ITZ BI

        Ederrak, eder bada, ez dau eder-apaindura geiagorik bear. Liburu onek, ori bera, ez dau nik uste apaingarri geiagorik bear. Jaime Kerexeta, euskal letren erraldoia, alan be, arren eta arrenez, orretan datorkidan ezketiño, beioaz emen oar pitiñok.

        Errose Bustintza'ren ipuiñak, urteak dirala, an-emengo egunkari ta aldizkarietan etozanak, oso atsegin jakuzan. J. Kerexeta'ri esker, sarri argitara emonak izan ziran, eta gaur be, oraingo gazteak zelako idazleak —gozo ta errazak— jakin dagien eta guk aspaldi danik izandako atsegin-aldiak, eurak be izan dagiezan, sarritan irakorlatzea merezi daben idazlanok emon nai dauskuez janari on-gozo, eta guk ez dautsegu iñoiz be bear aiña eskertuko.

        Ipuin-sail bikaña da, errekasto-betea datorren ura bailitz, berez-berez bape indartu barik irakurten dan sailla, eurak dauken gozotasuna geuri be ixuri ta itsatsi nairik. Irakurri ta ausnartzekoak dira, aspaldiko eusko-asabak, guraso ta seme-alabak —gaur telebista aurrean edo— batek konta ta besteak entzun, ordu benetan zoragarriak igaro ei ebezan legez. Euskal-famili askorentzat gaurko txolinkeriak baiño gogotsuago irakurri ta ausnartzekoak, ezpairik baga.

        Euskaldunak, lur ta ur, toki menditsu onetan bizi dalako bearbada, aitz-zulo, arpe, troka ta baso zugaztitsuetan antxiña-antxiñatik bizi izan dalako —gaur ez ainbeste, baiña leengo mendeetan— misterio-zale izan jatzu; eta olan soiñeko ñabarrez estaldutako elezar, leienda ta ipuiñez txirulikaturiko irakurgaiak eder be eder jakoz beti ta nunnai.

        Eta jakiña, ezbai ta zalantzarik baga, olakoxeak dituzu Errose neskatillearen asmamenak sortutako lanak. Aren erria, Mañaria, orduan eta gaur, misterio ta ezkutuz betea dozu; gaur, alan be, Mugarra ta Untzillaitz bitartean tirotik ba-danarren, sorgin, lamiña, ireltsu, papao, txitx eta gau-argiak dardaran jarteko beste.

        Errose'ren egunetan, egia esan, baketsuagoa zan inguru biribil au. Eta gure ipuinlaria Untzillaitz magalera, San Martin ermitarantz abia oi zan, idazkortza ta papera zakutoan zituala; edo beste egun baten Doniane baselizara, inguruko zugazpe gozatsura. Edo Ezkubaratz azpitik zear, errekondoz-errekondo, Sabigain orporaiño, edo-ta Oba'rantza, aitz-arte ta pagadi berde-oriz, Aita Kurutzekoaren ermita-ondotik barrena.

        Oneitan, ibilliz ibilli, aurkitu oi eban gairik naikoa bere ipuiñak itxuratu ta ñabartzeko. Leengo aldietan, toki orreitan zear ebiltzan neska ta mutil gazteak erraz itsumustu egiten eben bide erakusle gau-zaleekin, lamiña, ireltsu, papao ta olakoekin. Geienak onak ziran, eta on-egiteko prest egozanak.

        Or, beraz, berebiziko gaia ipuiñak eio ta aroa emoteko. Maitagarriak zirala, epotxak zirala, zudua polito biztu daroen jardun-gaia.

        Nik askotan esana: emakumeak ba-dabela, idazle diranean, zerbait berezi-berezia, giza-semeak ez daben zer-edo-zer apartekoa izaten dabe euren liburuetan. Beste orrenbeste diño mugaz bestaldeko Itxaro'k be. Orregaitik-edo, Errose'tzaz duinkiro idatzi izan dabe aipatu dabenak. Mikel Zarate'k onela: «Aberatsak dira bere idazlanak etnolojia aldetik».

        Andima Ibiñagabeitia elantxobetarrak: «Trebea duzute Mañariko Errose Ipuiak idazten, gure artean garaienetakoa nik uste oraingo ontan. Ba dizu irudimena, eta da dizu batez ere biotzondoa».

        Eta Juan San Martin'ek beste au: «Mañariko'ren liburua ikusteko pozarren nago. Asko gustatu iataz bere ipuiñak. Bere osabarenari (Kirikiño'renari) ez dautse zorrik».

        Eta nik: «Mañaria izan ere, tokiz eta jendez, orri dagokiona duzu, aukerakoa iñolaz ere, Untzillaitz, Mugarra, Urkulu, Ezkubaratz, Saibigain, sorgin-lamiña ta maitagarriz beterik, egokiak dira, berezkoak noski, elezar-gaiak eskeintzeko, leize beltz, saguxar eta baserri-jende misteriotsuz gaiñezka.»

        Txalogarri egiaz J. Kerexeta, lanok batu, sailkatu eta argitara emoteko dauanagaitik. Sor begiskue ipuiñok, irakurleoi, poza ta eztia, Errose'k eukan poza zabal ixuriz guregan.

Larrea'n 1.990-111-12

AITA ONAINDIA