«MESSIEURS LES MENDICANTS SE PROMENENT»

        Behin bazen neskato gazte bat ezkondu nahia; ez ahal baitzen bakarra! Bazuen gizon-geia ere; bainan ezkondu gabe, nahi zuen ikusi, ea gizonak, ezkondu-eta, eginen ziozkanez harek nahi zituenak, ala buru gogorrekoa ote zen?

        Galdatu zion beraz emazte geiak gizon-geiari, harekin ezkontzekotz, egin zezola lehenik atsegin bat. —Baietz, gogotik, harek egin zezakeena balinbazen. —«Zer nahi duzu egin dezazudan? —Beharko zira ibili zenbeit egunez eske. —Ni eske? —Ba, zu eske; edo ez gira ezkonduko».

        Erran behar da biak bi etxe onetako seme alabak zirela. Bitxi iduritu zitzaion eske ibiltze hori mutikoari. Ba, bainan zer egin? Ezkondu nahi futxo hura ere, eta emazte-geiak buruan zuena ez araiz zangoan izaki... Hor hitz-eman zion mutikoak; joanen zela beraz eske zenbeit egunez.

        Hitz-eman eta hitz atxiki; alta ez errexki, hastean; ahalgez urtua zabilan, alpotxak bizkarrean etxez-etxe. Bizkitartean, ahalgea behin zangopean ezarriz geroz, aisexago zoan. Holatxet ibili bizpahiru aste.

        Emazte-geia kexu, senar-geia ez ageriz. Bilatzen du eta bilarazten zazpi herritan inguru. Azkenekotz hatzemaiten du harat joana, urrun, zakua beterik, tripa bero eta sakela gori.

        Hatzeman ba, baina nehondik neholere ezin bildu zuen ezkontzerat. Gizon gazteari laketu zitzaion eske ibiltzea. Nahiago zuen ezkondu baino eske ibili.

        Izaitez bizipide ona izan behar da eske ibiltzea; ezen orori laketzen zeie. Behin hartuz geroz bizipide hori, nehork, ez du behinere utzi, ene jakinean; zurean ere ez eiki?

        Jende guzia, egungo egunean, errenkura da: bizipideak oro galtzen ari direla; ez dela gehiago nehon deus irabazpiderik, bertzeak bertze, konkurrentzia madarikatu horrek xahutzen dituela oro. Joan eske; ba, ez dire jaun eta andre eskelariak konkurrentziaren beldur; ez deie araiz heier konkurrentziak bidegabe handirik egiten Ezen badabiltza gostuan, batzu bertzeen ondotik, lerro-lerro; eta batzutan bardin elgarrekin multzoka. Batere ez dute elgar poxolu; emailearentzat da poxolua. Berritan erraiten ginuen etxe-aintzin, bide-bazter, xoko guziak oro eskelariz beteak zirela. Huna non abiatuak zauzkun orai burdin-bidez. Ba, ba, burdin-bidez eske. «Messieurs les mendiants se promèment en chemin de fer, s'il vous plaît».

        Aspaldiskoan ohartua nintzan bazirela nere herrian bat edo bi eskelari zahar, holaxet herri batetik bertzera burdin bidez ibilki. Gogoan guti edo aski erabili ere dut nere baitan: zer? Eske burdin-bidez! Ez baitute nahiago holakoak eta halakoak astoño bat hartu, eta haren gainean ibili, oinez ez badabilzke!

        Horrengatik, ixil nindagoen, eta ez nuen egun hemenxet hau aipatuko, baldin ez balaut adiskide batek urrundik igorri; beha dagola, noiz mintzatuko giren Eskualdunean, burdin bidez promenan dabiltzan eskelariez. Non nahi noiz nahi omen dira eskelariak burdin bidez ibilki. Dio ene adiskidea; ikusi dituela berak bere begiez, behin baino gehiagotan, eskelariak burdin bidean; bai eta bertzetarik ere ba entzun. Galda dezodala, ez badut sinesten, Ximuni eta bertze askori; orok ber gauza erranen dautadela: «Nos mendiants se promèment en chemin de fer».

        Ederra dugu hau, eta holetan egia; eta ez bakarrik toki batetakoa! Oraino bederen eskelari eriak badabiltza holaxet... eri edo xahartuak, ezinduak; beren zangoek eta eskasek herri batetik bertzera ez deramazkitzatenak? Hala nola baita ene ezagun eskelari bat, egiazki beharrez dabilana eske. Ez naiz hemen harentzat mintzo ez eta haren idurikoentzat... nahiz bizkitartean balitaken ja hor hitzño baten leku; bainan emagun ezinbertzez dabiltzala hek.

        Zer erran bertze batzuez? Oinez ibiltzeko zu eta ni bezen on litazkelarik hor harat-hunat, burdin-bidez dabiltzan eskelari hoitaz, amigo, zer erran?

        Oh! gaizki dabiltzala; bizitzeko estakuruan sosa bil, eta gero hor gaindi hamar, hogoi soseko bat xahu, promenatzeko, edo alferkeriaz, zangoak higa beldurrez. Bada izari bat orotan. Bakotxak har dezala berea: bainan badakit nik norbeit, holako eskelari, oinez doazken hoitarik bat behin ikusten badu burdin-bidez doala, arditik gehiago emanen ez diona. Hanbat gaixtoago.

Eskualduna, 1892-10-07