14. LAMIÑA DANTZARIA

        Egunsentiko argiak gabaren illuntasuna uxatzen eban bitartean, «Gaillurreta»ko etxagunaren alabarik gazteena baso-txabolan egoan bere aitagana yoian, ari gosaria eroatera.

        Egunaren goizak udabarriaren antz osoa eban. Txorien txorrotxio zoragarriak errekatxoaren mur-murots soiñulariaz batera «udabarria, udabarria!» deadar egiñez, bidazti 1iraiñaren oinkada bakotxean baso-lorapolitak sortzen ziran. Bidearen zoragarria!

        Gaillurreta-ko neska liraiña be, txorien antzera, bidean-zear kanta baten ziarduan; eta bide-zidor eta aldatzak bizkor igaroaz, eguzkiaren beroak baztarrak berotzen asi baiño leen, aitaren txabolan zan.

        Eguna an goian aitagaz batera ederto ta pozez beterik igarota, illuntzean basoa-baera etxerantz abiatu zan. Gaba, illuna be illuna zan; eta gure neska gaisoa ikarearen-ikaraz arnasea be ozta-ozta artzen ebala etorren. «Au illuntasun bildurgarria! —esan eban—. Norantz noian ba-neki... Illargi ederraren argiak lagun egin beist...» Eta bildurrez zanarren be, aurrera ta aurrera egiten eban beti.

        Alako baten, Untzillaitz-aldeko laiño moltzo sendoa astiro urratuaz, illargi betea, amaseiko gorri baten antzera, ikusgarriro agertu zan. Eta neska gazteak, bere bide-lagun agertu zan goiko argiontzi bakanari, «Agur, ondo etorri!» esanez, bildurrez beterik agurtu eban.

        Illargiaren argiak, gabari egunaren antza emotean, neskearen bildurra beingoan aldendu zan; eta, bidea errazago igaroko ebalakotan, abestiak kantatzen asi zan.

        Onetan, Arranaitz-eko landatxoan, «Illinti-lamiñea», soiñeko gorri-gorri bat ebala eta illargirantz begira, iñon diran zirki-mirkiñak egiñez, gurketa bakana egiten ziarduala ikusi eban... Axe bildurra! ¿Zer egin?

        Ikuspen ain bakanaz, gure neskeak iges egiteko asmoa artu eban. Baiña lamiñeak, kiñu bat egiñez, neskea geldierazo egin eban, eta deadar andiz auxe esan eban:

        —Ona emen non datorren nire soiñu-otsera dantzan egingo dauan emakumea! Ene, berau dan ederra! ¿Egingo zeuke dantzan berton? Aspaldiko gabetan, illargiaren argitan, soiñu polit au joten diardut; eta dantzaririk aurkitzen ez dodan ezkero, nire lan eta aalegin guztiak alperrik izaten dira. Lan egin eta ezer bere ez... Baiña gaur, zu lako neskatilla liraiña aurkitu dodan ezkero, pozez be pozez nago. Onetarako zarean zoragarria! Soiñu onetan dantzan egiten ba-dozu, lurreko zorionekoena zeu izango zara... ¿Ez dozu nai?

        —Ez, ez dot nai —erantzun eutsan neskeak—. Guraso onen alabea nazan ezkero, gau-dantzaketan-eta ez naz oitua. Gaiñera, nire senargeia dan Leungane-ko mutillak be, olako dantza-motak ez dauz atsegin izaten. Beraz, nire soiñak zure soiñu-otsetara ez dau zirkiñik egingo...

        —Zu zarean ederraz, ¿Leungane-ko mutillari zagoz begira? A baiño lerdenagoak eta aberatsagoak aspaldian zeuri adi-adi dagoz-ta ...! Zuk dozu edertasuna ba-zeki, edonorentzat ez zengokez... «Zaldi-urdiñeko» asko be, zure duin ez dira-ta...!

        Berbok entzutean, neskeak bere kolkorako iñoan: «Onen esan guztiak, ¿egiak ete-dira? Ala, aizearen orbelak lez, ¿utsak eta ustelkorrak ez-ete?»

        Eta beratzaz entzun ebazan gorapenai buruz zertxobait pentsatzen egonda gero, lamiñeari ikaraz itandu eutsan:

        —¿Onen ederra ete-naz, ba? Nire aurpegiaren irudia oraindiño egundo be ez dot ikusi. Nire aitak, norbere edertasunaren barri jakitea, gazte askorentzat galgarri izaten dala esaten daust-eta... ¿Ederra ete-naz, ba?

        —Izango ez zara, ba! Esan dozuzan gauza guztiak, zure aitaren lelokeriak baiño ez dira. Bere esanak egizuz, bai, eta igarteke (igarri bagarik), zorionak iges egingo dautsu arin-arin...

        Eta orduan, lamiñeak neskeari eskumako eskutik oratu eutsan; eta, erreka-ondora eroanda, «Begiratu orra —esan eutsan—, egiaren ispillu garbi orretara...»

        Eta Gaillurreta-ko alabarik gazteenak, bere begi zabalak errekearen sakonera zuzenduez, bere aurpegiaren irudia ur gardenaren argitasunera ikusi eban.

        Orduan, pozez beterik, auxe esan eban:

        —¿Ederra nazala? Bai bein! Zure berbak aizearen orbelak ez dira... Emakume aaltsua zara zu beintzat. Orain, zorioneko izateko, zure soiñuaren dantzaria izatea baiño ez dot bear. Goazan zure jauregira; antxe bizi izango gara ondo-ta! Ango «Lamiña dantzaria» neu izango naz-ta...

        Eta neska gaisoa, gau aretan, «Illinti-lamiñea»-gaz batera, Kobagorri-ra joan zan. Eta koba bildurgarri aretan lamiña biurtuta, ganeko gabetan illargiaren argi bigunetan dantzan egiten eban. Eta guztiak, «Lamiña dantzaria» ereisten eutsoen, dantzaririk bizkorrena zala-ta.

        Egun baten, baiña, Gaillurreta-ko etxaguna, Mugarrako tontorrean bere alaba kutuna zanaren zain egoan. Eta inguruko landa eder baten dantzan ziarduala ikusi ebanean, negar eta negar egin eban.

        Orduan, aitak, amar bidar beraganatzeko dei eginda gero, madarikatu egin eban: «Alaba gaizto ori! Jolas lizun orretan diarduzun artean, madarikatua izan zaitez. Eta zure aitak sorturiko soin eder ori bat-batean arri-mokil biurtuko al da!»

        Eta une aretan bertan, Gaillurreta-ko alabearen gorputz liraiña arri-mokil biurtu zan. Eta arri-mokillaren inguru guztian, arantza zorrozdun larrosondo batek lora baltz-baltzak sortu ebazan...