AHAL GUZIA

        Ez du aspaldi, Itsasu Elizaldean, ala, ez nakike xuxen, herri bereko bertze ostatu batean, gizon batzu solasean zagozila. Mintzo ziren egungo eguneko makur izigarriez; oro hitz bereko ere ziren, erran gabe doana: gaizki goazila biziki; ez dela hola irauterik. Eskuin edo ezker goiti edo beheti, norapeit lehen bai lehen ez badu leher egiten hunek, gureak egin duela. Zer egin ordean?

        —«Jo muturrean alimale hoik, bota lurrerat pilaz gora, debruak deramatzala, dio batek —Bertzeak: «Bainan, gizona, guk zer egin dezakegu? —Zer eta zer? Ahal guzia bederen, karako! —Gure ahala, zer da? —Zer den? Anitz, nahi baginu. —Bainan, gizona, orai artean ere gaizki balinbadoa Frantzia, ez doa guk gure aldetik ahalaren egite eskasez. —Ez ote? Barkazue beraz, eta zinez nahi dautazue niri erran; gure ahal guzia egin dugula guk beti orai arte? hauk ateraldia!...

        »Emazue hunat otoi trago bat edatera. Behar dautzuet erran, mahain huntarik xutitu gabe, gogoan dudana.

        »Bakotxak bere berri daki; nik neure. Ala nahuzue aitor dezazuetadan egia? Egundaino ez niz orroit, nere ahal guziak eginik, aldi bat baizik, nere bizian.

        »Ah! orduan ba hatik, erran dezaket ahal guzia egin nuela. Bizkarra!!

        »Lau guarda ondotik, harmekin, lasterka; ni nere balota bizkarrean, izerdi zurrutan, hats bahi hurran, bidez bide, mendiz mendi; harroka arte, iratzepe, sasi; hemen jauzi, hanxet gibelaldea larrutuz herrestan, leize baten hegiko laparrei eskuz lot, eta berma. Gibelerat so egiteko arterik ere ez. Zer tokia, eta zer orena!

        »Han dut, han, nik orduan egin, alafede baietz, ene ahal guzia. Bertze nihoiz ez. Karanba! Gogoak emaiten dautan bezala erraiten dautzuet garbiki: nik orduan hantxet, nere beharrez, egin nuen indarraren erdia, ba eta laurdena ere, orok egin baginu aldi bat, gobernamendu tzar huni bizkar hezurraren hausteko, ez ginintazke giren heinean. Hara besoa ezetz.

        »Eta oraino ere, "zer egin? zer nahuzue guk egitea?" eta holako ele ahul, ele alfer erraile guziek, egin bagineza, zinez, gure ahala, ahal guzia, itzulipurdi bat ederra egin lezake hunek. Eta fite».

* * *

        Zer diozue gure gizonaren ateraldiaz? Kaskoz mintzatzeko, ez da behar baitezpada izan eskola handikoa. Munduko liburu guziak baino gehiago ari da burua.

* * *

        Erradazue: ez dea egia orok ikusten dugula, zoin gaizki goazin Frantzian, gero-ta gaizkiago? Maiz eta ardura mintzo gira egunean eguneko makurrez. Bainan gero zer egiten dugu? Deus ez. Zer uzten egitekorik, egin beharrik eta egiten ahal ginukenik? Asko.

        Behinik behin, hor maiatzaren 6an, heldu zauzkun boz hoitan behar dugu elgar lagundu. Guhauren onetan baizik ez balitz ere, orroitu behar dugu bertzeez; huntan orotako ona ororentzat denaz geroz, bat bederarentzat ere baita.

        Eta bertzalde, guhauren burua behar baginu ere behartu bertzeengatik, gure eginbidea da legeak boz egunetan elgarri guruz emaiten daukun indarra, elgarren onetan balia dezagun, eta ez bakarrik bakotxak beretzat. Orok ororentzat.

        Hura litake eder eta zuzen. Zer diot: litakela? Da! Bozak hortako ez balinbadire, deusetako ez dire, nahasbide eta makurbide baizik.

        Elgarren laguntzeko, zer dugun egitekorik, ageri dena da, eta ja behin baino gehiagotan hemen berean aipatu duguna. Dugun halere berriz erran, ahantzia duketenentzat.

        Laguntzea da laguntza emaitea. Hemen berekotz mintzo bagine, lehen laguntza litake bakotxak bere boza zuzenari emaitea; gero ahalak oro egitea bertzei ere, gure helmeneko ahal guziei beren boza gurekin batean oneko aldea daukanari eman-araztea.

        Zonbat ez da lagundu beharrik, etsenpluz, elez, diruz; batzu eztiki bertzeak azkarki; beren baitarik lerrakor baitire makurreko alderat, edo balantzan baitaude, orotarat prest, eta hamarretarik bederatzietan azkarrenarenganat... uzten badire?

        Hemen ez dakigu, zer laguntzaren behartuko giren; ez baitakigu oraino xuxen, nor, non, noren kontra den agertuko boz galdez.

        Badukegu deputatu-gei on bat, kontrariorik gabe: M Guichenne. Balu kontariorik, ez dugu nehork erraite beharrik zoin eskualde lagun gure ahal guziaz.

        Bertze biak, Legrand eta Pradet, ez dire segur nehon ez direnak.

        Ahal den gizona dukegu egiazki, hobeagorik agertzen ez bada, Jaun Pradeti, Clemenceau delako alimale beltz hura bezalako ministro bati vote de confiance eman dion bezala, emaiteko. Jaun hori kexu omen ginuen iragan egunetan, egia hori hemen ikusirik. Gu ixil-arazi nahiz erabili dituen itzulikak utzirik, hobeki eginen zuen erraitea goraki: ez zela egia. Edo zerbeit garbitasun norapeit.

        Ala ez ote da zuzen, boz-emaileak jakitea boz egun hautan bederen xuxen nor norat dagon?

        Hemengoez berriagorik badugunez jakin arte, erran dezakegu bertzez orroitzea ontsa egin ginezakela; ontsa baino hobeki.

        Arren bertzei buruz, ez dezoketegu bertze laguntzarik eskain, dirua baizik. Behar baita diru anitz, gau eta egun, bertze lanak oro utzirik, zalapartaka boz biltzen dabiltzanen laguntzeko.

        Hortakotz dire Frantzia guzian ibilki Action Libérale Populaire delako zozietate onaren izenean diruzko laguntza eske... nor? Oh! nor nahi, borondate ona duten ber, zahar ala gazte, gizon ala emazte, jaun eta andere, ala den apalena bardin. Toki arau, ahal dena.

        Ez erran otoi: «Zertako holakoa? Bertze norbeit hobe zitaken».

        Nahi zira zu... bertze hura? —Ez. —Utz beraz nor ere baita, eta hura. Eta egon ixilik.

        Ez bakarrik ixil egon, bainan, eman bihotz onez, galdatzaleak dabiltzan tokietan. Ez denetan, bila nori hel dezakezun. Guri bardin, behar den lekurat helduko baitugu.

        Zenbat eman? —Ahal guzia.

Eskualdun Ona, 1906-04-13