Noizteinka
Itxaro Borda

Maiatz, Uhargi 49, 2007ko urria

 

KREUZBERG SONATE

Für Siggi, Gabi und Malou Berlin

 

 

I.

 

Berlineko karrikek Europaren

Zauri zahar eta berrien

Orbaina dakarte:

        Hotzez dildilka nabil,

Errausten

Eta bahitzen nauen

Denboran barna.

        Guztiak suntsitua

Dirudien arren

Joan naiteke ni ere,

Norekin bada? tea baten edatera

        Karl Marx Alleetan

Oraindik zabilik den

Café Moskau-ra.

        Berotuko naiz,

Siberiar airea

Hezurretan

        Barreatzen

        Zaidala.

 

 

 

II.

 

 

Iragan hotzaren deklinabidea

Ikasten dut urrats bakoitzean:

        Nola ibili elurretan

Erori gabe eta espaloietako

Izotz mihi lerrakorretan

        Oreka zainduz?

                Alabaina, ez dakit.

Kaiser Wilhelm Gedächtnis elizaren

        Azpian begiak hersten ditut:

                        Hondamendi

Itxuratzen dut hiria,

Haur bat gose eta negarrez,

        Emazte bat esperantzetan,

                Sirena hotsa,

Soldado baten hilotza

        Usteltzen eta Stunde Null.

        Aingerua agertzen da

Bat-batean

Deboilari azkena

                Emateko.

 

 

 

III.

 

Iparra erraz galtzen da Berlinen.

Stadtplan bat darama eskuan.

Norabidea urratzen

        Saiatzen da:

        Murru ohiaren lurreko

Aztarnak segituz

Ekialdea

        Eta sartaldea

                Non dauden

        Susma dezake.

Brandenburger Tor dakusa

                Eta ich bin hier

Marmaratzen du,

John Cagen poema bertikala

                Balizko Hegoarekin

        Gurutzatuz.

 

 

 

IV.

 

        Aingeruen ordua da:

                Cassiel eta Homer

        Hurbiltzen somatu ditut

        Eta gustatzen zait

Geldotzen nauen hotzaren

                        Iltzea.

Sony Center modernoaren

Magalean

        Homer itsua

Ich kann den Potsdamer Platz

        Nicht finden murduka dabil

                Eta Cassiel mutu.

Ingurua eleustasun zuri-beltz

        Brodatzen du elurrak:

                Aingeruen ordu da.

 

 

 

V.

 

 

        Pianoa biolinarekin ezkontzen den bezala

Egon da bidaiaria Berlinen,

        Ukitua, harritua, helburu finkorik gabe

                Maitemindua.

Ez du behin ere gauza triste bati pentsatu,

        Alta argi da bere bizitza

                Hotzean ikertzen baldin bada

Etsitzeko arrazoirik ez dela eskas,

        Baina derabilan hizkuntza berrian,

                        Holperdeutsch oraino,

Ez du zorigaitzaren errateko

Aditzik ezagutzen:

                Laket zaio arrotz izatea,

Haizeen aurka tematzea, gehen und denken,

Amets egitea, bozkario iheskorren idaztea,

                        Adiskideetaz oroitzea,

Unter den Linden-eko ezki lerroak

        Lore eta usain asmatzea,

                Balzac kafetegian

Kreutzer sonata bihikatzen behatzea usw.

 

 

 

VI.

 

        Goiz zoharrak mirestearen bortxaz

Caspar David Friedrichen paisaiak

Memorian dauzkat, hegats:

                Beleekiko Arbolaren biluziak

Bihotza mineraldu zidan aspaldi

        Louvresen.

        Egun, CDFen ingumak eroan nau.

Hiruzpalau erakustokitan

        Margo gehienak ikusi ditut:

                Haritzak neguan,

Mendiak lainopean, arrastiriko portuak,

Ilargi beteko gauak eta Charlottenburgen

        Frailea itsas ertzean allein,

                Ederrena diot,

                Bakartasunaren zama

Opari bihurtzen duelako,

Hainbat non Berlineko zuhaitzak

                Caspar David Friedrichen

Oihaletakoak bezain duin dauden,

        Ikara, umil.

