35. Gudukaldi gaitza!

(1932, azaroaren 15)

        Etxe bateko senideak bagiña bezela izketan ari naiz lapurrekin eta auek nere omenez musikajoaldi bat eratu zuten. Bat-batean, joan-etorri andia nabaritzen dut soldadu-taldean; baiña joan-etorri zuzena, naspilgabea. Ibaiaren beste aldetik datozen bala batzuek sumatzen ditugu. Jaiki eta mendian gora laster egiteko agintzen dit Aranondok. «Zer da ori?» galdegiten diot. —«Iri etzaik axolik» erantzuten dit. Eta nik lasterrari ematen diot, besten oazalak soiñean ditudala; lasterrari ematen diote beste atxiloek eta bai komunista geienek ere.

        Tiroak lenbizian bakan ziran, orain usuago dira. Itzaldera (eguzki-sartze aldera) begiratu nai dut, baiña Aranondok galarazten dit. Bala batzuek txistuka lurperatzen dira. «Gu orren errukigabe il nai gaituzten oiek nor dira?» galdegiten diot. —«Ago ixilik eta abil laster» diost Aranondok eta bere beso sendoaz aurerontz bultzatzen nau. Alde batera ta bestera txistuka dabiltzan balai iges egiteko lagun asko lurrera etzaten dira nere eskuin ta ezker aldean.

        «Ezin dut geiago!» esaten dut zartadan eta soiñean ditudan oazalak lurrera bota ta nere zaintzale Aranondori aurpegi-emanik eun-ta-berealdikoak esaten dizkiot. Orrela asarre itxuran arekin izketan ari naizen bitartean, ederki oartzen naiz zer gertatzen da. Soldadu-multzu bat dator Sanxelipu aldetik eta oiek ari zaizkigu tiroka atertugabe. Nik badiot nere kolkorako: «Auxe da nere eguna, edo lokabe izateko edo lurretik ondatzeko eguna». Eta bietara berdin etsirik nengoen, edo berriro lokabe izateko edo beste mundura joateko.

        Biozdun agertu ziran orduantxe gorrien atzekariak; gora ta aupa ta poz-oiuka oldarrtu ziran soldaduen kontra, ez Tung-ho ibaiaren otzaz ez soldaduen balaz beldur izan gabe. Aiek mutil azkarrak! Kristobal sanduaz kontatzen dana gogoratu zitzaidan aiek ikustean. Eta orduan arropuztu nintzan gorrien algun izateaz; edozeiñek atsegin baitu jende bizkorren artean egotea.

        Balazko euri baten erdian iritxi giñan mendi-errpiñera. Gain artatik atzera begiratu nuen zuri ta gorrien arteko guduak nolakoak ziran ikusteko; baiña nere zaintzaleak galarazi zidan eta ezpata erakutsiz aurren aurreneko lerroetan jarri ninduen. Goiz osoan eta bai arratsalde geienean ere tiroka jardun zuten oraindik; eztakit ordea nor gelditu zan garailari. Gorriek ziotenez, berak garaitu zuten; ala ere etzuten berotasun andirik erakusten.

        Gero, egun oso artan, azaroaren 15 egun gogoangarri artan elkar begiratu ta zirikatu besterik etzuten egin bi soldadu-talde aiek. Olaxe begiratu ta zirikatu zuten elkar israeldarrek eta filistearrek Goliat eta Daviden garaian.

        Burrukan ari ziran bitartean, oso gaizki erabili ninduten gorriek, gertatzen zana nere gain ematen zuten ta. Asarrerik onela zioten: «Ire bi lagun aiek bidali zizkigutek soldadu arrotz auek. Azpisugeak! Ik ordainduko duk aien gaizki-egiña!» Aientzat Gobernuaren soldaduak eztira txinatarrak, arrotzak baizik. Nere zaintzale Aranondo, goizean ain maitetsu agertu bazitzaidan ere, iluntzerako asarre gorrian zegoen nere aurka. Nik, egia esan, ez nuen obenik; nere lagun misiolariak egin zutenaz ez nuen nik erantzun bear; aiek beren buruen jabe ziran ta beren buruz ari ziran, ez nik agindu nielako.