L
OR DAROAZUZ ZEUREAK

(Siñistu-ezinezko ipuiña)

        Peru Berbatxuk Berbatxu ezizen au zegaitik edo zer dala ta daukon eztakigu, ta eztogu esango.

        Baña berbalduna izateak bart balio izan deutsala ondo baño obeto dakigu, ba aorixe ondo baño obeto dakianak esan deusku, ta aorixe esan bear dogu.

        Ta aorixe erakusteko, iñok sinistuko ezpadosku be, bart berari jazo jakon ipuiña esatera goaz, irakurri gura deuskunaren baimenagaz.

* * *

        Bera lo egoan gelan... gauberdi inguruan, asmau eban zarata bategaz, itzartu zan bat-batera, ta al izan ebanik indartsuen, dei au egin eban:

        —Lapurrak!

        Eta auzokoak obeto entzun egien, ariñeketa baten prakak jantzi ta leiorako bidea artu eban, leiotik dei bera egiteko.

        Baña ez eban izan lekurik.

        Leiora-bidea obeto ikusteko argia biztu ta gero, leiorako bidean lenengo oinkadea egiñagaz batera, asmau eban batabatek arkondaratik tenk egiten eutsala.

        Beingoan konturatu zan tenk egiten eutsana kanpokoren bat izango zana, ba ondo ekian etxean ez zala bizi besterik bera baño; baña bada-ezpadan itandu egin eban:

        —Nor da niri ordu estu onetan arkondaratik tenk egiten deustana?

        —Neu —erantzun eutsan mozorroaz arpegia estalduriko batek, bere aurrera etorrita.

        —Ondo dago. Baña, mesedez, itxi egiozu bakean neure arkondara oneri.

        —Nora zoaz?

        —Leiora.

        —Nongo leiora? Zer da leioa?

        —Bentanea, gizona! Euskaldun ona zagoz!

        —Ta, zetan joan gura dozu bentanara?

        —Leiora zetan joan gura dodan? Ja, ja, ja! Astia daukot zeuri aorixe esateko!

        —Zu bertatik burua jaurtiten joango zara.

        —Ez orixe!

        —Zetan ba?

        —«Lapurrak etxeon!» deituten.

        —Kontuz orregaz.

        —Nogaz?

        —Kontuz, diñotsut, kontuz «lapurrak!» deituteaz.

        —Zegaitik «lapurrak!» ez dot deituko ba?

        — Bat baño ez nazalako.

        —(Barriketan ekiteari emoten badeutsak, galduta ago, adiskidea). Bat baño ez zara ortako!

        —Bat bakarrik. Zutzako naikoa baña, bat baño ez naz, adiskidea.

        —Bat baño ezpazara ba... «lapurra!» deituko dot.

        —Ezta! Deitu dozu bein «lapurrak!», eta orain «lapurra!» deitu ezkero, iru lapur gitxienez gareala uste izango leukie zeure lengo dei a ta orain egin gura dozun beste ori entzun dagienak, eta ori... guzurra sinistu eragitea izango litzake.

        —Eztata! Neu be moduren baten lapurra naz, ta lapur bikotxa izan be. Ta zeu lapurra bazara, neu lapur bikotxa izan ezkero... iru lapur bagara urrean.

        —Zelan izan zeintekez zu lapur bikotxa?

        —Zelan? Olan! Batzuetan orduak denporeari ta beste batzuetan loa logureari kenduta.

        —Ba oraingoan loa logureari ostuko badeutsazu be, denporeari ordurik ez onaxeago be eztautsazu ostu bear; beintzat neuri egin bearreko zeregiña egin baño lenago... ze ostean... bakizu: ...oneri... eskuan ikusten deustazun zertxu oneri... bear eragingo deutsat.

        —Baita polita da gero! Eibarren erosia ala ostua dozu berori?

        —Ostua izan nai erosia izan nai erregalua, onek bear bardin egingo dau.

        —Aorixe eztakit gero... Nik ezetz uste dot. Euki gura neunke aorretxen ganeko eztabaida bat.

        —Barriketa gitxi, adiskidea!

        —Zuk eztozu gura eztabaidarik, antza...

        —Naikoa da barriketarik. Ataraizuz beingotxuan atzo Bankuan iaso zenduzan mille ogerlekoak.

        —Jakin be bai gero nik diru ori Bankuan atzo jaso dodana! Nok esan deutsu, adiskidea?

        —Ezta ori zure ardurea.

