4. MARI URRIKA TA ARTZAIÑA

        Bein, «Aldrabasketa»ko artzain zaarrari, Anboto-ko Mari Urrika-k ilinti biztua eskiñi eutsan. Artzain zaar arek, baiña, emakume bakan arek eskiñi eutsan bezuza (erregalua) ezetara be ez eban artu nai izan.

        Orduan, Mari Urrika-k, bezuza ez artzearen zegaitia jakin gurarik, artzain zaarrari auxe itandu eutsan:

        —Ilinti polit au, ¿zegaitik ez dozu artu nai?

        —¿Ilinti polita ori? Bestelako gauzea! —erantzun eutsan artzaiñak—. Amaikatxo orrelako ba-dago gure supazterrean... Ez, ilinti ori ez daroat iñora...

        —Oker zagoz, artzain: onelakorik ez dago zure etxean. Artu ta eroan egizu, ba, eta zeure etxean ikusiko dozu ondo, au dan gauza ederra. Ilinti berezia da... Tirozu, eroan egizu...

        Esanen-esanez eta ekiñen-ekiñez, alako baten, Mari Urrika-k artzain zaarra ilintia artzera jarri eban. Eta gure gizona, ilintia eskuratzeaz batera, mendian-zear eta basoan beera etxerantz abiatu zan. Etxeratu zanekoxe, bere emazteari arnas-oska esan eutsan:

        —Ona emen Mari Urrika-k egiñiko bezuza...

        —Ori bezuza! A lelotzarra! —esan eutsan irriz emazteak—. Ilintia da-ta! Oraindiño olakorik! Eskaratzeko supazterrean amaika olako ba-dago...

        —Olakoa ez dala esan daust berak, baiña... Gauza berezi bat dala-ta, artzeko ta artzeko esanez, nai ta nai ez artu-erazo daust.

        —Mari Urrika-ren maltzurkeriak... —erantzun eutsan emazteak.

        —Maltzurkeria edo zera... ez dakit nik zer izan daiteken be —esan eban arduraz gizonak—. Ea, ba, eutsi ilinti au, eta zelakoa dan zeure eskuz eta begiz ikusi.

        Eta beste bagarik, ilinti bakana, gizonaren esku gogorretatik emakumearen esku bigunetara igaro zan. Eta, zer izan zan orduan! Ilinti bakanak, emakumearen eskuetara eldu zanekoxe, urre-diruak parrastaka jaurti ebazan eskaratzaren erdi-erdira. Alako dirutzarik!

        A ikustean, emaztea, pozaren-pozez zoro bat ezinda, «au zoriona, au zoriona!» esanez, arterik artu ezinda, deadarka ta zarataka asi zan.

        —Ilinti miragarri au dala-ta, zoriontsu gara, gizon! —iñoan pozarren—. Dana dirua ta dara urrea! Olako aberastasunik eta olako zorionik! Orain, baiña, ene gizon, gure zoriona andiagotzeko, biar goizean Anboto-ra joanda, Mari Urrika-ri berau lako beste ilinti bat eskatu bear dautsazu... Orduantxe bai izango gareala benetako aberats eta zoriontsu...!

        —¿Naikoa zoriontsu ez gara, ba? —erantzun eutsan gizonak—. Leenari begiratu ezkero, aberastasunik asko daukagu bai, arranotan! Zetako diru geiago?

        —Ez, ez eta ez... Ez dogu naikoa... —esan eban andreak negar-muskurioz—. Oraindiño askozaz aberatsagoak izan gaitekez-ta... Zoaz biar Anboto-ra; zoaz andrearen esana egitearren be, eta Mari Urrika-ri ilinti bat eskatu egiozu. Eta berak ezer itauntzen ba-dautsu, emaztearen esana egitearren joan zareala esango dautsazu...

        Geiagoko bagarik, Aldrabasketa-ko artzaiña, emaztearen esana egitearren, biaramon-goizean Anbotoatxera joan zan; eta bertako txuntxurrean Mari Urrika-ri beste ilinti bat eskatu eutsan.

        Anboto-ko andereari, artzaiñaren eskabideak barre eragin eutsan; eta andera bakan arek, irri-barreka ta txantxetan-benetan, artzain zaarrari auxe esan eutsan:

        —¿Zer, artzain? ¿Zer dakazu? Leengo eguneko ilintia nekez baten artu... ¿eta orain zeu zatoz beste baten eske? ¿Zer dala-ta?

        —Entzun, ba, Mari: atzoko ilintia atsegin be atsegin izan ebala-ta, emazteak leengoa lako beste baten billa bialdu nau... Beraz, andrearen esana egitearren etorri naz.

        —¿Eta andrearen esana egitearren etorri zara? A, gizon oilloa! —esan eutsan Mari Urrika-k begirakune zorrotzez—. Andrearen esanak egiten ba-diarduzu, ez diarduzu txarto be, zeure andrearen andigurakeriak galduko zaitu-ta.

        Eta Mari Urrika-k, esanak esan eginda gero be, artzain zaarrari ilinti andi bat eskuratu eutsan; eta artzaiña, bestea lako ilintia izango zalakotan, mendian-beera ezti-bitsetan joan zan.

        Bitartean, Mari Urrika-k abots itzalez auxe abestu eban:

                Andrea etxean agintari,

                gizona etorri mandatari;

                izarrak goian ager orduko,

                damutuko yako berari.

        Aldrabasketa-ko artzaiñak, ilinti a be, aurreragokoa lez, emaztearen eskuan ipiñi eban, urre-diruak parrastaka urtengo ziralakotan.

        Baiña orduan jazo zan jazo zana! Ilintiak ikutzeaz batera, emakumearen eskuak sapoz eta sugez bete-bete egin ziran: ilintiaren barrutik urteniko sapo-suge iguingarriak ziran. Aldrabasketa basetxeko baztarrak be, pizti bildurgarriz bete ziran.

        Alako zoritxarra ikusita, senar-emazte gaisoak negar baten asi ziran; eta bildur-ikaraz egin ebezan urrengo egunak be.

        Azkenez, erriko abadeari dei egitea erabagi eben. Eta abadeak, etxeko baztarrak ur bedeinkatuaz bustita gero, pizti guztiak jaurti ebazan.