ERREGENAK

        Atzoko egunez oin urtebete, illuntzi-aldera, Mallape etxian barriketa gozuan aurkitzen ziran bertoko senar-emazte ta euren alabatxo Miren ta Sorne, ta euren semetxo Kepander.

        Jakiña, izketagaia zan gau aretan Erregiek zeintzuk emoi ekarriko ete-eutsiezan iru neba-arrebatxuei. Batak au ta bestiak ori, gauza asko aitatuten eben; gauza asko gura, baña bat baño ezin eskatu ta ezin ziran lotu gauza baten.

        Aitamak barre andijak egiten ebezan txikijen barriketa zolijekaz.

        Alako baten aitak itandu eutsen:

        Ene txikitxuok eta Erregieri zelan eskatuko dautsezue zelan idatzita itxiko dautsezue ingija, euskeraz ala erderaz?

        Neskato bijek esan eben erderaz idatziko ebela, ba Erregiek ixan ezkero euskeraz ezin legioela egin, ia euskeraz erregiek, ene!...

        Mutikuak gogor esan eban berak euskeraz ipiñiko eutsoela bere eskakixuna, bera euzkelduna zalako.

        —Aitxe, erregiak euskeraz eztakije ala?

        —Jakingo etxuek ba?...

        Bijaramonian, oin urtebete goixian leiuak zabaldu ebezanian barre algarak eta negarrak batera ixan ziran etxe aretan.

        Mutikuak, berak ingija itxi eban lekuan aurkitu eban iru txirringadun tramankulua, ganian ibiltekua ta ganera ostiko-pelota andi eder bat, eta zorrotxu bete galleta, eta azpi-azpijan ingi bat, onantxe: «Etxe onetako mutiko euzkeldunentzat; olantxe ederto, bakotxak bere elez eskatu. Agur mutiltxu, urrengo urtera arte».

        Neskatuak... ezebez! Areik ebezan negarrak!

        Aitak esan eutsen:

        —Oixe daukozue ba, erderaz ipiñi dautzezuez ingitxuak eskakixunaz, eta Erregiek aintzat artu bez.

        —Baña ori zelan? Erderaz eztakie ala?

        Ara, Erregiek erri batetik bestera igaroten diranian, euren elia aldatu egiten yake, lengua aztu ta barrija jakin bakarrik, eurek dabiltzan erriko elia bakarrik jakiten dabe. Burgos'tik datozanian españeraz bakarrik dakije; an euzkeldun mutiltxu edo neskatxu batek euzkeraz ingija ipiñiko baleutse, eleuskijoe jaramonik egingo.

        Baña eltzen dira Bizkai'ko euzkel-errira ta beriala bapatera aztuten yake españera ta euzkeraz bakarrik dakije; ta orregatik erderazko ingijak arentzan eztira ezebe... ipiñiko ezpa'lira lez, bardin-bardin.

        —Ai ori jakin bagendu, iñoen negarrez neskatxuak, euzkeraz ipiñiko geuntsen geuk be Kepander'ak lez... Ai!...

        —Tira etzaiteze estutu, esan eutsen aitak, neuk erosiko dautzubedaz olgetaki polit batzuk, eta urrengo urtian ez aztu.

* * *

        Etxake aztu ez. Bart iru neba-arrebak, guztizko zintzo idatzi ebezan euzkeraz euren eskakixunak; eta neskatxuek, bildurrarren, aitari ta amari erakutsi eutsiezan ingijak ia ondo ete egozan.

        Mirentxu'k eskatu dau dantzan eiten daun andrakilla bat dotore jantzita.

        Sornetxu'k josteko-otzara bat bere artazi ta aril ta titara ta orraztontzi ta enparau guztijakaz.

        Kepander'ak... «autokamion» bat, baña berez ibilten danetaikua, ez sokiaz lotute tarraz eruan biar ixaten dana.

        Bart amarrak jo orduko, an eukiezan euren Erregiek... ogera goixetik juan gura-ta, arin ibilli ziralako.