atzipetu ei-dira. Orregaitik, ba, ene seme, ez zaitez biar basorantz abiatu: bestela, galdua zara...

        Mutillak, amaren berbok entzutean, barre-algara andi bat jaurti eban; eta irribarrez esan eutsan:

        —¿Galdua neu? ¿«Lorrin» lamiñearen bildurrez nazala uste dozu, ala? ¿Non litzakit «Indartsu» izena? Oraindiño olakorik!

        —Ene seme: indartsua ta adoretsua zaranarren, ez dakizu oraindiño munduko barri. Mundu onetan maltzurrik asko dago; eta or-emenka sareak ugari zabalduaz, gaurko gazteak atzipetzen era bitara diardue: indarbidez eta atseginbidez. Indarbidezko soka latzaz ezin arrapatu diran gizon sendoak, leunkerizko ari mee ta bigunez, sarritan beingoan lotzen dabez. Begira, ba, ene maite!, askoren maltzurkeriak luzez azken-bageak dira-ta...

        —Esan, esan nai dagizun guztia! Lamiñea dala-ta, nire asmoetan atzera-mardorik ez dot egingo. Ni bildurtzekorik ez da oraindiño jaio, ezta jaioko be. Biar goizean, lamiña ta sorgin guztien ganetik mendira joango naz, eta kitu.

        Eperlabarreta-ko mutil arro ta eretxia, bere ama onaren burubide on guztiak alde batera itzita, biaramon goizean Saibi-rantz abiatu zan. Eta Sailluente-ra eldu zanean, koba aurreko landatxoan, «Lorrin» lamiñea, urrezko aulki eder baten jesarrita, ulea orrazten aurkitu eban. «Indartsu»-k, ikusi ebanekoxe, urrengo aupadea jaurti eutsan:

                «Lorrin» lamiñatzarrak

                ez dau adorerik;

                «Indartsu»-ri eltzeko

                ez dauko indarrik.

        Berbok entzutean, lamiñearen aurpegia asarre bizitan jarri zan; eta eskuetan eukan orrazi gorria mutillari amorruz jaurtirik,

        —Mutil arro ta zital ori! —esan eutsan abotz itzelaz—. Indartsua ta adoretsua azan ala ez, illuntzeko ipar-aizea izango dok ikusle!

        «Indartsu»k, orraziari polita eretxita, kolkoan sartu eban. Eta, kolkoan sartzeaz batera, paparra erre yakon. Ulu andi bat egiñik, «Inpernuko bitxi madarikatua» esanda, orrazi bakana errekara jaurti eban; eta berealaxe, errekako ur guztia irakiten asi zan.

        Jazopen orreaz, mutillak ikara andirik ez eban artu; eta «lamiñen gauzak» esanda, bideari aurrera jarraitu eutsan, Saibi-mendiraiño. An, egun guztian, Urkioleta-ko gazteakaz batera ira-ebateari ekin eutsan. Eta illuntzean, Eskumendiko labur andi baten jesarrita, abesten asi zan.

        Kantatzen ziarduan artean, «Lorrin» lamiñea neska baten itxura ederrez agertu yakon; eta berbots eztitsuaz,

        —Oi, «Indartsu»! —esan eutsan—. Ederto zagoz gero! Illuntzeko ozkiro gozarotan zure abesti politak atsegingarri yataz. Zure indar eta adore andiaren izenak, zeu ezagutzera ekarri nau. Zuri irabaztekorik emen inguruetan be ez dagoala diardue esaten-eta...

        Berbok entzutean, «Indartsu»k, senetik urtenda lez,

        —¿Nor zara zu? —esan eutsan poz-pozik—. Eguzkitik illargira ta illargitik eguzkira izan nazanarren, zu lakorik ez dot ikusi...

        —Goiko mendietako zelai ederretan dantzan eta jolasean bizi nazana naz ni —erantzun eutsan neskeak—. Mendi-gaillur orren ostean dago nire bizitokia. Benetan ederra bera! Bertako aizeak, eguzki-egaletik, illargiaren erditik eta izarren artetik leunkiro igaroaz, amesik zoragarrienakaz atsegintzen gaitu; eta gure biotzak, mitxeletak lez, lorarik-lora egaz egiñez, atsegin utsa egiten yaku bizitza. An bai edertasuna! Bertako gauzak azaltzeko, nire miiña ez litzake gai izango, urrezko idaztortza bear izango litzake-ta...

        Berba leunok esanda gero, lamiñeak mutillari eskua luzatu eta beragaz joateko esan eutsan. Eta mutil lilluratua, lamiñeari eskua emonda, an joan zan sasi ta arantza guztien ganetik Sailluente-ko landatxoraiño.

        Orduan, landatxoa ezti biurtu zan; errekako ura, esne; arriz-ko zubi trauskilla, barriz, lorazkoa biurtu zan. «Indartsu», lorazko zubia pozik igarotera yoiala, «Lorrin» lamiña ankerrak, mutillari errime bultza egiñik, koba baltz bildurgarrira buruz aurrera jaurti eban.

        Eta lamiña guztiak, orduan, an barruan mutillari makillakaz eta burduntziakaz zartada ederrak emonik, bizkar guztia birrindu eutsoen. Eta guztiak, ago batez, ari iñon diran iraiñak egiñik,

        —¿Non dozak orain indarrok eta adoreok? —esan eutsoen—. Goizean arro-arro jaurti doan aupadearen lorratzik be ez yoagu entzuten... ¿Mutu egin az, ala? Orain, ire nagusiak geu gozak, koba-barruan ondo lotuta ago-ta. Eta aurrerantzean, ire egun oroko janaririk onena, makillea ta atsekabea baiño ez dok izango...

        Ganeko egunetan, Sailluente-ko koba-ingurutik igaroten ziran gazteak, Eperlabarreta-ko mutillaren ulu ta negarrakaz naastean, urrengo berbok entzuten ebezan: «Nitzaz lar uste nebalako ta nire ama onaren burubide onak aintzat ez artzearren galdu naz. Eztiak mingotsa, loreak arantzea, eta une labur bateko atsegin zoroak atsekabe andi ta luzeak leporatu daustez...»

        Eta gazte askok, berba orrekaz bildurrez dardar, euren gurasoen esanak zintzo egiñik, on-onak izateko asmo sendoa artzen eben.