 

 

 

VII.

 

        Jaitsi zara atzo

Heinrich Heinestraße metroan.

                Izen bereko plazan

        Poetaren marmolezko tailua

Ez duzu kausitu:

        Verlass Berlin...

                Hondartza lodirik

Ez da zerusabai apalegiarekiko

Eguerdian: komm...

        Nach dem Sonnenlande

        Dio olerkariak,

                Ekaitz garratzak

Iragarriz: partitu beharko du.

Heinen moldean

        Zuk ere izkiriatzen duzu:

Sie sind die schönste

        Aller Frauen,

        Und hier bin ich glücklich,

Wie Heine in Paris

        Darraizu. Ekia begiko,

Hatsa kanta dabilkizu:

                Verlass Berlin nicht.

                Omenaldi.

 

 

 

VIII.

 

        Berlineko garraio publikoenganako

Samurtasun berezia nabaritzen du

Eta jadanik linea batzuen geltokiak

        Buruz herroka ditzake:

                        Alexanderplatz,

Jannowitzbrücke, Heinrich Heinestraße,

Moritzplatz, Kottbusser Tor, Schönleinstraße,

Edo Weinmeisterstraße, Rosenthaler Platz,

                        Bernauerstraße.

        Edo oraino Hackescher Markt,

Friedrichstraße, Berlin Hauptbahnhof, Bellevue,

        Tiergarten, Zoologischer Garten,

                Savigny Platz, Charlottenburg,

                        Westkreuz, Grunnewald,

        Wannsee eta Potsdam.

Edo azkenik 100 zenbakiko autobusaren

Nächsten Stationen: Leipzigerstraße, Wilhelmstraße,

                        Unter den Linden,

Staatsoper, Lustgarten, Marien Kirche,

                        Eta berriro

                        Alexanderplatz:

        Austeigen bitte!

        Einsteigen bitte!

        Zurückbleiben bitte!

 

 

 

IX.

 

Berlin gaineko zerua grisa da

        Eta lurra zuria,

                        Elurrez.

                Eskua luzatzen didazu:

Zulo beltzaren hegian nenbilen

Eta salbatu nauzu.

                Zurbail daukat gogoa,

        Garbi, sortu berriarenaren

        Antzekoa,

                Eta maite dut.

        Spree zilarrak irensten nau:

Ortzaiz uhargian ilargiaren

Distira ikusten dut,

        Txori saldoek arratsaldea

Laudatzen dutela.

        Bat-batean Friedrichstrassen,

Tränenpalasten atarriko karroinean

        Huts perfektoa naiz,

                Elkar behar gorriaren

Bandera, eta ez dut sakontasun

Orlegirik amesten:

        Maceo Parker ari da gaur.

                Eskua luzatzen didazu:

Berlin gaineko zerua grisa da

        Eta maite dut.

 

 

 

X.

 

                Hannah Arendt Straße ertzeko

Holokaustaren memorialeko harri beltzak

Elur egunetan lehergarri bihurtzen zaizkio

        Soakoa antsiak hantuz

                Bertaratzen den oinezkoari,

                Eta Sachsenhausenetik

Jalgitzen denean, oraindik bizirik delako

        Sentimentuaz harritzen da:

                Barraken artetik

        Jezartzen den eguzki ahulak

Mintzamena ukatzen du eta denbora

        Behin betiko bezala kikiltzen doa.

        Argi-aurka bermatu arbola

Hosto gabeari begira dio:

        Friede, Freundschaft, Freiheit.

        Karrika ezkinetan

Altzairuzko espektroek zutik diraute

Eta Wilhelmstraßeko

        Terrorearen Topografia aletzean

        Horrelakorik nehoiz ez gehiago

                Gure ardura da

                        Murmuratzen du

Schönhauser Alleeko judutar

Hilerri zaharreko hobien erdian

        Bakea aurkitzeraino.

