LAUR-GARREN KAPITULUA

Fedea ez dohala gure adimenduaren kontra

        Zoin den beharra Fedea, argi distiant eta enganatzen ahal ez gaituena, ikusi dugu, laburzki.

        Jadan erranak bi hitzetan hesteko, Fedeak segurantza osoarekin erakusten dauku, Jainkoaz eta harentzat xoilki eginak garela eta bethiereko zorionerat heltzeko, garela mundu huntan emanak. Erakusten dauku ere zer dugun hortarakotz egiteko. Ez du deus ilhunbean uzten; Fedeaz gidatua dena segurean dabila, biziko kalerna eta deboilamendu guzien erdian.

        Traba bat aurkitzen du bai bere bidean? Badaki nola behar dion ihes egin. Bere jaidura tzarrek nahi dute bethiereko zorionetik urrundu? Badaki non behar duen indarra bilhatu eta nola garaia eraman.

        Horra zer dugun aintzineko kapituluetan ikusi.

        Erranen daut menturaz norbeitek. Fedea! Bainan Fedearen erakaspenetarik hainitz ene adimenduaren kontra dohazi. Eta bada, nik ez dezaket onhets ene adimenduak onhesten duena baizen. Ene argia eta gidaria, ene adimendua da.

        Huna zer, gisa hortako gizon urgulutsueri, ihardesten zioten Aita Saindu Pio IXak, mundu katolikoari egin zion lehen letra, edo, Enziklikan, Elizaren mintzairan erraiten den bezala:

        «Ez daiteke deus asma zoroagorik, inpioagorik, eta adimenduaren beraren kontra gehiago dohanik. Ezen, nahiz, Fedea gure adimenduaz gorago den, ez daiteke hargatik hoikien artean, egiazko gerlarik sekulan izan, zeren biak Jainko beraren ganik heldu baitzaizkigu; eta, Jainkoa da egia eternalaren ithurri bakarra, ezin mudatuzkoa. Horrela, adimendu zuzenak eta Fedeak behar dute elgar lagundu, adimenduak, erakustera emanez, eta sustengatuz Fedearen egia; Fedeak aldiz, gure adimendua begiratuz gezur guzietarik, argitzen eta hazkartzen duelarik eta osatzen Jainkozko gauzen ezagutzaz eta jakitateaz» (Pio IXa Enzi. «Qui Pluribus jam» Hazil, 9an 1846an).

        Erran behar dugu atsegin handirekin, Pio IXa Aita-Sainduaren erakaspenaren kontra dohazin guti aurkitzen dire gure Eskualdunetan. Fedea badu Eskualdunak eta bere fedeari iratxekitzen du. Fedea, bere amaren esnearekin edan izan du. Haren odolean da, eta hezur fuinetan; federik gabeko Eskualduna, Eskualdun arnegatu bat laiteke, kanpo herrietako haize tzar zenbeitek ekharri luken hazi pozoindatua.

        Bainan gutiak badire ere, badire zenbeit holako Eskual-herrian berean; edo bederen, egiaz ez bada, balentriaz holakoak agertzen direnak.

        16 Zenbat izkribu eta gazeta tzar, gure herrietan ezagutuak ez zirenak orai arte, Erlijionea eta haren mixterio sainduak burlatzen dituztenak, Eliza eta Elizaren minixtroak mezprezatzen eta gezurrez belzten? Horrela, sekulan lo ez dagoen ifernuko etsaiak, bilhatzen du gure fedearen kordokatzea.

        Diozu, oi zu! zure ustez gizon jakintsuna, zure adimendua kolpatzen duela fedeak, eta ez duzula nahi, zure izpirituak onhesten duena baizen sinhetsi.

        Oi! Ez balitz gauza hain premia handikoa, zer hirri egiteko gutizia eman zinezaken! Beraz, zure iduriz, Agustin, Thomas, Bonaventura, Bossuet, Kepler, Newton, Paskual, Leibnitz, guzien artean osoki jakintsunak, eta guziez hala iratxekiak izpiritu ttipi eta flako batzuek ziren.

        Izpiritu argitu guziek, erregetzat dagozkate jakintsunen artean, orai aiphatu ditugun gizon handiak, eta hargatik, umilki, Fedearen erakaspenen pean, bere adimendua aphaldu izan dute. Fedean aurkitu izan dituzte bere argirik segurenak. Han bilhatu dituzte, zeren baitzakiten, Fedean zela itzalik gabeko iguzki argia. Zer zare, zer gare hekieri buruegiteko?

        Ikusten dut orai eta pozi bat enthelegatzen. Zure buraso giristinoek ikasarazi dautzute irakurtzen. Soseko gazeta tzar bat erosten duzu eta ahal bezala irakurtzen. Konprenitzen duzuna, konpreni; gaineratekoan, zure iduriko, eta oraino tzarrago batzuek, ostatuetan eta bertzetan erraiten dituztenak, har, Ebanjelioko egiak balire bezala. Eta uste izan duzu orduan, bazinduela zuzena, Jainkoaren bothereari izarien ezartzekoa, Elizaren eta haren erakaspenen juiatzekoa.

        Utz nazazu erraiterat; zure jakin eskasak ez du parerik, zure urgulu zoroa baizen.

        Eskualdun gutientzat dire hitz garratz hauk; gehien gehienak Elizaren eta Fedearen erakaspeneri, umilki, amodioekin jarraikitzen dire.

        Bainan, on eta behar da, Fedea argitua izan dadien; jakin dezan bakotxak, nola ihardets, hortik edo hemendik entzuten dituen Erlijionearen kontrako hitz tzarreri.

        Horra zertako, xehatuko ditugun oraino asko gauza, segidako kapituluan.