        —Aorixe on egitea kostauko litzakizu.

        —Kostauta nai kostau barik, zeuk ori diru ori beingotxuan emongo deustazu.

        —Beingotxuan emoten gatx eukiko dot kostau barik.

        —Naikoa da barriketarik, jun! Tira!

        —Tira orreri jaramon egin bearko deutsat, tiroa jaurtin eztagizun!

        —Zeuk atarakozuz kontuak.

        —Nik kontuak atarata daukodaz. Ointxe emotea gura dozun mille ogerlekoak bost mille pezeta dira: ogei mille erreal. Ta Bankuan urtean euneko lau emoten deustie. Zeuk zenbat emongo deustazu?

        —Ja, ja, ja! Zuri egin jatzu!

        —(Barre be egiten dozu? Irabazi deutsut orduan jokoa, txotxo). Korridua eskatuteak barre eragiten deutsu?

        —Ezteust eragingo ba? Aitatu be egitea lapur bateri... emon bear jakon diruaren korridua!

        —Tira, ba, eztogu geiago aitatuko! Baña... alan nai... olan... errezibotxua eginda ekarriko dozu.

        —Zelango erreziboa? Ja, ja, ja!

        —Ez egizu barrerik egin. Jakiñik mille ogerlekook emon bearko deutsudazana, mille ogerlekoon erreziboa barik etorriko ziñean ba?

        —Zuk eztozu erreziborik bear.

        —Bai, gizona, bear dot.

        —Ganera, nire erreziboa ez zeunke gauza izango.

        —Gauza izan ez ostera!

        —Ez nik gaur zuri egin neizunik, beintzat iñori erakusteko; ba nik enei imiñi neure izenik, eztaukot konturik eta.

        —Baña zeuri erakusteko izan leiteke gauza; barriro, descuidu baten, bazentoz ona ostuten. Errezibo ori erakutsiaz erakutsiko neuskizu bein ostu deustazula ta birritan ostu gura ezpadeustazu, beintzat, ...len zeuk esan deustazuna: kontuak atarateko.

        —Ataraizuz zeuk orain, kontuak barik, mille ogerlekook, arintxu atara be; ze ostean, beingoan sartuko deutsudaz aametixek... tresna onek kanpora urten gurarik daukozan sei okaranak.

        —Kendu eidazu, adiskidea, belarri-ondotik, mesedez, tresna otz ori; ba, berorren otzagaz, belarri guztia otzituten deustazu... A, barriz, belarria ta gorputz guztia be otzituten asi jat! Ap! Au otza! Otzak ilten nago, erri. Ta ataraizuz ondo kontuak. Ilten banaz, zeuri neure mille ogerlekook emon barik, diru ori non dagoan neuk baño bestek eztaki ta, ao bete azurregaz geratuko zara. Oba dozu neure esantxua egitea... Zeuri jaramotearren, prakak baño besterik eztot jantzi, ta orain otzak ilgo nau, jakea ta oñetakoak jantziten itxiten ezpadeustazu.

        —Jantzizuz, ba; baña arin, jun!

        —Tira ba! Eskerrik asko! (asten da oñetakoak jantziten). A, barriz! Onek jantziten dodazan bitartean, papera ta lumea ta tintea aortxe mai orretan daukozuz, suertez, euki be ta, errezibotxua egiten asi zeintekez.

        —Erreziborik ez noatzu egiten.

        —Idazten eztozu jakingo, bear-bada, ta...

        —Ostuten bakit, eta eztot beste bearrik zetan jakin.

        —Zeuk ezpadakizu, neuk eingotsut. Zeuk eztaukazu besterik zetan egin kurutze bat baño. Gauza erreza da. Ara: auxe baño ez: arraia bat paperean neuk idatzi dagidazan berben azpian, goirik bera, ta beste arraia bat ezkerretik eskumara lenengo arraiaren ganetik. Beingo baten egingo dozu kurutze ori.

        —Beingo baten kurutzea, paperean barik, bekoki-bekokian egingo deutsut, emengo okaranokaz, beingotxuan diruok ataraten ezpadeustazuz.

        —Asarratuko ezpazintzakez, esango neuskizu ba nik orretara be zeozer.

        —Zer esan zeinke zuk, euli-anka orrek?

        —Orko okaranakaz nire bekokian kurutzea egiten gatxago daukazula lumeaz egiten baño.

        —Naikoa da barriketarik, jun!

