BI-GARREN KAPITULUA

Jainkoaz (segida)

        32 Bada Jainko bat.

        Jende eta populu guziek bere sinhesteaz lekukotasun bihurtzen diote. Joan gaitezen munduaren bazter guzietarat, iguzkiaren suez erreak, horma-pean direnetarat bezala. Ikusiko ditugu, pentsu, sinheste, bizitzeko molde osoki desbardinak. Bainan guzietan aurkituko dugu Jainkoaren sentimendua eta haren baitako sinhestea.

        Ez dugu zeren mintza Liburu Sainduez; bai Testamendu Zaharra, bai Berria Jainkoaren izenaz betheak dire.

        Eman detzagun xoilki, Pagano zaharren lekukotasunetarik zenbeit. Platonek erraiten dauku: «Ez dela nihor egon haurretik, zahartu artino, Jainkorik ez delako sinhestean.» Aristotek dio, mundu hunek Jainkoaren izaitea frogatzen duela. Huna zer dion, bere aldetik, Ciceron Erromakoak: «Ez da jenderik, nahi bezain salbaia eta barbaroa izan dadien, jakin ez duenik badela Jainko bat, nahiz menturaz, ez duen jakin ahal izan nola behar duen adoratu.» Entzun dezagun Plutarke: «Munduaren parrapioetan ibiltzen bagare, aurkituko ditugu menturaz, paretez inguratuak ez diren hiriak; jakitate, lege, etxe, diru eta aberastasun gabekoak... bainan tenplo edo eliza, Jainko eta othoitzik gabeko jenderik, ez du nihork ikusi.»

        Egia da. Populu pagano horietarik hainitz, hobeki erraiteko, guziak, enganatu eta oraino enganatzen dire, Jainkoaren izaitearen juiatzeko eta prezatzeko moldean. Hekien sinheste eta Erlijioneko egintzetan, hainitz gauza aurkitzen dire hirrigarriak eta askotan ere izigarriak.

        Bainan ilhunbe guzien erdian, Jainko bat bazela eta adoratu behar zelako sinhesteari hain ziren estekatuak arimen zolatik, non, egiazko Jainkoa ezagutu eskasian, kreaturak, iguzkia, ilhargia, izarrak, bestiak berak adoratu baitituzte.

        Nondik eta noren ganik bada, ethorri zaiote sinheste hori populu guzieri, denbora eta leku guzietan? Argitueri, hala nola Grekeri eta Erromanueri, hala ere, salbaia, bertze gauza guzien gainean, ilhunbe handietan pulunpatuak zireneri?

        Batzuek bertzetarik, bere pentsu eta bizitzeko moldeaz, hain desbardin populuek, elgar sekulan ikusi ahal izan gabe, nola bada izan dute, denbora eta leku guzietan, sinheste bera Jainkoa baitan?

        Ez dezagun hainitz bilha. Jainkoa bera da, gizonaren bihotzean eta ariman sentimendu eta sinheste hori eman duena. Jainkoak berak eman ziozkan bere erakaspenak Adame lehen gizonari; nahi bezain ilhunduak izan diren Adameren bekatuaz, denboraren lanaz eta gizonen pasionez, zerbait hetarik gelditu da, eta bereziki Jainkoaren baitako sinhestea.

        33 Jainkoak gure baitan eman duen sentimendu hortaz bertzalde, bada bertze gauza bat oraino, populu, guti argituen beren begietarat dohana.

        Zoroak, sinheste gabeak erraiten du: Nork ikusi du gauza guzien Egile eta Nausi dagokazun Jainko hori?

        Zoroa, bai! Zenbat gauza, zure begiez ikusi gabe onhesten ditutzunak? Ikusten duzu airea, ikusten zure arima? Ikusten ditutzu zure eta ene pentsu eta sentimenduak? Ez; eta, hargatik, gauza hoikien guzien gainean baduzu sinhestea; hekien efetuak eta obrak ikusten ditutzulakotz.

        Gisa berean da, Jainko munduaren Egileaz. Haren obra miragarriak ikusiz, den gutieneko adimendua duten guziek konprenitzen dute badela gauza horien Egile bat.

        Bada, denbora eta leku guzietako jendek onhetsi eta sinhetsi dutena, ez daiteke egia baizik izan; hori baita, gu baino goragoko norbeitek gu baitan eman duen argiaren lekukotasuna; edo lehen gizonaren erakaspenen orhoitzapena, menderen mende atxikia.

        Jainko bat badela emanen dudan bertze froga bat, hau da.

