8. SORGIN-LIBURUA

        Bein, «Irakorta» basetxeko mutillari, basotik etxerantz etorrela, bide-ertzean lamiña bat agertu yakon. Eta lamiña arek, mutillari abegi ona eginda, irribarrez esan eutsan:

        —Morrosko, ¿Irakorta basetxeko semea al-zara?

        —Bai, angoa-edo naz —erantzun eutsan mutillak—; antxe jaiotakoa nazala diñoe-ta... ¿Zegaitik itauntzen daustazu?

        —Zure aitaren seme bati aspaldian bezuza (erregalu) bat egin guraz nagoalako.

        —¿Bezuza egin guraz?

        —Bai; ¿ez dozu nai, ala?

        —Ona izan ezkero, artu be...

        Orduan, lamiñeak, eskumako eskua bularreraturik, biotzaren ganetik azal gorridun liburu dotore bat atara eban; eta bezuzatzat emoten eutsala-ta, mutillari eskiñi eutsan. Eta mutillak, polit eta eder eretxita, pozik artu eutsan. «Auxe gauza polita, auxe bezuza ederra!», iñoan.

        Irakurteko zabaldu ebanean, baiña, geldota geratu zan: liburuaren orrietan itsu-larrosa pilloak aurkitu ebazan. «Gauzearen bakana! —iñoan—. ¿Liburu onek itsu-larrosak daukaz? Larrosatxo oneik, ¿zer dala-ta? ¿Onez ala txarrez imiñiak ete-dira? Ene, olakorik! Loratxo onetaz esakun berezia ba-da, ba...

                Itsu-larrosa larrosa,

                ez zara eder, larrosa;

                txikia dozu lorea,

                ta arantza zorrotza.

        Eta Irakorta-ko mutil gaztea, ori ulertu guraz, itun eta pentsakor jarri zan. Baiña lamiñeak mutillari, ezetara be astirik izan ez egian, begirakune zorrotz bat eginda, ben-ben esan eutsan:

        —Tirozu, tirozu; buru-auste geiago bagarik, ekazu liburu ori: letra dotorez ederto apainduta biurtuko dautsute-ta...

        Mutillak, liburua aiko-maiko bagarik emon eutsan; eta lamiñeak, bereala eskubitorretik arantza zorrotz bataz odola atarata, libuaren orri zurietan odolez letra bakan batzuk egin ebazan. Gero, idatzi-ostean, barriro be mutillaren eskuetan imiñi eban; eta etxeraiño ez egiala zabaldu esan eutsan, etxeko leiorik txikienean gau oro illargitan irakurri egiala erreguturik.

        Ganeko egunetan gixagaiso andiak, lamiñearen burubidea aintzat artuta, iñon diran gaiztakeriak egiten ebazan. Ori zala-ta, auzokoen agogozagarri biurtu zan. Leen ain ona izan zan gaztea arenbestean gaiztotzea, ezin ulertu izan eben. «Gauza bakanak egiten ebazala-ta, sorgin gaizkiñak euren eratara erabillela», iñoen batzuek; «eta gabaren illuntasunaz batera, munduan-zear aizetan ibilten zala», eta abar.

        Egun baten, baiña, «Itsu-larrosa» esakunaz gomutatuta, gure mutillak, egin ebazan txarkeri guztietaz damututa, lamiñearen liburua errekara jaurti eban. Baiña illuntzean etxeratu zanean, errekara jaurtiriko liburua, bere gelako mai-gabean aurkitu eban. Biaramonean, gar-artera jaurti eban; eta orduan be, gelako maian aurkitu eban.

        Jazokun ain bakan eta arrigarriaz ikaratuta, buruko ule guztiak zutik ebazala, mendirantz arinka abiatu zan. An, mendi-gaillurrean, aguratxo bat otoitz egiten bular-joka ziarduala ikusi eban. Eta «ni gaiztoa eta ori zuzena» bere kolkorako esanda, aguratxoaren aurrean belaunikotu zan. Eta jazoriko guztia damuz beterik jakiñerazo eutsan, beratzaz erruki izan zedilla erreguturik. Bitartean, aguratxoak otoitz egiten eban.

        Alako baten, bakarzale arek, mutillari begirakune gozo ta abegi argia egiñik, berbots leunez esan eutsan:

        —Zutundu zaitez, jagi zaitez, gazte; neu be zeu lakoxe bat baiño ez naz-ta. Baretu zaitez, zoritxar orretatik aldentzeko bidean oraintxe jarriko zaitut-eta. Begira: «sorgin liburu» ori, San Joan aurreko gabean, sugarretara jaurti bear dozu; eta gero —atzamarra mendi batera zuzenduez— mendi orretara igo eta bertako gurutzearen oiñetan gau osoan otoitz egin bear dozu. Ulertu ondo, baiña: bidea-gora zoiazala, santzoak, ujujuak eta iñon diran soiñuak entzungo dozuz, gaizkin guztiak zure aurka gogor jagiko dira-ta. Baiña zuk ez egin jaramonik, bidean aurrera zuzen jarraitu eta entzunikoa ondo bete. Ori eginda gero, gaizkin guztiak, «sorgin-liburua»z batera, aldendu egingo dirala ikusiko dozu...

        Mutillak, dana egingo ebala agindu eutsan. Eta esan eta egin, urrengo San Joan aurreko gabean, bakarzalearen esan guztiak bete ebazan; eta gauza guztiak arek iragarri ebazanez jazo ei-ziran.

        Aurrerantzean, barriz, Irakorta basetxeko mutilla on-ona ta zuzena izan ei-zan.