GAIZKIAK

        Geroago eta beti ahulago, beldurtiago, ez-deusago agertzen da gure gobernamendua, beren aitzindarien kontra altxatuak ziren, ba eta oraino egunetik biharrera berriz ere altxatzekotan diren errienteri buruz.

        Ja erran duguna, eta egia, mundu huntan diren eta ditazken burraso kalipurik gabekoenak iduri.

        Frantzia guziaren eta bazterretarik hunat so dauden auzo erresumen irriegingarri.

        Hastapenean behin harrituak, ez jakin zer egin ala ez egin, ez norat itzul. Alegia ez ohartuarena egiterat entseaturik zonbeit astez, trufatu nahi zitzazkotela ikusirik azkenean, hasi ziren zerbeit norapeit egitekotan bezala, larderia izpika baten erakusten.

        Gogoa eman zezatela errient horiek, beren onetan; beren zedarrietan ez bazauzken, etzakitela, zeri zauden; aiher zela Gobernamendua gerla bilatzalen gaztigatzeko; hoben arau, tokiz alda, paga ken edo ttipi; azken beltzean, erreboka. Cuidado, amigos!.

        Errientek ihardets: mehatxu hoien eta handiagokoen bardin direla beldur, nola jazko haizearen: sendikaturik oro elgarrekin jar, ala nahi dutena egin, orai eta gero, axolarik eztutela ministro eta izpektor guzien beltzuriez, sudur-hixtuez, larderia darioten paper osto xarrez.

* * *

        Nausi edo mutil, norbeitek behar baitzuen uko egin —etsenplu ona eman nahiz, dudarik gabe—, ministroek uko. Lehenbailehen, eztiarazteko, hitzeman diote orori pagaren emendatzea: emendio horrentzat bereziko dituztela urtean berrogoi miliun.

        Bertze orduz herrietako apezen pagarentzat aski zituzten 40 miliun. Orai errienten emendatzeko, ja dutenaren gainera gehiagoren emaiteko deramate diru soma hori.

        Bertze orduz apez batek bere burua, zuzenez ere, den gutiena agertzen zueneko, berehala paga guzia kentzen zioten. Jaun errienteri, —a contrario— emenda. Zertako? —Zeren ez baitziren apezen beldur, hauien bezala.

        Ikaran daude, hauien beldurrez. Beren falta dute; peka hor. Zertako dituzte gastatu, purifikatu, erranez: jaun errientek dutela beren eskuko Frantzia, bozen medioz, eta are gehiago eskolaren.

        Gertatu behar zena da hor gertatzen; eta orainokoak deus. Gero, gero ikusiko hautaz bertzerik.

        Alabainan zerk nahuzue izi ditzan errientak? Horra non diren, erreboltatzeko keinua egin dutelakotz, berehala saristatuak.

        Apezak izan balire, kenduko zioten paga, Elizaren ontasun lehen ebatsien ordain, zorraren intres kondu bezala emaiten zutena. Oro ken; berriz ebats.

        Geroztik hunat hirugarren aldikotz egundainokoetan berriz, ebatsiak, bertzalde.

        Eta oro jende xehearen bizkarrera doazila azkenean. Apezen paga orai, nahi eta ez, bertze zergen gainera, jasan behar, edo erlisionerik gabe bizi eta hil.

        Jo aitzina, beti aitzina. Huna berrogoi miliun gehiago pagatzeko, zeren gobernamendua errienten beldurrez dagon ikaran.

        Erranen dautzuetee: den baino handiago egiten dugula hor den makurra; ez direla jaun errient guziak batzu bezen diru gose; ez eta ere nahaskeria gose; maltso, ezti, zuhur, prestu gehiago badirela, bertzelako zalapartari hoitarik baino; sendika, oro hautsi nahizko hoitan sei mila baizik ez zela sarturik; amicales direlako lagungoetan gehiago, bainan ez oro; bakezko gizon anitz badela errientetan oraino.

        Beharrik! bainan urtetik urtera, gero-ta gutiago. Gaizki altxatzen baititu gobernamenduak, erlisione izpirik gabe; sinestearen etsai, berak makur eskoletan; urguluz hanturik eta nehork ezin asezko heinera berak ezartzen gutiziaz, anbizionez, jaun baino jaunago beharrezko errabiaz beterik. —Ondorioak? —Horra non dituzten.

        Errienten sendika gehientsuak barreiatu zirela, gobernamenduari obeditzeko. Behinik behin, ez oro. Eta barreiatu edo barreiatzekotan zirenetarik ere, ja badire berriz biltzen hasiak, ikusiz gobernamenduaren ahulezia.

        Ahulezia, hanbatenaz bitxiagoa, ahalge-garriagoa, zonbatenaz ere gutiago baitziren holetan oraino bihurrian jarriak.

        Guti zirela, diote berek, ministroek; ez dela hor geroari buruz, izitzekorik. Eta futxo guti heien aitzinean dute uko egin. Zer behar ginuen ikusi gehiago izan balire? Ja belauniko ministroak hoin gutiren oinetan; izialdurak odola osoki gatz-araziko zioten gehiago izan balire.

        Eta sekulan hartaratzen bagira, noren gainean konda, erreboltatuen larderiatzeko, beren ozkan ezartzeko?

        Barkatu. Zer derasagu? Alegia ez jakin Gobernamenduak zer duen eginik aste huntan berean! —Eta zer! —Oh! Gaizkiak igorri errienteri, jaun inzpektorren medioz. Gaizkiak des réprimandes.

        Erran, ez dabiltzala xuxen.

        Gure gizonak hasten direnean errienten larderiatzen, nork atxik?

        Zure mutilaz ez zira satifos. Badakizu zer egin, bereziki jasan-gaitz, oro manatu nahi lituzkena balinbada, edo nehork ezin asea? Emenda zozu, dobla soldata, eta gero gaizkiak erran. Ondoko urtean ez baitzaitu zure etxetik kanpo ezartzen, gizon urusa, zu.