 

 

 

XI.

 

        Boterearen labirintoa den

Reichstag barnetik bisitaturik,

        Siggirekin

                Oinez itzuli ginen

Paul-Lincke Uferaino:

Gaua zen, isiltasuna ozen

        Eta elurra ari zuen.

        Urratsaren krixkraxa

Baino ez genuen hautematen.

Entzun genezakeen menturaz

        Berlineko portu ohiaren

                                Hegietan

                Luma bat bezala

        Airatzen,

Brandenburger konzerto baten

                Irustasun barrokoa:

                Erreka txikiek

Zulatzen zuten

        Adiskidantzaren ohantzea.

 

 

 

XII.

 

Jendeak hiru denbora mota bizitzen ditu:

Lehena erreala da,

        Ardura ezintasunaren ikur.

Ekialdeko geltoki baten kaiertzean

Bi emazteek elkarri eman

Musu laburra oinarri,

Bigarrenak, desira eta bilakuntza

Akuilatzen du.

                Prenzlauer Bergen behera

Kastanienallee-ko squataren sarrerako

        Ortzadarra argi-iturri,

                Elurrean kasik lasterka,

        Volksbühne antzokia helburu,

Besteen erranaz axola gabe,

Bere ametsen arabera zizelkatu

                Egunerokotasuna daramala

Norbera sinesten hasten den unetik

        Garatzen da hirugarrena:

                Zorionaren giltza.

 

 

 

XIII.

 

Berlineko horma puskak jagoitik

        Leku frankotan jezartzen dira,

Bernauer karrikatik

                East Side Galerieraino:

        Ibiltaria dabil beti

                Murru alde eta aurka.

        Ihesean hildakoen oroimenezko

Gurutze zuriak are zuriago dira

                Elurretan

Eta espaloietako

        Berliner Mauer 1961-1989

                Plakek bidea azpatzen dute.

                        Friedrichstrasseko

Check Point Charly gunean gaur

Errumaniar jatorrizko txosna jabeek

        Ostberlin ohiko girgilak

        Saltzen dituzte:

Leninen potreta eta DDReko bandera,

Biak, hamar euro!

        Urrunago, Treptow eskualdean

                Berlin libratu zuten

Sobietar soldadoei altxatu eremu

Erraldoirako ibai ertzean

        Zain-dorre bat bermatzen da

                        Hits bezain bihits,

Zeru banatuaren hondar mugako

        Bihotz erdibitu baten

                Dolorea bailitzan.

 

 

 

XIV.

 

Zoologischer Gartenen gelditu naiz

        Eta bilatu dut zure gorputz

Kolpatua urera bota zuten

        Landwerkanalaren gaineko

                Zubi madarikatua:

Ich bin jetzt ganz allein

Pentsatu dut neurekiko

        Eta luzaz egon naiz

                Lichtenstein Brücken peko

        Ibai azal hormatuari begira.

Isiltasunetik iradoki ahotsez

Entschuldigung entzun dut

                Ich bin Rosa,

        Vergiß mich nicht, ich war

                Ich bin, ich werde sein.

                        Ohartu naiz orduan

Eguzkiak Tiergarten gozatzen zuela,

Herdoilaren erreinuan idortu

Odol ttanta ahantzi bati

        Mintzatu nintzaiola.

Zoologischer Gartenen geldituko naiz

Als ich werde weiter ganz allein sein

                Arrosa ahurrean,

Gorriak zuria inarros dezakeelako

        Mendeen oldar orroak

                        Zuzentasunera

Desbideratuz: Vergiß mich nicht

                Geliebte Rosa.

 

 

 

XV.

 

        Kreuzbergeko balkoi bakoitza

Antena parabolikoz hornitzen da,

                Hiria, erdiko itsasoaren ezponda

                        Beilegiari uztartuz.

