BIGARREN KRONE

        Irakurliok: Gomuta dozue beñolako Jonandon asmatiya, arako azkonarrak etxian azteko asmotan ebillana, gero Diputaziñuan bakotxagaitik iru ogerleko artzeko pizti-saritzat? Etorri zan ba Jonandon, Kronen piztiyak ikusten, ondo adi begituten eutsen areei.

        Eurekandik begirik be kendu barik egoten zan luzaruan. Bera alan ikusita esan be eieban gizon batek:

        —Esango ñeukek oixe Jonandon piztiyen belarriyetako uliek kontetan dauela.

        Baña berak deituten eutsen lez, basastuak (zebrak) ikusi ebazanian antxe gelditu zan eurei begira ta urteteko ordura arte etzan andik aldendu. Bai zorrotz begitu berak asto nabar areei!

        Eta asmati andija dan lez, areexek ikusita sortu yakon Jonandoni asmo bat, dirua atarateko. Kronek «majo» atarateban da, berak be... zegaitik ez, apurtxu bat?

        Etxera eldu zanian bere atsuak esautson:

        —Da? Ikusiozu Kronioi ala?

        —Krone bera ez; baie bere alemaniyek bai.

        —Jente asko?

        —Uf!... txarrikeri bat!... saskarie letxe!

        —Gero esaten da gaur egunien bizi be ezin leitekela ta olakuek.

        —Koplie, Mikele, dana koplie. Biyer, ba, zuen errire yuen biot.

        —Zetan?

        —Diru apur bat irebazteko asmue dot, bakixu? ta zuen nebiak dauken asto orixka bat erosi ein biutset, eta ekarri.

        —Laster saldukotzu. Abañoko feriyan saldu gure ixeban, da ezin, astuek ezeban estimaziñoik euki-ta. Zetakozu ba astuoi?

        —Biyer esangotzut, ordura arteko epeik badozu.

        —Ai Jonandon! Andrie eukozu-ba orrenbeste denporan itxoten koitadie?

        —Tire, ba tire; asto ori ipiñikot nik pinteute, Kronenien ikusi dodazan basastuak lez, ta axe ikustiarren jentiek dirue emongo dau.

        —Ene Jonandon aberats ixetera eltzen ezpazara, ezta ixengo beintzat astruziyen paltaz.

        Juan zan Jonandon bere andriaren errira ta erosi eutson koñetuari astua zortzi ogerlekuan; eta uriyan erosiriko pintura baltz pote bategaz, ekarri eban aberia etxera urrengo eguneko goizaldian, iñok ikusi barik.

        Egun osoa emon eban astua pintetan basastuak lez, ardura andiya ta bere zentzun guztiyak atan ipiñita. Mikele atsuak ikusi ebanian «Aitiaren» eginda esautson:

        —Ene gauza politagorik...! Etorriko da bai, jentie eurrez ikusten ori!

        —Oin guzur bat asmau biar dogu, Kronenekuek bost mille erlian saldu daustiela-ta.

        —Orretan biyok alkar aitu bierra dogu, bana esan ezteigun.

        —Bai ba; aziteko edo kastietako, astuekaz nastaute, ekarri dogule.

        —Baie Jonandon arrantza eiten dabenien astue dala igerrikotsie.

        —Ori laster erremediyauku, buztenetik dingiliz adrillu bat ipiñite.

        —Ta arrantzaik ez olan?

        —Txitit be eztabe ataraten astuek.

* * *

        Jonandon eta Mikelek zabaldu eben erriyen Kroneri erosita basasto bat ekarri ebela ta ikusi gura ebanak peseta bat emon biarko ebala. Erriko andikiyai, abade, alkate, juez, sekertario, mediku, duban erakutsi eutsien basastua, zabalgundia edo propagandia egitiarren. Baña axek peseta bat, ordaindu biarrak, asko asarratu eban jentia.

        —Konke, esateban, Bilbon peseta bigaitik Kronen piztiyek ikusi al ziran eta emen bat bakarrik ikustiaitik pesetie? Oixe Jonandon da atsue baño tiraneruagorik!...

        —Baie, ara yuetie asko kosta ta emen barriz peseta uts-utsa baño ez, esateban Jonandonek.

        Onantxe eztabaidaka ibillita, azkenian Jonandonek arpegi mukerraz esan eutsen:

        —Tire, tire erriel bire eratsi daigun ba. Dana ez galdutiarren eiten yuat. Erriel bi ezebe eztok. Ai nik Kroneri emon dautsodazan bost mille erlak noz batuko ete dodaz! Orrenbestegaz Jonandon azeriyak jentia ipiñi eban errial bi ardura barik ordaintzera ta asi zan eltzen, taka-taka, etxe-osteko korta-argira, ortu-aldera emoten ebanera. Asko gustetan yaken danai basastua, oso polita ereixten eutsoen. Bai zan ikusi biarra. Jonandonek eta ikusliak euren artian onakoxe alkar-izketa politak eukezan.

        —Da zu, Jonandon, zetako dauko beronek adrillu ori dingiliz buztenetik?

        —Ori da mantso egon daiten, onetariko aberiek uxuek ixeten die-ta.

        —Nundik dakarrez eurok?

        —Oneeek e... desiertuen bixi ixeten die-ta.

        —Barakaldon?

        —Ez, zerien Socuellamosen...

        —Barakaldon eztago ba desiertue?

        —Alan esateutsoe etxez ta jentez bete-beteik dauen auzo bati; baie a ezta desiertue ixenez baño, kokolo! Nori otu lekiyo Barakaldoko Desiertuen bixi leitezela basapiztiyek?

        —Nun ba?

        —Apirkako basamortuetan eundaka leguetan iñor be (personaik aitu bieda) bixi eztanetan, antxe bixi dira eurek-euretara askotariko piztiyek ugeri...

        —Ta Jonandon, Apirka ori, zein aldetara eiten da ba?

        —Ara... urrin esan ezkero zuentzako naikue da, asten bagara ba kografiyek eta enparau tirolojiye guztiyek ataraten guriek ein yok, gure buru motzok etxaukuaguz ba orretarako gertaute-ta.

        —Zuk Jonandon, basasto onegaz ta lengo azkonarraz, batzen bautzezuz katakux, katagorri, katamixer, ta katamielgak, ementxe eingozu Kronek antzeko piztidoi bat.

        —Ba... ixen leitekena dok gero, esan eban Jonandonek.

        —Azeri bat be elitzake txarto etorriko, Jonandon.

        —Berau dok au azeri naikua, esan eban beste batek.

        —Bai Krone be. Ara gixonak: a dok Krone ta Jonandon bigarren Krone.

        Jonandonek alde eginda esateban bere kolkorako: Burleixue gure bozue, erriel bi ordaindu ezkero.

        Oingo 200 lagun baño geiago eldu yakoz basastua ikustera, ta beraz, astuak eta pinturiak eta Jonandonen lanak euren burua irabazi dabe, ogei ogerlekotik gora dua ba eskuratu dauan dirua.

        Kronek asko irabazi dauala? Bai Jonandonek be! Ondo deitu eutsoen berari «bigarren Krone».