6. TXIKITAKO IPUIÑA

        Bein, «Bidekurutze»ko mutilla, aizkora zorrotz bat eskuan ebala, zugatzak iñausteko asmoz, basora joan zan. Eta eldu ta bertantxe, pago andi baten ganera igo eta zugatzaren adarrik sendoena aizkoreaz joten asi zan; berak oiñak ezarrita eukazan zugatz-adarra ebagi bear ebala otu yakon.

        Orretan ziarduala, basoaren erdiko bidean gizon txiki-txiki bat otoz-otoan agertu zan; gizon txikia, astotzar baten ganean, alai-alai kantatzen etorren. Gizon txikiak, Bidekurutze-ko mutilla oiñak ezarrita eukazan zugatz-adarra ebagiten ikusi ebanean, barre egin eban, berekautan esanez: «Kokolo-mokolo orrek bere oin-azpiko egurra ebagiten ziarduk ... Olan jarraitzen ba-yok, laster dok ankaz-gora lurrean...».

        Eta zugatzera bere begiak maitasunez zuzenduta, mutillari ondo-guraz,

        —I, mutil —esan eutsan-: zugatz-adar ori jausi daitenean, eu be jausi egingo az... Abil arduraz. Zugatz-ganean iñausketan ziarduan mutillak, berbok entzun ebazanean, barre-santzoak egin ebazan. Eta irri ta barre naikoa eginda gero, gizon txikiari destaiñez auxe esan eutsan:

        —¿Jausi? Bai, zera! Jausiko nazala igarteko, ¿aztruren bat ala igarleren bat ete-zara, ba? Olako gauzarik ez dot sinisten nik...

        —Ez, ez nok aztrua eta ez igarlea be. Baiña, aztrua ta igarlea ez nazanarren be, or zugatz-ganean abillen lez baabil, azkenengo aizkorakadea emon ordukoxe jausiko azala igarteko beste argi ba-yaukoat buruan... Beraz, zugatz-adarraz batera jausiko azala diraustat barriro be.

        —Zu zara kokoloa! ¿Ori be esan? Nok sinistu balego, orraitiño...

        Eta ori esanda, Bidekurutze-ko mutillak bere saillari leen baiño garratzago ekin eutsan. Azkoraketa errimean ziarduan.

        Ekin eta ekin, alako baten, bere oiñazpiko zugatzadarra lokatu egin zan; eta bat-batean «karrak» eginda, lurrera jausi zan. Eta adarraz batera mutillaren soiñak be lurrean ots egin eban, zartada errimea artzen ebala.

        Orduan, mutilla ikaratu egin zan; bidetik igaro zan gizon txikiak esanikoa osoro bete zan ezkero, bere buruko uleak zutik jarri ziran. Eta berari berba egin eutsan gizona igarleren bat izango zala-ta, aren atzetik bidez-bide joan zan. «Arraioa!, gizontxoak igarri egin yok. Igarleren bat-edo dok, antza. Irri ta barre egin dautsadanarren, bere billa joango nok, eta parka eskatuko yautsoat... —iñoan mutillak damu andiz—. Bearbada... gizon orrek, jausiko nazala igarri daustan ezkero, noiz ilgo nazan be igarri aal izango yok. Oi, ori ba-nekik!»

        Ibili ta ibili eginda gero, alako baten, gizon txikia bide-ertzeko landa baten atsedentzen jesarrita egoala ikusi eban. Eta, aregana begirunez eta bildurrez urreratuta, berba tamaltsuz auxe esan eutsan:

        —Zu, gizon: zuri irri ta barre egiñagaitik, damu be damu naz biotzez. Parkatu egidazu, gizon andiren bat zaralakotan nago-ta... Leen, zugatzetik jausi egingo nazala esan daustazunean, ezertxo be ez dautsut sinistu, zure esanak aizearen putzak izango ziralakotan... Orain, baiña, guztia sinisten dot, zure esanak osoro bete dira-ta. Ori igarri dozun ezkero, barriz, orain beste gauza bat be igarriko dozulakotan nago. Itaun garrantzitsu bat egin nai dautsut, noiz ilgo nazan jakin gura neuke-ta... ¿Noiz ilgo ete-naz, ba?

        —Irri ta barre egiña, parkatuta daukak, mutil —erantzun eutsan gizon txikiak—. Baiña... ¿ba-dakik, gero, itaun ausartu bat egin daustakala oraintxe berton? Norbera noiz ilgo dan jakitea, ¿zer dala uste dok? Baiña, tira; itxaron egik unetxo baten, ire itaun ausartuak erantzuna lastertxo izango yok-eta.

        Gerotxoago, gizon txikiak, mutillari bere astoa erakutsita, auxe esan eutsan:

        —Eutso asto au euretzat: iretzako lagunik onena, berau dok izan be-ta... I noiz ilgo azan jakin nai ba-dok, barriz, oa asto onegaz mendirik-mendi; eta bide asko igarota gero, astoak iru estul egin dagizanean, orduantxe jakingo dok noiz ilgo azan: astoak iru estul egin dagizanean, ire azkena orduantxe izango dok-eta.

        Mutilla, gizon txikiak esanikoaz ikaratuta, astoa aurrean ebala, mendia-gora abiatu zan. Une baten ibilita gero, mendi-barrenean, astoak estul egin eban; eta gerotxoago barriro be estul egin eban. Bigarren estulak mutilla lau orrien ikaran ipiñi eban, bere azkena ur izango zalakotan.

        Irugarren estula entzun ebenean, barriz, Bidekurutze-ko mutilla, bere azkena orduantxe izango zala-ta, bildurraren bildurrez arrituta, konorte bagarik lurrrera jausi zan.

        Olan egoala, bertatik lau gizon igaro ziran; eta bidearen erdian mutilla konorte bagarik ikusi ebenean, ildakoren bat izango zala uste izan eben. Eta lau gizon areik, Bidekurutze-ko mutilla ilda egoalakotan, sorbaldetan artuta, erruki andiz eroan eben.

        Lau gizonok, mutil eta guzti mendian-beera etozala, bide-gurutze batera eldu ziran. Lau bide egozan an. Eta gizon bik bide batetik joatea nai izan eben; beste biak, barriz, beste bide batetik. Zein bideri jarraitu ebatzi eziñik ziarduela, gizonok, eztabaida gogorrean asita, asarre-bitsetan jarri ziran.

        Orduan, ildakotzat egoan mutillak, bere aurpegia bat-batean gora jaso eta eskuaz alboko bide bat erakutsiz, abots itun-itunez auxe esan eban:

        —Ni, bizirik nengoanean, bide orretatik joaten nintzan...

        Mutillaren abots ituna entzun ebenean, lau gizonak geldota geratu ziran; eta ildakoak berba egin eutsela-ta, «gorpua» berton-beera bidearen erdian itzita, anka-joko errimea egin eben.

        Bidekurutze-ko mutilla be, bere burua bakarrik ikustean, bildurrez ariñeketan asi zan; bera eroan eben gizonak arrapatu gurarik, ari-arin joan zan, deadarka zirautsela: «Or nok, or nok...!»

        Eta bidez-bide, itsumustuka, gizon eta mutil mendi-gaillurrean zear urrundu ziran.