        Gutarik bakotxak garraiatzen du bere ariman, argi bat, boza bat, irakusten eta erraiten diona zer den ungi eta zer gaizki; zer behar dugun egin, eta halaber zeri ihes egin.

        Eta ez da hori xoilki aireko hitz bat, bainan lege bat hertxiki obligatzen gaituena. Gure baitan sartzen bagare ez othe dugu aitortuko egiazki obligatuak garela asko gauzeri ihes egitera eta kontrarat bertze hainitzen egitera?

        Nork ez du bere baitan entzuten oihu bat erraiten diona: Ez duzu ebatsiko; bertzerena, ez da zurea; ez duzu nihor hilen edo hel-gaiztuko; ez duzu nihori eginen, bertzek zuri egitea nahi ez zindukenik. Horrela eginez, hobendun zintezke eta gaztigua merezi zinduke.

        Nork ere ez du bere bihotzaren zolan entzuten bertze hitz hau: egin zazu ongia; zure ahalaren arabera lagun zazu beharretan dena; gose denari emozu jatera; egarri denari edatera; bilhuzia denari, jauntzia; izan zaite justu zure egintza eta urrats guzietan; zuzen zure lanetan; leial zure hitzetan.

        34 Erran nahi da, hitz batez: Egin zazu bertzeri, bertzek zuri egitea nahi zindukena. Horrela, ungia eginen duzu eta sari bat zor izanen zaitzu.

        Guziek gu baitan garraiatzen dugu lege hori; ez dezakegu ukha; gure ariman eta kontzientzian gora mintzo da.

        Lege hori ez da gu baitarik heldu.

        Ezen, ardura, dorphea eta garratza da. Gure naturalezari min egiten dio; hainitzetan, gure gutizien eta jaiduren kontra doha. Bertzalde eta gehiago dena, jenerala da, eta guziek bere baitan dakarketena.

        Bainan ez bada lege hori gu-baitarik heldu, gure jaidura tzarren kontra balinbadoha, nondik heldu da bada? Nork egin du? Nor izan da aski botheretsua gizon guzien bihotzetan horren emaiteko? Nork bereziki, gizon guzien bihotzetan eman ahal izan du, lege horri obeditzeko den obligazionearen sentimendua?

        Nor izan daiteke, baizen Jainkoa, erran nahi da Izaite soberano bat, gizona baino lehen eta gizonaz gorago dena, gizonaren Nausia eta Egilea, erakutsi diona zer den ongi eta zer gaizki; manatu ongia, sariaren esperantzarekin, debekatu gaizkia gaztiguen mehatxuarekin ?

        Bi hitzetan zerratzen dut azken froga hau. Balio eta indar handikoa da.

        Bada lege bat, gure obra eta egintzen gidaria, nahi edo ez, gu baitan garraiatzen duguna. Erran dut, nahi edo ez; ezen nahi ginduke askotan haren kontra joan, gure jaidura tzarreri jarraikitzeko.

        Ez da beraz lege hori gu-ganikakoa.

        Bada beraz, gutaz kanpo, eta gutaz gorago, lege emaile bat.

        Ez daiteke gizon bat izan. Ezen, gizon guziak bere naturalezaz igualak dire, eta lege horrek guzieri manatzen diote.

        Lege horren egilea ez daiteke beraz Jainkoa baizen izan.

        Errexki onhesten dute erakaspen hori kontzientzia garbi eta xuxenek. Tzarrek eta bide makurretan dabiltzanek lukete gutizia, lege emailerik eta juierik ez izaitea.

        Hala dio Liburu Sainduak: «Zoroak erran du bere bihotzean: Ez da Jainkorik » (Dixit insipiens in corde suo: non est Deus, (Psal. XIII, 1).).

        Guk erran dezagun goraki: Bai, bada Jainko bat; haren izaitea frogatzen du munduaren ordenantza ederrak; frogatzen du gure kontzientziak, ongiaren eta gaizkiaren gainean dugun argiak; frogatzen du ere guzien baitan den sinheste hunek: Badela, behar dela izan nonbeit juie bat, ongia eta gaizkia sariztatuko edo gaztigatuko dituena.

        Bilha dezagun nor den ongi eta giristinoki bizi dena: harek, Jainkoa baitan, amodioz sinhesten du. Gaizki bizi denak eta gaizki dabilanak, harek nahi luke ez balitz Jainkorik.

        Bainan, egun batez, aurkituko du harek ere Jainkoa, bere salbamenduarentzat ez bada, bere kondenazionearentzat.