41. Nere bererosleak bigarren aldiz etortzen

        Tayangp'po mendia irauli ondoan, asma litezken zokogune basa ta izkutuenetan sartu ninduten; leku bakartsu ta otzak aietxek (30 gradu ta geiago zero-pean). Tung mien deritzan toki ortan lapurrak beren etxean bezela bizi dira; iruzpalau aldiz izan naiz bertan, baiña beti beldur andiz. Zaintzale guzien begi erneai iges eginta ere, ez litzake errez basabazter ikaragarri artatik ateratzea. Oraindik luzaro atxilo egon bearko nuela etsitzen nuen gero tageiago.

        Azaroaren 18an Lingtximiao ondoan egin genuen gaua; erri ori lenago gorabera andikoa izan zan noski, feria ere izaten zan artan; orain ormazar multzu bat da. Gau artan, atxiloen mendizuloaren buru Sintxangti izeneko bat egon zan. Lo egin genuen errixkan lapurrek egin zituzten beren gaixtakeriak, al duzten guzia ostu ta emakume gaixo bat gaizki erabili zuten.

        Azaroaren 19an, igandean, goiz jaiki giñan; egun ortan ibilketa luzeak egingo genituela atera genuen ortik. Bi kilometro bezelatsu ibilitakoan, eskui aldetik norbaitek nere izenez deitzen ninduela sumatzen dut; nere misiolari-lagunak bidalitako bigarren berreosleak ziran.

        Izketa auxe izan nuen aiekin: —«Nondik zatozte?»—«Sanxelipu-tik». —«Eros-sari osoa ekarri al duzue?»— «Ez, erdia bakarrik».— «Non duzue bada?» —«Lapur-buruei eman diegu».— «Eta lapur-buruak zer esan dizuete?»— «Ekarri duguna gutxi dala eta beste erdia zeko; gaiñera paper batean jarri dizkigute ekarri bearko ditugun beste gauza asko, milaka dolareko baliokoak». —«Ez al dago lokabe utziko nautelako usterik?»— «Oraingoz bat ere ez».— «Zer diote Sanxelipu-n? Guziak ongi?».

        «Oker dijoaz gauzak» esan nuen nere baitan; baiña gure Aita Frantzisko Sanduaren egiazko poztasunaz eta Inazio Sanduaren egiazko poztasunaz eta Inazio Sanduaren bigarren apaltasun-maillaz oroitu nintzan eta etsia artu nuen. «Atozte nerekin, esan nien gure gizonai; goazen lapur-buruengana, ea zer agintzen didaten neronei».

        Lingtximiao-ko zelaian bildu ziran komunista guziak. Kao kang zaldun-koronelari mintzatzen natzaio; gorrien izlaria dan orrek beste gauzen artean auxe esan zidan: «Gu diru ta fusil ta tirogai ta sendagai ta beste zer askoren bearretan gaude eta zuk lagundu bear diguzu. Orain beiñipein eztugu zure odola nai, bear ditugun gauzak eskatzen dizkizugu. Txina-ko Gobernua zure alde duzu, arako Sanxelipu lenago erre zan aldi artan bezela. Guk zuri zer-edo-zer ken badezazugu, Gobernuak ordainduko dizu beste errietako Gobernuekin asarre-biderik ez izateko. Eztugu zure dirua nai, Txinago Gobernuaren dirua nai dugu, arena baiño lenago gurea da ta. Arek zuzen-kontra diruketa gaitzak kentzen dizkie erritarrai eta diru ori ezta berea, gurea baizik. Oraingoz eztugu ordea indarrik aski Gobernuari berea eztan diru ori emanarazteko. Baiña zu gure menpean zaude eta lokabe gelditzeko eskatzen dizuguna eskura ezpadezaguzu, ementxe egongo zera beti, zere etxera gabe».

        Orrela mintzatu zan Kao kang txapel-andia eta beste lapur-buruek, Wan tai txi eta Liutzeta ta gaiñerakoak berritsu aren erausia sendortu ta ontzat eman egin zuten. Agintariak bere aldetik, bere eskupekoaren itzai indar emanez, itz auek erantsi zituen: «Sanxelipu-ko jendeak esan ta dakigu zer gertatzen dan bertan kanpotarrek zakarkerien bat egiten duten guzietan: Gobernua beti elizaren alde ateratzen da. Erriko polizia zuen eskuetan daukazue eta orren arma ta tirogai eta zaldiak bear ditugu».

        Nik lasai lasai eta bat ere estutu gabe onela erantzun nien: «Oker zaudete esan duzuen guzi ortan; guri ez Txinako Gobernuak ez gure sorterrietako Gobernuak eztigute dirurik ematen; geren diruz eta zenbait ongi-egilek emandako limosnaz ari gera. Txinako Gobernuak gure biziak eta gure eskubideak zaintzen dizkigu, edozein aldetako Gobernuak beren lurretan bizi diran arrotzai zaintzen dizkieten bezela. Eta ainbesteko kalteak ikusi baditugu ere, eztugu oraiño Txinako agintariengandik txanpon bakar bat ere jaso. Guk eztugu armarik ez tirogairik; Sanxelipu-ko polizia ezta gurea, Gobernuarena baizik. Polizia orrek zaintzen gaitu, bere eginbidea danez; baiña armarik eztigu ematen. Sendagai askorik ere eztugu geren etxetan». —«Sendagairik eztuzuela? Erosi bada!» —«Non ordea?»— «Shangai-en saltzen ezpadira, Europan eta Ameriketan». Ai ene! luzatuz dijoa nere atxilo-aldia!

        Itz oiek beroiek esan zizkidaten lengo aldi batean ere. Geroztik, sendagaiak Europatik edo Amerikatik etorri arte, ez nuen lokabe gelditzeko usterik. Komunista izugarri guzi aien aurrean auxe esan nien nere berrerostera etorritako gizon prestuai: «Nere arazo au eztezakete gizonek zuzendu eta Jainkoaren eskuetan utz dezagun. Nere atxilotze au ezta nombait gizonen gauza, Jainkoarena baizik; ez naiz noski bear bezain ona izan eta Jainkoak ola isundu (kastigatu) nau. Bedeinka Bera! Zuek ez larritu, zoazte atzera Sanxelipu-ra eta Aita misiolariari oso ongi nagoela esaiozue; nere kristauei berriz esaiezue, Goiko Jauna (Tien Tzu) biotzez maitatzeko eta zintzon ibiltzeko».

        Gizon prestu aiek beren txamarra larruzkoak erantzi ta nere eskaiñi zizkidaten. Nik, nolako bearretan nengoen ere, ez nizkien artu. Agur esan nien mandatari aiei; gero zuaitz-adar bat artu nuen zubi gabeko ibai aiek erosoago igarotzeko eta jo genuen errekan beera basoen eguzki-alderontz.