21. MUGARRA TA ARRANAITZ

        Antxiña, gure asabak praka laburrakaz eta ule luzeakaz ebizan aldietan, Mugarra ta Arranaitz, aitz jagiak, asarraldi andiak izan ebezan, andi-guraz eta ikusi-eziñez sorturiko asarraldi garratzak.

        Illuntze baten, Mugarra atxak Arranaitz atxari abots itzelez esan eutsan:

        —Eup! I baiño ederragoa nok!, i baiño ederragoa...!

        —¿Ni baiño ederragoa i? Nongo ederragoa, gero...! —erantzun eutsan Arranaitz-ek—. Alde batetik azana, bestetik ba-intz be...!

        —I baiño andiagoa ba-nok, beintzat...

        —Ezta andiagoa be ez az i! Mañaria-n, zeruaren urren, Leungane neure txuntxur jagia yagok-eta. Goren, Leungane yagok!

        —Dana dala, bata naiz bestea dala, or konpon. Igaz, arro-keto orregaz, ezin ezer jokatu daitekek, beti goren ibilten oituta ago-ta. Zugatzetara joko ba-neuk, orraitiño, nire bizkarrean zutik dagozan zugatzak ikusi ta zenbatuko ba-eukez, ikaratuta geratuko intzake.

        —Ajajaja! Ire zugatzak dirala-ta, ¿ni ikaratu? Ez yagok alakorik! Atze ta aurre, albo ta inguru, ¿zugatzez beterik ez nagok, ba?

        —Tirok, ba, tirok, ba... Nire bizkarrean larratzen diran ardi zuri-ederrak ikusiko ba-eukez, orraitiño... Amaika ardi ba-yabik emen bedar gozoz janaritzen! Eta txoritan, barriz, sai-arranotan eta osterantzeko egaztitan...

        —Arditan, txoritan, abelgorritan eta danetan danera, i baiño geiago nok beti. I baiño geiago ta gorago beti-beti. Nire ondorako, ¿zer az ba i...?

        Ori entzunik, Mugarra asarratu egin zan; eta asarre-bitsetan orro ikaragarri bat egin eban; eta Arranaitz-ek be, orro bardiña egiñik, asarre bizia agertu eutsan. Eta abots sendoz esan eban: «Goazan burrukara!»

        Zer jazo ete-zan, adi ta zuur egozan inguruetako artzaiñak; eta alkarri auxe esan eutsoen:

        —Orreik, orretan asten ba-dozak, gure galdua! Ene, ene! Orrelakorik arean be jazo ez daiten, goazan guztiok gora, eta bakotxari zati andi bana kenduta, alkarregandik urrindu daiguzan: gauza onerako, bata bestearen urregi yagok-eta. Orixe egin bear yoagu gaur; bestela, artzain eta ardi, ementxe galduko gozak guztiok.

        Artzaiñak, erabagia ederto egin eben: Arranaitz-i zati bat eta Mugarra-ri beste zati bat kenduta, arri-mokil andi bi Aldebaraieta-raiño jaurti ebezan.

        Ori eginda gero, gura besteko bake gozoa ekarri ebela-ta, poz-pozik jarri ziran. Baiña arein poza ta atsegiña, beste gau bateko jazopen batek otoz-otoan itunez beterik itzi ebazan.

        Gaba zan; illargi ta izar bagako gau illuna: enparadu gabak baiño askozaz illunagoa ta itzelagoa... Gau bildurgarri aretan, Mugarra atxa barriro jagi zan, eta orro garratz bat egiñik, auxe esan eban:

        Zerua illun dago, lurra illunago; Arranaitz nagi ori, ¿orain be lotan ago?

        Eta beste bagarik, santzo andi bat egiñik, Arranaitzi deadar andiz esan eutsan:

        —Eup, Arranaitz! Iratzartu adi!

        —Ez nayagok lotan! —erantzun eutsan Arranaitzek.

        —Arranaitz: Ire ganean baiño nire ganean artzain geiago yabik...

        —Irean baiño nirean geiago —erantzun eutsan Arranaitz-ek—. ¿Zenbat daukazak, ba?

        —Santzoka zenbatuko dauadaz oraintxe!

        Eta «ujujuka» asita, ogei santzoraiño egin ebazan. Arranaitz be santzoka asi zan; eta ogetabat egin arte ez zan gelditu.

        Orduan be, artzaiñak estutu ta ikaratu egin ziran; eta gau-utsez batzarra eginda, zozketa egitea erabagi eben: zozketan zoria izan egiana, Gorbeia-mendira bialtzeko. Ori eginda, zoriak, ala bearrez be, artzaiñik gazteena jo eban. Eta artzain gaztea, biderako janaririk naikoa aldean ebala, bere artalde ederraren atzetik, Gorbeia-ra joan zan; alan, aitz bakotxa ogeiña artzaiñegaz geratu zan.

        Aurrerantzean, guztiak beti bakea izan eben; eta urrengo gabak, illargiak eta izarrak argi-argi egiñez, gau gozo-zoragarriak izan ziran...