        —Arrazoia daukazu. Oiñetakoak eta prakak jantzi dodaz, eta orain dirua atara bear dot. Baña, non daukot txapela? Txapela non daukot?

        —Dirua atarateko eztozu bear txapelik.

        —Bai, gizona, bear-bearrezkoa dot txapela aurkitutea, ba txapelean daukot giltza. Ai, amen ...!

        —Ataraizu, ba, arin giltz ori, zentalla!

        —Itxi eidazu bear dan lez oratuten.

        —Jun!

        —Eztago emen ez junik ez janik!! —diñotso Berbatxuk lapur jun-esaleari, Eibarreko iskillu-etxe baten egiñiko giltz dotore bat erakutsiaz batera.

        Ta lapurrari, giltz dotore ori ikusiaz arturiko ikareaz, bere giltza lurrera jausten jako.

        Jaso gura dau. Ta orretarako, makurtuten asten da.

        Baña Berbatxuk eztautso emoten lekurik.

        Irribarre burleti bategaz, badiñotso:

        —Kontuz, txotxo, or makurtuteaz! Erdu apur bat onago, zeure giltz ori atzean itxita!

        Lapurrak apal-apalik egiten dau bere esana.

        Ta esanekoa dala ikusirik, aurrera jarraituten deutso berak gauzatxuak aginduten.

        —Orain... ortxe makurtu...! Makurtu baño geiago: belaunikotu!! Olantxe...! Ortxe neure aurretxuan balauniko egongo zara, ortxe neure aurretxuan balauniko egon bearra gertau jatzu ta, neuk jagiteko esan artean. Begiratu orain, apur baten, begiak bera dozuzala, ia kontuak ondo urten deutsuen! Niri bekoki-bekokian okaranakaz kurutzea egiteko asmoa euki dozu, ezta? Tira, ba, orain kendu ori asmo ori, euki badaukazu, burutik, mozorroa arpegitik kenduten deutsudan bitartean...! Tira, kendu jatzu mozorroa arpegitik...! Eta lotu deutsut kokotera. Ta orain, ...arpegian mozorrorik eztozula, ia ze polito egiten dozun kurutze santuaren!... Olan ez, gizona! ...Neure Jesukristo Jauna errezau dagizula esateko egon naz, baña Neure Jesukristo Jauna be orren antzean jakingo dozu zuk... Zagoz geldirik! Kontuz neuk agindu barik zutunduteaz! Egon olantxe neuk esan artean... Or atzean daukazun giltza ta giltzak berak daukazan okarantxuak euron lekuetan imiñi ta gero esangotsut zutunduteko. Ez larritu, adiskidea.

        Ta bere abarka bietariko baten ede biakaz surretik dingilizka giltza polito-polito imiñi ta, giltz beraren sei okarantxuak, banan-banan, berari erakutsi ta gero, iru jakeko sakel baten (boltsa baten) eta beste irurak bestean sarturik, eta beste abarkearen ede biakaz esku biak atzera ondo lotuta geratuten ekiozala ikusi ebanean, esan eutsan erdi serio erdi barreka:

        —Ointxe zagoz jazean ta, zutundu zeintekez onezkero, adiskidea.

        Zutundu da lapurra, makurtu egin zan baizen apalik, eta Berbatxur begirakune samur bat egiten deutsala.

        Begirakune samur onegaz samurtuta, Berbatxuk esan eutsan:

        —Onezkero, logura be izango zara ta, zoaz etxera, gizajo andi ori... Ortik ez, gizona! Aiztu jatzu nondik sartu zarean...? Tira, neuk eroango zaitut eskutik beko ateraño, zabalik badago, edo atetik barik zeuk egiñiko zuloren batetik sartu bazara, araño bertoraño!

        Beko ate nagusia zabalik aurkitu eben. Eta ate ori zabalik itxita gora igon ebalako, alan beste edozeñek be igon eikeala ta... agirikalditxu bat egin ta gero, ate beraren brinbelera 19 eldu zireanean, lepoan jota, lapurrari olan egin eutsan agur Berbatxu zorionekoak:

        —Agur, adiskidea. Zoaz baketan zeure etxera. Emendik neure gauzarik eztaroazu besterik, egia esateko, neure abarka bien edeak baño. Baña eztozu atarañoko bija txarra be egin. Txarragorik egin zeinken. Neure gauzarik, baliokorik, eztaroazu; baña zeureak, direan langoak, or daroazuz...