HIRUR-GARREN KAPITULUA

Zer den Jainkoa

        35 Badakigu orai, ezin dudatuzko gisan, badela Jainko bat.

        Zeruak eta lurrak kantatzen dute. Zeruan eta lurrean eta guzien gainetik gizona baitan ikusten dugun ordenantza ederra haren zuhurtziaz eta bothereaz mintzo zaiku: Coeli enarrant gloriam Dei et opera manuum ejus anuntiat firmamentum.

        Gogo onez erraiten dugu Linnée jakintsun handiaren hitz hau: «Ikusi dut ene begien aintzinean, Jainko bethiereko, guziz handi, guziz botheretsu eta guziz zuhurraren itzala, eta espantitua izan naiz. Desertuan segitu dut haren urratsen arrastua; zer indarra, zer zuhurtzia, zer, ezin konprenituzko edertasun osoa, haren egintza guzietan, den ttipienetan ere! »

        Bainan, balinbadakigu Jainko bat badela, othe dakigu zer den Jainko hura? Ai! zoin den flakoa gure izpiritua haren konprenitzeko, zoin garen ez deusak, behar liteken bezala, hartaz mintzatzeko!

        Bainan, badakit hargatik, liburu hau irakurtzen duten giristino onek zenbait xehetasun gure ganik galdegiten dituztela. Emanen ditugu beraz, gure ahalean, adimenduaren eta Fedearen argieri jarraikitzen garelarik.

        Filosofo eta theologal jakintsunek hainitz liburu egin dituzte Jainkoaren, haren izaitearen eta perfezione miragarrien gainean. Bainan errexki ikusteko den bezala zenbat, Jainkoaren handitasunez beherago gelditu diren!

        Konprenitzeko da. Mugarririk ez duen Izaite perfeta ez daiteke den bezala, gure argi flakoez ikusia izan.

        Jakiten ahal dugun bezinbatean, zer da Jainkoa?

        Jainkoa da izpiritu huts bat, eternala edo bethitik dena eta bethi izanen dena, osoki perfeta, gauza guzien Egilea eta Nausi soberanoa.

        Jainkoa izpiritu huts bat da, erran nahi da, izaite bat gorphutzik gabekoa, ezin ikus ez unki dezakeguna.

        Badire hirur izaite suerte.

        Batzuek, xoilki gorphutz; bertze batzuek gorphutz eta arima elgarri juntatuak, eta azkenean eta horietaz gorago, izpiritu hutsak.

        36 Gorphutzak ez du, ez adimendu, ez nahikunde, ez amodiorik; gure begiek ikusten dute, gure eskuek unkitzen; hala nola, lurra, harria, ura, zura, eta bertze hainitz gauza.

        Bertze izaite batzuek badire, gorphutz eta izpiritu, adimenduaz dohatuak: hek dire gizonak.

        Gizonak badu gorphutz bat, eta gisa hortan, lur eta mundu huntan diren bertze gorphutzen idurikoa da.

        Bainan, badu gehiago arima bat, adimenduaz, nahiaz, amodioaz dohatua, bere baitan ikus ez daitekena, kanporat ageri diren egintzez agertzen zaikuna. Gorphutz eta arima elgarri juntatuak, deitzen dire, gizona.

        Gorago oraino, aurkitzen dugu izpiritu xoila. Harek ez du deus gorphutzaren dorphetasunetik eta flakezetarik ez eta herioaren beldurrik. Kreaturetan, hura da aingerua. Eta kreatura guziez gorago, guzien kreatzailea eta Egilea, perfezione guziak bere baitan dituen izpiritu xoila: JAINKOA.

        Jainkoak egin ditu gorphutzak ez deusetarik; bainan berak ez du gorphutzik, zeren gorphutzak, bortxaz bere flakezak eta mugarriak baititu, eta Jainkoa Izaite osoki perfeta eta mugarririk gabekoa baita. Jesu-Kristok erraiten zion emazte Samaritanoari: «Jainkoa izpiritu bat da» (Spiritus est deus. (Joan IV, 24).). Hitz bera egortzen zioten Jaun Doni Paulok Korintiako dizipulueri: «Jainkoa izpiritu da» ( Dominus autem spiritus est. (II, Corinth. III, 17).).

        Egia da, ardura Liburu Sainduak Jainkoaz mintzo direla, begiak eta belarriak balitu bezala. Hori da xoilki gure araberako mintzaira bat, adiarazteko gure hitz eta egin guzien lekuko dela; Jainko bezala, oro entzuten eta ikusten dituela.

        Eta ez dire bakarrik Liburu Sainduak, Jainkoa izpiritu huts, dagokatenak. Erromako jakintsun paganoen artean gauza bera, Ciceronek ( Cic.; Tusc. Quoest. Lib. 1. P. XXVII. ) eta Tacitek ( Tacit. Hist. I, V. ) erraiten daukute.

        Jainkoa eternala edo bethierekoa da; erran nahi da, ez duela izan hasterik, eta, ez duela izanen akabantzarik.

        Ez du izan hasterik. Haste bat izan balu, denbora bat izanen zen, zointan ez baitzen. Izanen zuen beraz kreatzaile bat, egile bat; orduan, hau izanen zen Jainkoa. Orhoit gaitezen gorago erran dugun oiloaren eta arroltzearen ixtorioaz. Lehen arroltzearen egiteko, behar da lehen oilo bat. Gisa berean mundu hunen konprenitzeko, behar da izaite bat, bethitik dena, nihork egin ez duena, eta zoinak egin baititu diren guziak. Hura deitzen dugu Jainkoa, guzien hastapena, berak hasterik ez duena.

        37 Emazu gathe bat, nahi duzun bezain luzea, zerutik lurrerat jausten dena; erreztun guziek batzuek bertzeri atxikitzen diote. Bainan ez baduzu eman nahi erreztun bat edo haren egile bat, bethitik dena, hastapenik gabea, zure gathe guzia airean eta herbail gelditzen da, zeren ez baitu hastapeneko sustengurik. Gisa berean mundu huntako izaite guziez, non ez dugun nahi onhetsi, hastapenik ez duen Jainko bat, gauza guzien Egilea.

        Hastapenik izan ez duen bezala, Jainkoak ez du izanen akabantzarik. Bizia bera da; guzien Egilea; nork ken diozake bizia? «Jainkoa bethi bizi da, dio Errege Profetak (Dominus in aeternum permanet. (Ps. IX, 8).). «Bizi naiz eternitate guzian, dio Jainko Jaunak berak» (Vivo ego in aeternum. (Deut. XXXIII, 40).).

        Entzun dezagun oraino Dabid Erregea: «Jauna, hastapenean lurra egin duzu, eta zeruak zure eskuen obra dire. Horiek, bere akabantza izanen dute; bainan, zu, bethi egonen zare; bertze gauza guziak bezti batzuen pare higatzen eta zahartzen diren denboran... Bainan zu, bethi bera zare, eta zure urtheek ez dute akabantzarik izanen» (Ps. CI, 27.).

        Elizako aitek, Tertullien, Agustin, Anselmek, eta Dotor guziek, S. Thomas Akineko, guzien prinzea aintzineko, gauza bera erakusten daukute.

        Jainkoa bethitik da eta bethi izanen da; edo ez laiteke Jainko. Gure adimenduak berak ez dezake bertzela ikus gauza horren gainean.