                                Kottbusserstrasseko

        Karriketan turkiar oldeak badabiltza,

Behargin zaharrak, gazte espanteroak,

        Biloak zapiz gorde emakumeak

                Haurrak eskutik dauzkatela:

                        Wo ist Istanberlin?

                                Kreuzbergen aditzen da

        Lanez unatu jendeen polifonia xehea,

                Exilio biderkatuaren eresia epikoa,

Aingeruen ekinaren sinfonia entengabea.

                Brika gorrizko egoitzen maldan,

        Loiro bat beste bati irekitzen da,

Bizikletak metatzen doaz,

Lan eta bizi egiten da hemen

                Leku berdinean:

                        Ist das Istanberlin?

        Punk salbaiak zakur animaleekin,

No future no fun, eskale mehakoilak,

Trafikanteak eta zapata arros aztaldunekiko

                Haien maitaleak biltzen dira

                Metroaren zintzurra tapatuz:

Kate hots, eztul, oihu, zaunka,

                Karkara lizun eta tu.

        Istanberlinen errotzen da

                        Ene esker onezko

Kreuzberg Sonate hau.

 

 

 

XVI.

 

Bertolt Brechten etxean

                Ez da gelarik eskas.

Suak oraino berotzen du.

        Han daude leiho hegian

Idatz makina eta ondoan

Xake jokoa,

                Murruan zintzilik

Ibiltzeko makila eta txapela.

                        Ohea egina da.

Helene Weigelen bizitokia

Beherean,

        Baratzeari irekitzen da,

Sukaldea berean dagoela.

        Atera eta menturaz

Laster itzuliko direla

        Irudi du:

        Iluntzea baino lehen

O Deutschland, bleiche Mutter

Bukatu behar du Brechtek

        Eta Weigelek

Ama Kuraiaren jokoa landu.

        Gaur Palast der Republik-era

                Deituak dira,

        Der Kaukasische Kreidekreis

Antzerkiaren estrenaren karietara

        Alderdiak antolatzen duen

                        Bestara.

 

 

 

XVII.

 

        Uhartea da Berlin:

                Damiel

Siegessäularen puntako

Urrezko jainkosaren

        Altzoan dago.

Hegazti izan nahiko luke,

Fritz Langen pasaportea

        Sakelan eta Murnauen

Hil-maskara aurpegian.

Marlene Dietrichen gordagia

        Aurkitu du azkenean.

        Idatziko dio:

321 Ocean Front Santa Monica

CALIFORNIA.

        Anartean

        Malko bat isurtzen da

Marlene Dietrichen begietarik,

Kanalaren bestaldeko

                Kneipe batean

Aingeru urdinaren ezpainak

        Amoltsuki besarkatzen

        Dituenean.

Damielek orduan

Gerla guztiak pairatu dituen

        Lolaren sorbaldan

                Uzten du eskua:

        Maite du Lola.

 

 

 

XVIII.

 

        Hitzordua eman diezaiogun elkarri

Damurik gabeko etzirako

        Brandeburgeko atean:

                Pariserplatzen egonen

Natzaizu aiduru An Die Freude

Walkmanean aditzen.

        Eta gero Ohne Sorge

Potsdamera joango gara agudo,

        S-Bahnarekin.

                        Kafea manatuko dut

Starbucks batean eta apalik

Hitzegingo dugu herriaz, exilioaz,

        Ezinezko amodioaz, greba orokorraz,

Anselm Kieferen burdinezko liburutegi

                Izugarriaz, balizko bakeaz,

        Düreren grabatuaz eta berriz

                Gure sentimentu larrutuaz:

Wie lange werde ich lieben ?

Bis zum Morgengrauen...

        Zure besoartean erreko naiz

Egunaren bilduma idatziko dudanean

Eta berehala

        Aingeru bilakatuko gara:

        Hitzordua eman diezaiogun elkarri

A la porte de Brandebourg

                        Mon amour.

 

 

Noizteinka
Itxaro Borda

Maiatz, Uhargi 49, 2007ko urria